Delta Varyantı, Pandeminin Seyrini ve Bitiş Süresini Tamamen Değiştirebilir!

Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'nden (CDC) uzmanların kendi aralarında paylaştıkları ve The Washington Post gazetesine sızdırılan bir sunum dosyasına göre, koronavirüsün Delta varyantı:^{[1], [2], [3], [4]}

• Önceki varyantlardan biraz daha şiddetli hastalığa neden oluyor.
• 10 kat daha fazla viral yüke neden oluyor olabilir.
• Hastanelik olma ve ölme riskini artırıyor.
• Oksijen yardımı alma zorunluluğu riskini artırıyor.
• MERS, SARS, Ebola, nezle, grip, 1918 İspanyol gribi ve çiçek hastalığından daha hızlı yayılıyor: Delta varyantının temel üreme sayısı, orijinal varyantınki gibi 2.5 değil, 5-9 arasında!
• Daha geniş kümelenmelere neden oluyor.
• Eğer ilk enfeksiyon üzerinden 6 aydan uzun süre geçtiyse, yeniden enfeksiyon riski daha yüksek olabilir.

Yani Delta varyantının şu anki yayılma hızı, suçiçeği gibi müthiş hızlı yayılan bir hastalıkla aynı düzeyde. Bu durum, koronavirüs pandemisine karşı verilen savaşın bir kez daha yön değiştirdiğini kabul etmemizi gerektiriyor. Bu durum, CDC Direktörü Dr. Rochelle Walensky'nin 22 Temmuz'daki şu sözlerini doğruluyor:^[9]

Delta varyantı, daha önceden var olan ve halk arasında dolaşan tüm varyantlardan daha agresif ve çok daha bulaşıcı. Benim 20 yıllık kariyerimde gördüğüm ve insanlık olarak bildiğimiz solunum yolu virüsleri arasında en bulaşıcı virüslerden biri, delta varyantı.

Aşağıdaki grafik, Delta varyantı ile bazı diğer bulaşıcı hastalıkları kıyaslıyor:

11 Mayıs 2020'de yayınladığımız ve izah ettiğimiz üzere, o zaman yapılan modellemelerde en olası senaryo, COVID-19'un kalıcı bir hastalık olması yönündeydi: Ancak eğriyi bastırma çabaları, koronavirüsün 2020 yılı boyunca kısmen yavaş evrimleştiği gerçeği ve mRNA teknolojisi sayesinde hızlıca hazırlanabilen aşılar, belki de pandemiyi bir noktada durdurabileceğimiz ümidini doğurmuştu. Ne yazık ki pandemiyle yeterli ölçüde mücadele verememiş olmamıza bağlı olarak COVID-19 salgını, her geçen gün kalıcı ve ölümcül bir solunum yolu hastalığı olmayı garanti edecek şekilde ilerliyor.

Sızdırılan dokümanların gösterdiğine göre, aşılı bireylerin hastalanma veya ölme riski aşısızlara göre dikkate değer miktarda düşük ve "yarma vakası" olarak bilinen aşılıların COVID-19'a yakalanma riski, aşısızlardan çok ama çok daha düşük. Ancak virüs bir kez bir aşılı bireye bulaştığında, o birey de sanki aşısızmışçasına virüsü diğer insanlara yayabiliyor.

Halk arasında aşı olma oranları da beklenenin çok altında kaldığı için, aşı olmayı reddedenler nedeniyle pandemide artık sürü bağışıklığına erişme hedefinin imkânsız hâle gelmiş olabileceğini gösteriyor. Çünkü Delta varyantının 5-9 arası bulaşıcılık oranı, sürü bağışıklığına erişmek için gereken aşılama oranını %67 civarından, %80-88 civarına çıkarıyor. Tabii ki bu, sürü bağışıklığının devreye girmesi için gereken oran. Pandeminin durması için %95'lerin üzerinde bağışıklığa erişmek gerekebilir.

Aşılar Çalışıyor!

Dokümanda, aşıların net bir şekilde çalıştığını gösteren veriler göze çarpıyor. Örneğin, en az 1 doz aşı olmuş kişilerde, aşısızlara kıyasla:^[5]

• %40 daha düşük ortalama RNA viral yükü (mililitre başına 3.8 yerine 2.3 kopyaya düşüş),
• Viral RNA'nın tespit edilme süresinde kısalma (8.9 gün yerine 2.7 güne düşüş),
• Febril semptomlara yakalanma riskinde azalma (%63'ten %25'e düşüş),
• Semptom sürelerinde azalma (16.7 günden 10.3 güne düşüş)
• Hastanelik olma oranlarında %87-90 arası azalma,

görüldü. Ayrıca, aşılılarda 2. dozdan sonraki 14-20. haftaya kadar olan sürelerde bağışıklık tepkisinde herhangi bir azalma görülmedi. Tüm bunlar, aşıların beklendiği gibi çalıştığını gösteriyor. Ayrıca aşılar, Delta varyantına karşı neredeyse Alfa varyantına karşı oldukları kadar etkili. Aşağıdaki grafik, bunu net bir şekilde gösteriyor:

ABD'de hastanelik olanlar arasında aşısızların oranı yavaş yavaş artıyor; ancak bu, aşıların işe yaramıyor olmasından değil, basitçe, aşılı bireylerin oranının toplum içinde çoğalıyor olmasından kaynaklanıyor. Temel oran yanılgısı adı verilen bu istatistiki etkiyi burada izah etmiştik. Aşağıda, bu gidişatı görebilirsiniz:

Elde edilen bulgulara göre özellikle de yaşlılar arasında delta varyantına yakalananlar, aşı durumundan bağımsız olarak daha kolay hastanelik oluyorlar ve gençlere göre daha yüksek ihtimalle ölüyorlar. Aşılılar arasındaki Ayrıca 162 milyonu aşılanmış olan Amerikalılar arasında her hafta 35.000 civarında yarma vakası yaşanıyor.

Aşılar, bağışıklık sistemi zayıf kişilerde de oldukça etkili; ancak genel popülasyona göre etkileri biraz daha kısıtlı gözüküyor; dolayısıyla bu kişilerin ek doz aşı olması gerekebilir. Yapılan çalışmalara göre:^{[6], [7]}

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

• 2 doz Pfizer/BioNTech aşısı olduktan 7-27 gün sonra, immünobaskılanmış kişilerde SARS-CoV-2 enfeksiyonundan korunma oranı %71 olarak ölçüldü (genel popülasyonda %90),
• 2 doz mRNA aşısı olduktan 7 ve daha fazla gün sonra, immünobaskılayıcı ilaç alanlarda SARS-CoV-2 enfeksiyonundan korunma oranı %80 olarak ölçüldü.
• 2 doz Pfizer/BioNTech aşısı olduktan 7-27 gün sonra, immünobaskılanmış kişilerde semptomatik COVID-19 görülme oranı %75 azaldı (genel popülasyonda %94).
• 2 doz mRNA aşısı olduktan 14 ve daha fazla gün sonra, immünobaskılanmış kişilerde alanlarda COVID-19 nedeniyle hastanelik olma oranı %59 azaldı (genel popülasyonda %91).

Salgını Durdurmak İçin Maskeler Şart!

Aşılanmanın reddi ve aşılıların da yeni evrimleşmiş varyantı ciddi anlamda yayabiliyor olması; maske, sosyal mesafelendirme ve diğer pandemiyle mücadele yöntemlerini de aktif olarak kullanmaya devam etmemiz gerektiğini gösteriyor.

Ancak aşı karşıtlığı ve değişen şartlara göre yön değiştiren kararlardan ötürü halkın aşılanma ve maske mesajlarını dikkate almayacağından endişe ediliyor. Tüm bunlar bir araya geldiğinde, COVID-19 pandemisinin daha uzun yıllar aramızda kalacağı ve insanları öldürmeye devam edeceği yönündeki tabloyu netleştiriyor. Buna bağlı olarak uzmanlar, savaş alanının ve dolayısıyla savaş matematiğinin değiştiğini vurguluyorlar.

Pandemiye Bakış Açınızı Değiştirin!

Doküman, daha ziyade CDC'nin halkla iletişim çabalarını güçlendirmesine ve aşı ile maske teşvikini geliştirmesine odaklansa da, gerçekçi bir bakış açısıyla aşı kararsızlığı nedeniyle hedeflerin tutturulması oldukça zor gözüküyor. Columbia Üniversitesi epidemiyologlarından Jeffrey Shaman, şöyle diyor:^[8]

Sanıyorum buradaki temel sorun, aşılıların da delta virüsünü yaymak konusunda ciddi bir rol oynuyor olması. Bu bakımdan aşılanma, artık daha ziyade bireysel bir korunma yöntemi hâline gelmiş halde. Kişiler, kendilerini ağır hastalıktan korumak istiyorlarsa, aşı olmalılar. Bunca tekrar vakası ve yarma vakası gördüğümüz için, sürü bağışıklığı kavramı artık önemini yitirdi gibi gözüküyor.

Maryland Tıp Fakültesi'nde aşı uzmanı olan Kathleen Neuzil ise şöyle diyor:

Daha fazla kişiyi aşılamak, bir öncelik olarak kalmalı; ancak halkın virüsle ilişkisini gözden geçirmesi gerekiyor. Bu virüs, öngörülebilir geleceğe kadar bizimle kalacak. Dolayısıyla ciddi hastalık, engellilik ve tıbbi sonuçlardan kaçınmaya dönük bir hedef tutturmalıyız. Burnunda virüs teşhis edilen her bireye odaklanmamalıyız. Bunu yapmak zor, biliyorum. Ama koronavirüsün artık bir yere gitmeyeceği fikrine alışmamız gerekiyor.

Gerçekleri Haykırın!

Dokümanda, aşılarla ilgili verilen bilgilerde şunların halka hatırlatılması gerektiği vurgulanıyor:

• Aşılar, en çok hastanelik olma ve ölüm riskini azaltmada başarılı. Sonrasında hasta olma ihtimalinizi düşürmede başarılı. Sonrasında enfeksiyona yakalanma riskinizi azaltmada başarılı.
• Aşılı birinin ağır hastalık geçirme riski, aşısız birinden en az 10 kat daha az.
• Aşılı birinin hastalığa yakalanma riski, aşısız birinden en az 3 kat daha az.
• Aşı etkililiği, bir grubun ortalama riskini yansıtıyor, tekil bir bireyin riskindeki azalmayı değil. Çünkü bireysel risk, yaş ve savunma sistemi baskılanmışlığına göre değişebiliyor. Bireysel korunma etrafındaki mesajlar netleştirilmeli.
• Aşıların etkililiğinden söz ederken, aşısızılarla kıyaslama yapılmalı. Aşılılar ile aşısızlar arasındaki farklar belirgin ve kısmen sabit ilerliyor. Kişisel hikayelere yer vermek önemli. Salgının patlak verdiği spesifik örnekler verilmeli.