Bilim İnsanı Nedir? İyi Bir Bilim İnsanının Özellikleri Nelerdir?

ABD’de akademik kariyer için neler yapılması gerektiği ile ilgili internette birçok yazı bulabilirsiniz. Bence kısa ve öz, güvenilir bir kaynak olarak Bahri Karaçay’ın şu yazısı önemli bir örnek. Zaten zamanı geldiğinde sorarak da öğrenebilirsiniz.

Ancak sorun, o zamanı getirmekte, o zamanın gelişine hazırlanmakta... Bu hazırlıklar (sınavlara ve bilim hayatına genel olarak) zaman alan şeyler. Bilim insanı olmak, askere gitmemek veya Türkiye’de kalmamak için yapılabilecek bir şey değil. Eğitim müfredatımızın yeterliliğini tartışmıyorum. Şartlar ne olursa olsun kendimizi geliştirmemiz gerekiyor. Ama nasıl?

Bu yazıları bilimde kariyer yapmak isteyen arkadaşlara yazıyorum.

Bilim, tam olarak bir meslek değildir bence, bir yaşam biçimidir. Klasik gibi gelebilir bu cümle başta ancak zamanla anlayacaksınız. Aktif olarak bilim yapmak hayatınızın anlamı ve tek mesleğiniz olabilir veya bir süre doktora yapıp daha sonra başka mesleklere yönelmek isteyebilirsiniz. Bir dönem için heyecanına ortak olduğunuz bilim dünyası, isminizin sonuna eklenen ‘Ph.D.’ ile beraber, sizi bırakmayacaktır nasıl olsa.

Peki, aktif bir bilimsel kariyer için neler yapmak gerekir? Tam olarak bunu anlatmaya çalışacağım ben size. Kısa bir sürede olacak iş değil. Lisede iken, belki daha bile erken başlamanız gerekebilir. Aktif bir şekilde iş başvurularını yapmak için değil, bilim insanı olmak için gereken alt yapıyı sağlamak için, ne kadar erken başlarsanız o kadar iyi olur. Okullardaki eğitim ve öğretim, genel olarak öğrencileri hazırlıyor zaten.

Bilim insanı olmak için öncelikle belli bir hayat bakışı edinmek gerekir. Çok insan üstü özellikler değil bunlar. Buyurun bakalım:

1. Azim. Azimli olacaksınız. Başladığınız bir işi öyle kolayca, ilk zorlukta bırakmayacaksınız. Diyelim ki, bir azimle bir süre uğraştığınız bir proje (mesela hazırlandığını bir kompozisyon yarışması) istediğiniz gibi sonuçlanmadı. O akşam üzüleceksiniz. Ertesi sabah uyanıp, nereyi daha iyi yapabileceğinizi düşünecek ve bir sonraki projeye bakacaksınız.
2. Disiplin. Disiplinli ve organize bir şekilde çalışmanız gerekiyor. Bilgisayarınızdaki dosyaların düzgün bir şekilde organizasyonuna alıştırın mesela kendinizi. Planlı programı çalışmaya, spora, arkadaşlara, okumaya, yazmaya, aileye, düzenli zaman ayırmanız gerekiyor. Bu hayatınızda kendinize yapacağınız en büyük iyilik.
3. Dürüstlük. Burada çok ciddi bir şeyden bahsediyorum. Sonuçları ne olursa olsun, doğruyu söylemekten bahsediyorum. Sanmayın ki özel hayatınızda arada bir söylediğiniz beyaz yalanlar, bilim insanı olmanızı etkilemez. Etkiler. Yalan alışılan bir şeydir. Sonuçları ne olursa olsun, her durumda doğruyu söylemeniz gerekiyor. Ancak bu şekilde, bilimsel aktivitelerinizde saygın olabilirsiniz. Eğer bilim insanları deneyleri ve sonuçları hakkında tamamen dürüst olmazsa, bilim bu kadar üstün olmazdı.
4. Meraklılık ve heyecan. Her konuya merak duyabilirsiniz. Size anlatılan her konuyu, tam anlamıyla anlamak adına, doğru sorular sormalısınız. Çünkü merak böyledir, tek bir konuya merak duymazsınız, her şeye duyarsınız. Merakınızı dindirecek bilgiye erişince yolunuza devam edersiniz. Ama bazen, bazı konular sizi heyecanlandırır. Daha çok bilmek istersiniz. O konularda okuduğunuz zaman böyle kalbinizde hissedersiniz heyecanı. Bu heyecanı ne kadar erken bulursanız o kadar şanslısınız!
5. Sorgulama. Her şey sorgulanabilir, sorgulanmalıdır. Merak ettiğiniz bir konuda aldığınız bilginin kaynağını, doğruluğunu daima sorgulamalısınız. Verilen her bilgiyi sorgulamalısınız. Sorgulamalarınızı belli değişkenlerle oynayarak sınayabiliyorsanız, ne mutlu, deney yapıyorsunuz! Sorgulamalarınızın en acımasızını kendinize yapmalısınız. Gün içinde aldığınız kararları, yaptıklarınızı ve yapmadıklarınızı, söylediklerinizi ve yazdıklarınızı, düşündüklerinizi, devamlı sorgulamalısınız. Neden ve nasıl yaptığınıza dair açık cevaplarınız olmalı. Sorgulamaya o kadar alışmalısınız ki, her zaman buna açık olmalısınız. Biri sizi herhangi bir konuda eleştirdiğinde, anlamaya çalışın hemen. Müthiş, biri sizi sorguluyor! Kendi kendinize zaten yapıp, belki de göremediğiniz bir şeyi görmenizi sağlayacak bir fırsat. Kesinlikle demek değil ki ‘bütün eleştirileri kabul edin’, ama eleştiriye açık olun, sorgulanmaya açık olun, tartışamaya açık olun. Belki de sonunda kimse fikrini değiştirmeyecek, ne güzel! Herkes aynı fikirde olsa, nasıl sorgulardık birbirimizi ve kendimizi. Farklılık güzeldir, renktir.

Bu özellikleri hayat tarzı olarak belirlerseniz, istediğiniz her konuda, bir bilim insanı olmak için gereken her şeyiniz vardır. Bu özelliklere ekleme yapmak isteyen olabilir pek tabii ki, bana yazın lütfen. Ben sadece en temel özellikleri yazmaya çalıştım. Bahsettiğim özellikleri nasıl geliştirebileceğinizle ilgili bilimsel çalışmalara da yer vermeye çalışacağım.

Bakın, dikkatinizi çekmek istiyorum, hiçbir yerde ‘zeka’ veya ‘üstün başarı’ demedim. 1. madde, azim, her türlü zeka seviyesini koşullardan silebilecek kadar önemli. Yani çok zeki ve ama yukarıda özelliklerde pek de iyi değilseniz, çok da müthiş başarılar beklemeyin. Çok azimli ve disiplinli iseniz, başarı kaçınılmazdır, garantisi var. Eğer bir de zekiyseniz, başarı sizi daha çabuk bulabilir. Ama garantisi yok.

Benim yazılarımın ana fikri: "Peki sonra?". Bahsettiğim özellikler, yaşam boyu üzerinde aktif bir şekilde çalışmanız gerekecek şeyler. Sonu başı yok, asla bitmeyecek bir süreç. Fark etmek, dikkat etmek, devamlı olarak bu özellikleri korumaya çalışmak gerekiyor. Benim burada anlatacaklarım, bilim insanı olmayı bir kariyer olarak seçtikten sonra yapacaklarınız. Sizi doktoraya götürecek eylem planı. Hiçbir şekilde bir üniversiteden kabul almanızı garanti etmiyorum. Size oyunun kurallarını anlatıyorum yalnızca, bu oyunu nasıl oynayacağınızı göstermeye çalışıyorum. Yukarıdaki özelliklere sahip bir gence, "Bak şimdi, şunu şöyle yapman gerekiyor." diyeceğim yazılar.

Şunu da anlamak ve her zaman hatırlamak gerek: Bugün elimizde var olan hemen hemen her şeyi bilime ve teknolojiye borçluyuz. Ancak bilim ve teknoloji, durduğu yerde çıkan şeyler değil. Tarihte ve bugün, merakı peşinden giden, insanlık için iyi bir şeyler yapmak isteyen, araştırma tutkusuyla yanıp tutuşan insanların teri, emeği, çabası sayesinde ortaya çıkan şeyler. Dolayısıyla bunlardan faydalanıp da, bunları mümkün kılanları tanımamak bize vefasızlık gibi geliyor. Bu nedenle gelin hayatımızı değiştiren birkaç bilim insanını tanıyalım:

Visually

Olmasalardı belki olurduk; ancak hayatımız pek de bir şeye benzemezdi.

Bugüne kadar bilime, teknolojiye, insanlığa ve genel olarak canlılığa hizmet sunmuş herkese selam olsun! Siz de onlardan biri olabilirsiniz, olacaksınız!