2024 Nobel Tıp Ödülü

Victor Ambros ve Gary Ruvkun, mikroRNA’nın keşfi ve genlerin transkripsiyon sonrası düzenlenmesindeki rolünü ortaya koydukları için ödüle layık görüldü.7 Ekim 2024 itibarıyla Nobel Ödülleri mevsimi başladı. 2024 Nobel Tıp Ödülü, hücrelerin hangi proteinleri ürettiklerini kontrol etmelerine yardımcı olan küçük RNA molekülleri üzerindeki çalışmaları nedeniyle iki bilim insanına verildi.

Massachusetts Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Victor Ambros ile Harvard Tıp Fakültesi ve Massachusetts Devlet Hastanesi’nden Gary Ruvkun, mikroRNA’nın keşfi ve transkripsiyon sonrası gen düzenlemesindeki rolünü ortaya çıkarmışlardı.

İsveç’in Stockholm kentindeki Karolinska Enstitüsü’nde toplanan Nobel kurulu tarafından açıklanan ödül sahipleri 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 36,3 milyon TL ) tutarındaki ödülü eşit olarak paylaşacaklar.İkilinin çalışmaları, hücrelerin aynı DNA’yı taşımalarına rağmen nasıl farklı proteinler üretebildiklerini açıklamaya yardımcı oldu.Nobel Fizyoloji veya Tıp Komitesi Başkan Yardımcısı Olle Kämpe yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

“MikroRNA’nın ufuk açıcı keşfi, yeni ve beklenmedik bir gen düzenleme mekanizmasını ortaya çıkardı. MikroRNA’lar embriyolojik gelişim, normal hücre fizyolojisi ve kanser gibi hastalıkları anlamamız için önemlidir.”Kämpe sözlerine şöyle devam etti:

“Asıl soru şu: Sadece doğru genlerin mRNA’ya kopyalanmasını ve ardından doğru zamanda doğru dokuya özgü proteinlere çevrilmesini ne belirliyor?”Bilim insanları uzun yıllar boyunca cevabı transkripsiyon faktörleri adı verilen proteinlerde bulduklarını düşündüler. Bunlar DNA’ya bağlanıp mRNA üretimini aktive ediyor ya da önlüyordu.Victor Ambros ve Gary Ruvkun’un ortaya koyduğu çalışmalarla birlikte hikâyenin tamamının bu kadarla sınırlı olmadığı ortaya çıktı.C.elegans olarak bilinen (Türkçesiyle iplik kurdu) bir tür küçük yuvarlak solucan üzerinde çalışan ikili, 1990’ların başında ufuk açıcı makaleler yayımlayarak başka bir mekanizmaya ışık tuttu.

İkilinin araştırmaları, mikroRNA olarak bilinen küçük RNA parçalarının doğrudan mRNA’ya bağlanarak ilgili protein talimatlarının protein yapma makineleri tarafından “okunmasını” önleyebildiğini gösterdi.

Kämpe, “Ancak uzun bir süre mikroRNA’nın C.elegans’a özgü bir tuhaflık olduğuna inanıldı,” dedi. Sonraki yıllarda daha fazla mikroRNA keşfedildi ve bugün insanlarda farklı mikroRNA’lar için binden fazla gen biliniyor.Daha sonra çeşitli ekipler tarafından yapılan çalışmalar, mikroRNA’nın sadece protein üretimini engellemek için mRNA’ya bağlanabileceğini değil, aynı zamanda mRNA’nın parçalanmasına da neden olabileceğini ortaya koydu.

Kämpe, “Her mikroRNA birkaç mRNA’yı düzenler ve her mRNA genellikle birçok farklı mikroRNA tarafından düzenlenir, bu da gen düzenlemesi için sağlam bir sistem oluşturur,” dedi.