Bilim ve Ateizm: Bilim İnsanlarının Çoğu Ateist mi?
Dünya genelinde, özellikle de bilimsel gerçeklerin halk arasındaki kabulünün ortalama altı seviyede olduğu ABD ve Türkiye gibi ülkelerde, halkın evrimi anlama ve onu, var oluşun kökenlerini izah eden bir doğa yasası olarak kabul etme oranları artmaya başladıkça, bilim düşmanları ve gerici kitleler aracılığıyla evrimi ya da genel olarak bilimi "ateizm" ile eşdeğer gösterme çabalarında da bir artış gözleniyor. Bu nedenle, bir bilim sahası olan evrimsel biyolojinin ve genel olarak bilimin ateizm/teizm konusundaki tutumuna bir bakış atmakta ve bazı yanlış anlaşılmaları netleştirmekte fayda görüyoruz. Zira evrimin bilim insanları arasında kabul görmediği ve/veya bilim insanlarının genellikle ateist oldukları yönünde çok ciddi yalanlar halk arasına düzenli olarak yayılıyor.
Bu yalanların amacı, bilime ısınmaya başlayan toplumları bilimden ve sorgulamadan uzak tutmak. Sosyal medyada da bu propagandanın sıklıkla karşımıza çıkıyor olması, bu yazının elzem olduğunu gösteriyor. Bu yalanları tamamen ve kökünden kazımak, ülkemizin insanlarının bilime olan önyargılarını kırması için çok büyük bir adım olacaktır diye düşünüyoruz.
Evrimin Bilim İnsanları Arasındaki Kabulü
Öncelikle, evrimin bilim insanları arasındaki kabulünden başlayalım. Şunu çok iyi anlamak gerekiyor ki, bilimde bir teori, sırf çeşitli inançları çürütüyor veya onları destekliyor diye bilim insanları tarafından kabul görüp, reddedilmez. Bilimsel teoriler, şahsi inançlarla olan ilişkilerinden ötürü değil, bilimsel değerlerinden ötürü kabul görür veya reddedilirler. Elbette ki tekil bilim insanlarının tekil görüşleri, çeşitli bilimsel teorilere yakınlıklarını veya uzaklıklarını etkileyebilir. Ancak bilim camiasının profesyonel ortak görüşü (konsensusu) söz konusu olduğunda, şahsi inançların bilimsel gerçeklerin kabulü üzerindeki etkisi önemsenmeyecek kadar azdır.
Evrim Teorisi de, diğer bilimsel teoriler gibi, din ile olan ilişkisinden ötürü değil, somut bir gerçeği ortaya koyduğu için kabul edilmektedir. Ne var ki, buradaki yazımızda da detaylıca izah ettiğimiz gibi, bilim camiasının Evrim Teorisi'ni kabul etmesi hiç de aceleyle veya kolay olmamıştır. Tam tersine, son derece ateşli ve çok sayıda üst düzey bilim insanını barındıran kavgalara ve anlaşmazlıklara sebep oldu. Bunun bir kısmı kişisel çekememezlikler ve şahsi inançlara dayalı nedenlerle olduğu gibi, büyük çoğunluğu bilim camiasının genel şüpheci ve sorgulayıcı tavrının etkisinden kaynaklandı.
Ne var ki bu kavgaların hiçbiri, mesleği profesyonel bir şekilde gerçekleri araştırmak ve ortaya koymak olan bilim insanlarının nihayetinde evrimi bir doğa yasası, Evrim Teorisi'ni ise bu yasanın en güçlü açıklaması olarak görmesi önünde bir engel teşkil etmedi. Evrimin somut bir gerçeklik olduğu anlaşıldıktan sonra, Evrim Teorisi'nin bu yasayı ne kadar güçlü bir şekilde izah edebildiği çok geçmeden anlaşıldı. Günümüzde de, evrimin bilim insanları arasındaki kabulü %90'ın üzerinde, biyologlar arasındaki kabulü ise %99'un üzerindedir. Yani evrimin bir gerçek olması konusunda bilim insanları arasında dikkate değer hiçbir tartışma bulunmamaktadır.
Bilim İnsanları Arasında Teizm, Deizm ve Ateizm
İkinci olaraksa söylenmesi gereken en önemli nokta, evrimin kabulünün inanç veya inançsızlık ile doğrudan bir ilgisi olmamasıdır. Özellikle de bilim insanları arasında... 2009 yılında Pew Araştırma Merkezi tarafından bilim insanları arasında yapılan bir araştırmaya göre, bilim insanlarının %33'ü kutsal kitaplarda anlatılan Tanrı'ya inanmaktadır (yani teisttir).[2] Yine bilim insanlarının %18'i, kutsal kitaplara inanmasalar da, bir yaratıcıya inanmaktadırlar (yani deisttirler). Bu veriden görülebileceği üzere, bilim insanları arasında "inançlı olma" oranı %51 dolaylarındadır.
Aynı araştırmanın sonuçlarına göre, bilim insanlarının %41'i kendilerini hem kutsal kitaplara, hem de yaratıcı bir güce inanmayan, yani ateist olarak; %7'si ise "kararsız" veya "diğer" olarak tanımlamıştır. Bu açıdan bakılacak olursa, bilim insanları arasında ateist, bilinemezci (agnostik) ve diğer olanların (bunlara kolaylık olması için kısaca "ateist" diyelim) oranı %49'dur.
Bu veriler, kimi zaman evrim karşıtları ve bilim düşmanları, kimi zamansa aşırı fanatik ateistler tarafından ileri sürülen bir diğer hatalı iddiayı çürütmektedir: Bilim insanlarının çoğu, inançsızlardan veya ateistlerden oluşmamaktadır. Dolayısıyla "Bilim insanı dediğin ateist olur." gibi bir genelleme doğru değildir.
Bilim insanları arasındaki inanca yönelik görüşlerle ilgili tek araştırma Pew Araştırma Merkezi'ne de ait değildir. 2015 yılında Rice Üniversitesi tarafından Fransa, Hong Kong, Hindistan, Tayvan, Türkiye, ABD ve İngiltere'deki bilim insanları arasında yapılan bir çalışmaya göre, teist/ateist oranının yine %50'ye %50 civarındadır.[1] Hindistan, İtalya, Tayvan ve Türkiye'deki bilim insanları arasında inançlılık oranı daha yüksektir; ama araştırmadaki diğer ülkelerde daha düşüktür. Dolayısıyla bu konudaki veriler, birbirinden çok farklı dokuda olan ülkelerde yapılmasına rağmen, tutarlılık göstermektedir.
Bir İstisna...
Bu genel gidişata bir istisna olarak, Nature dergisi editörüne Edward Larsson ve Larry Witham tarafından gönderilen 23 Temmuz 1998 tarihli şu araştırma mektubu gösterilebilir:[3]
Bu mektupta anlatılan bir çalışmaya göre, ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyesi olan 1000 adet "üstün" bilim insanı üzerinde yapılan çalışmada:
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
- Tanrı'ya inanmayanların (mutlak ateistlerin) oranı %72.2,
- Şüphe duyanların (agnostiklerin ve de facto ateistlerin) oranı %20.8,
- Teist oranları da %7 civarında çıkmıştır.
Ancak bu "üstün bilim insanı" tanımı rastgele yapıldığı ve örneklem kısmen daha küçük olduğu için, bu araştırmaya birazcık dikkatli yaklaşmakta fayda var. Her ne kadar araştırma, 1914 yılında yapılan bir çalışmayı tekrar edip, ateist oranlarının arttığını iddia etse de, araştırmanın 1998 tarihli olduğu ve daha önceden bahsettiğimiz çalışmalardan birazcık eski olduğu da vurgulanmalı. Son olarak, bu bir makale olarak değil, bir "mektup" olarak yayınlanmıştır. Ancak yayınlayan editörün Nature dergisi editörü olması, bu mektubu neredeyse akademik makale düzeyinde görebilmemize neden olmaktadır. Tüm bunlar bir arada değerlendirilmelidir.
Araştırmanın kitaplaştırılmış bir versiyonu ücretsiz ve İngilizce olarak buradan okunabilir.
Bilim İnsanları ve Genel Halk Arasındaki Uyumsuzluk
Peki o zaman bilim insanlarının genellikle ateist olduğuna yönelik "mit" nereden kaynaklanmaktadır? İfade hatasından... Bilim insanları arasında ateizmin daha yaygın olduğuna yönelik düşünce, bilim insanları ile genel halk arasında inançlara yönelik uyumsuzluktan kaynaklanmaktadır. Bilim insanları ile genel halk arasında inanç oranlarında görülen uyumsuzluk, hatalı bir şekilde, sanki bilim insanlarının çoğu ateistmiş gibi lanse edilerek, yanıltıcı bir forma sokulmaktadır.
Aslında olan şudur: Yapılan tüm araştırmalar, bilim insanları arasındaki ateist ve agnostik oranlarının, genel popülasyona göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, aşağıdaki grafikte net bir şekilde görülmektedir:
Bu, bilim insanlarının genelinde böyledir. Bilim insanları, genel halka kıyasla ateizme daha yakındır.
Evrimsel biyologlar arasında da bu durum farklı değildir. Evrimsel biyologlar arasında teist ve deist oranlarının, bilim insanlarının geneline göre daha düşük olduğu (yani ateizm oranlarının daha yüksek olduğu) söylenebilir. Evrimsel biyologlar arasında ateizmin neden daha yaygın olduğunu buradaki yazımızdan okumanızı önemle tavsiye ederiz.
Öte yandan, Pew Araştırma Merkezi'nin sonuçlarına bakacak olursak, "biyoloji ve tıp", "kimya", "yerbilimleri" ve "fizik/astronomi" olarak kategorize edilen alanlardaki bilim insanları arasındaki ateizm oranları dikkate değer miktarda farklı değildir. Bu durum, aşağıdaki grafikte görülebilir:
Bilim insanlarının genelinin dinleri reddetmesiyle ilgili birçok araştırma bulunmaktadır. 1914 senesinde James H. Leuba tarafından yürütülen bir araştırmada rastgele seçilmiş 1000 bilim insanından %58'inin "Tanrı'nın varlığını reddettiği veya varlığına şüpheyle yaklaştığı" (ateist veya agnostik olduğu) ortaya çıkmıştır. 1996 yılında tekrar edilen çalışmada da %60.7'sinin bu cevabı verdiği görülmüştür. Nature dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre bu zamanlardan beridir bilim insanları arasındaki inançsızlık %52'den %72'ye kadar artmıştır.
Ancak Amerikan Ulusal Bilim Eğitimi Merkezi, bu araştırmaların sonuçlarının bilim insanlarının "ateist" olduğu düşüncesinin çıkarılması için yetersiz olduğunu savundukları bir bildiri yayınlamışlardır. Bilimin en güçlü savunucularından olan bu merkez, soruların sorulma biçiminin bilim insanlarının verecekleri cevapları çok ciddi şekilde etkileyeceğini savunmaktadırlar.
Sonuç
Bilim insanlarının genelinde de ateizm oranları, teizm ve deizm oranlarından çok farklı değildir. Halk arasında teizm ve deizmin daha baskın olması, bilim insanlarının göreli olarak daha ateist kalmasına neden olmaktadır. Ancak bu, bilim insanlarının genelinin ateist olduğu iddiasını geçerli kılmamaktadır. Böyle bir şey, bilimsel araştırmalardan gelen verilerle desteklenmemektedir.
İleri Okuma
Peki, tüm bu gerçekler ışığında bilimin ateizm ile ilişkilendirilmesinin nedeni nedir? Bu sorunun yanıtını, buradaki yazımızdan okuyabilirsiniz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
89
-
34
-
29
-
25
-
24
-
20
-
15
-
7
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ E. H. Ecklund, et al. (2016). Religion Among Scientists In International Context: A New Study Of Scientists In Eight Regions. Socius. doi: 10.1177/2378023116664353. | Arşiv Bağlantısı
- ^ B. Wormald. Scientists And Belief. (5 Kasım 2009). Alındığı Tarih: 7 Ağustos 2020. Alındığı Yer: Pew Research Center's Religion & Public Life Project | Arşiv Bağlantısı
- ^ E. J. Larson, et al. (1998). Leading Scientists Still Reject God. Nature, sf: 313-313. doi: 10.1038/28478. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 12:01:14 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5339
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
