Telomer Nedir? Ömrü Uzatmak Mümkün mü?

Telomerler her bir kromozomun iki ucunda da bulunan spesifik DNA-protein yapılarıdır. Telomerler, tekrarlanan kısa DNA dizilerinden oluşmaktadır.

Telomerler ne yapıyor?

Telomerler üç ana amaca hizmet eder:

1.Hücrelerimizin çekirdeğindeki (kontrol merkezi) 46 kromozomumuzun her birinin düzenlenmesine yardımcı olurlar.

2.Kromozomlarımızın uçlarını, tıpkı ayakkabı bağcıklarındaki plastik uç gibi bir başlık oluşturarak korurlar. Telomerler orada olmasaydı, kromozomlarımız diğer kromozomlara yapışabilirdi.

3.Hücre bölünmesi sırasında kromozomun düzgün bir şekilde eşlenmesini sağlarlar.

-Bir hücre DNA replikasyonunu her gerçekleştirdiğinde, kromozomlar replikasyon başına yaklaşık 25-200 baz (A, C, G veya T) kısaltılır. Ancak uçları telomerlerle korunduğu için kromozomda kaybolan tek kısım telomerdir ve DNA zarar görmez. Telomerler olmadan, bir hücre her bölündüğünde (genellikle yaklaşık 50 ila 70 kez) önemli DNA kaybedilirdi. Bu, sonunda tüm genlerin kaybına yol açacaktır.

Telomerler, sentezlerini DNA kalıbı olmaksızın katalizleyerek telomerleri koruyan, telomeraz olarak isimlendirilen bir enzim sayesinde replike olmaktadırlar.

Telomeraz Ölümü Geciktirebilir/Durdurabilir mi? Neden Telomeraz Takviyesi Yapmıyoruz?

İnsan vücudunda somatik hücre sayısı oldukça fazla ve vücudumuzun çok çeşitli yerlerine dağılmış durumda. Burada yapılabilecek bir gen tedavisi çalışması ile somatik hücrelerimize ''telomeraz'' enzimini kodlayabilecek bir gen dizilimine sahip bir vektör yerleştirmek gerekmektedir. Yerleştirilecek bu vektörün aynı zamanda hiçbir hücrede toksitit^[1]eye neden olmaması ve uzun süre ekspresyon yapabilme kabiliyetinde olması gerekmektedir. Böyle bir tedavi yöntemini bulmak oldukça güç, maliyetli ve oldukça iyi bir laboratuvar gerektirmektedir.

Ayrıca hücrede oluşacak telomeraz seviyesini de belirlemek güç olacaktır. Telomeraz enzimi her ne kadar kromozom boyunun küçülmesini engellese de yüksek telomeraz seviyesi kansere ve tümöre neden olmaktadır.

Büyük bir diğer sorun da, telomeraz ile yaşlanmanın (ve ölümün) ilişkisinin henüz halen tam olarak ispatlanamamış olmasıdır. Örneğin 2009 yılındaki Nobel Fizyoloji-Tıp Ödülü, ''kromozomdaki telomerler ve telomeraz enzimi tarafından nasıl korunduklarının keşfinden dolayı'' Elizabeth H. Blackburn, Carol W. Greider ve Jack W. Szostak'a verilmiştir. Bu üçlüden Elizabeth Blackburn, telomerler ile yaşlanma arasında bir korelasyon olmasının, ikili arasında bir neden-sonuç ilişkisi anlamına gelmiyor olabileceğine dikkat çekmektedir. Hatta yapılan çalışmalar, telomeraz eksikliği gibi, fazlalılığının da hücre içerisinde sorunlara neden olduğunu (örneğin kanser oranlarını arttırdığını) göstermektedir. Normalde telomeraz üretemeyen hücrelerin her birine, tam da doğru miktarda telomeraz sağlamak hiç de kolay bir iş değildir. Bunlar göz önünde alındığında telomer kısalmasının net bir tedavisini bulmak için daha çok üzerinde çalışılması ve gen tedavisi yöntemlerinin de daha fazla gelişmesi gerekmektedir.