Aşı Karşıtı Propaganda, Nosebo Etkisi Yaratarak Halk Arasında Aşı Korkusunu Körüklüyor!
- Özgün
- Epidemiyoloji
- Kamu Sağlığı
Bu haber 2 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
İki yıldan uzun süredir COVID-19 gündelik hayatımızın bir parçası oldu. Beraberinde getirdiği belirsizlik, pandeminin erken aşamalarında yoğun bir kaygı oluşturdu. Önceleri influenzadan daha kötü olamayacağı görüşü varken, şu anki verilere göre, COVID-19’a bağlı ölümlerin Ocak 2022 ayı itibariyle 5.5 milyon kişiyi bulduğu belirtiliyor. Ancak bu sayının, gerçekte olanın çok altında olma ihtimali yüksek: Dolaylı veriler incelenerek bu rakamların The Economist Model'e göre %95’lik güven aralığı içerisinde 20 milyonu ve Institute for Health Metrics Model'e göre 15 milyonu aşabileceği bildiriliyor.[1]
Pandemiyle mücadelede birçok yönteme başvurulmuş olması, pandeminin olumsuz etkilerini azalttı. Müdahale içine konulan yöntemlerin sayısı arttıkça mücadelenin başarısı da arttı (bkz. Pandemiyle mücadelede İsviçre Peyniri Modeli).
Mücadelenin başarısının önemli ölçüde etkileyen unsurlardan birisi de aşılama oldu. Birçok ülke sürü bağışıklığı seviyesine ulaşamamış olsa bile, her ülke kendi olanakları dahilinde toplumun dikkate değer bir bölümünü aşıladı. Ancak özellikle de az gelişmiş ve orta gelişmiş ülkelerde aşılama çalışmaları, farklı nedenlerle başarılı olmadı. Bu bağlamda bu ülkelerde COVID-19'a bağlı ölüm ve hastalanma oranları da görece daha yüksek oldu.
Aşılama çalışmalarını olumsuz etkileyen diğer önemli bir sorun, ise aşı karşıtları ve onların, aşıların uzun dönem olumsuz yan etkileri olacağı konusundaki bilimsel olarak çürütülmüş ve temelsiz inançlarıdır. Yapılan küresel bir ankete göre, katılımcıların yarıya yakını COVID-19 aşısının yan etkilerinden çekindiklerini bildirmiştir.
Yeni bir çalışma, aşıların yan etkilerinin değil ama, aşıların yan etkilerine yönelik korku ve endişenin, aşılamanın salgını durduracak düzeye erişmesini engellediğini göstermektedir.
Aşı Karşıtları, Halk Üzerinde Nosebo Etkisi Yaratıyor!
COVID-19 aşısı çalışmalarının kontrol gruplarında yapılan bir çalışmada, hastalara COVID-19 aşısı yapılmadığı halde, aşı karşıtı propagandalardan duydukları ve dolayısıyla zihinlerinde COVID-19 aşısına atfettikleri yan etkileri bildirmişlerdir.
Plasebo olarak verilen ve COVID-19 aşısı içermeyen aşılara bağlı ortaya çıkan olumsuz etkilere nosebo adı verilir. COVID-19 aşısı olmayan enjeksiyona bağlı gelişen nosebo etkilerinin hastanın beklentileri, COVID-19 aşısı ile ilgili olan endişeleri ve yan etki beklentilerinin rol oynamaktadır.
Bu araştırmada, COVID-19 aşılarına yönelik 12 randomize kontrollü çalışmanın sonuçları incelendi.[2] Bu çalışmalarda "aşı grubu"na farklı türde aşılar (örn. mRNA, viral vektör ya da protein tabanlı aşılar) uygulanmıştır. Plasebo kolunda ise içeriğinde aşı olmayan, tuzlu su gibi maddeler uygulanmıştır. Plasebo kollarında ortaya çıkan ve kontrol grubu katılımcı beyanlarına göre ifade edilen yan etkiler (nosebo etkiler), ilk dozdan sonra %35 oranında sistemik (örn. ateş, titreme, yorgunluk, halsizlik, eklem ağrısı, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı ve kusma, ishal) ve %16 oranında lokal (örn. yerel ağrı, kızarıklık, şişme, hassasiyet) oldu; ikinci dozdan sonrası %32 sistemik ve %16’sı lokal olmuştur.
COVID-19 aşısı olmadıkları halde, kendilerine COVID-19 aşısı yapılmadığını bilmedikleri için ayırt edememelerine rağmen COVID-19'a atfedilen yan etkiler arasından beyan ettikleri yan etkiler ve sıklıkları aşağıdaki gibidir:
Plasebo grubunda 2. doz plasebo uygulaması sonrası yan etkiler ilk doza göre daha düşük oldu. Aşı grubunda ise tersi söz konusuydu.
Sonuç
Elde edilen bu bulgular, hastaların aşı almadıkları halde COVID-19 aşısına atfettikleri yan etkileri beyan ettikleri ortaya koymaktadır. Aşı sonrası beyan edilen ve özellikle nesnel olarak ölçülemeyen yan etkilerinin bir kısmının, hastaların algıları ve endişeleriyle ilgili olabileceği düşünmek mümkündür.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
COVID-19 pandemisi boyunca (ve öncesinde) aşılara yönelik olarak sürdürülen, genellikle tek bir merkezden yönetilen, sistemli propagadanın etkilerini akademik çalışmalarda görmek oldukça ilgi çekicidir. Bu durum, aşı karşıtlığının ulaştığı noktada halkın algılarını nasıl olumsuz etkilediğini net bir şekilde göstermektedir.
Elbette nosebo vakalarının tamamını sadece aşı karşıtlarına atfetmek mümün değildir. Özellikle, baş ağrısı ve halsizlik gibi özgül olmayan yakınmalar, COVID-19 aşılarına ilişkin bilgilendirme belgelerinde bulunmaktadır ve bunları okuyan hastaların aşılandıktan sonra bu tarz bir yan etki beklentisi içine girebilmeleri mümkündür.
Hastaların COVID-19 aşılarının yan etkileri konusunda tamamıyla bilgilendirilmeleri bir zorunluktur ve sürdürülmelidir. Ancak aşı karşıtlığını önlemek ve aşılanan bireylerin konforunu artırmak için, aşıya yönelik nosebo etkisi konusunda da hastaların bilgilendirilmeleri önem arz etmektedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
6
-
6
-
2
-
2
-
1
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ D. Adam. (2022). The Pandemic’s True Death Toll: Millions More Than Official Counts. Springer Science and Business Media LLC, sf: 312-315. doi: 10.1038/d41586-022-00104-8. | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. W. Haas, et al. (2022). Frequency Of Adverse Events In The Placebo Arms Of Covid-19 Vaccine Trials: A Systematic Review And Meta-Analysis. JAMA Network Open, sf: e2143955-e2143955. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2021.43955. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 14:31:01 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11386
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
