Aşı Karşıtları Hatalarından Hızla Dönerken, Kendi Grupları Tarafından Dışlanmaktan Korkuyorlar. Korkmamalılar, Çünkü Yalnız Değiller!

Herkes bir zamanlar tutkulu hissettikleri şeyler hakkında fikrini değiştirir - ve sağlık konusundaki değişimler de bundan muaf değil: Et yiyiciler vejeteryan oluyor, abur cuburcular maraton koşucuya dönüşüyor ve evet, geçmişte COVID-19 aşısı almakta tereddüt edenler (veya apaçık aşı karşıtı olanlar), aşı olmaya karar veriyor.

Ne var ki aşı hakkında fikrini değiştiren bazı insanlar için, bu kararlarını etrafındakilere bildirmek her zaman kolay değildir. Örneğin Arkansas'taki Emily Richards için de durum böyleydi. COVID-19'a sebep olan SARS-CoV-2 virüsü ve aşılar hakkında daha fazla tıbbi araştırmanın ortaya çıkmasını beklemeyi tercih ettiği için, başlangıçta aşı olmakta tereddütlüydü. Şöyle diyor:

Daha fazla zaman ve daha fazla bilgi istedim. Yüksek riskli bir grupta değilim. Bu yüzden aşı olmak yerine, doğal bağışıklığın virüsle başa çıkmasına izin vermenin daha doğru olduğunu düşündüm.

Ancak Emily, çevresinde bulunan ve tamamen sağlıklı birkaç kişinin de virüsü kaptığını ve tat/koku kaybı, yorgunluk ve öksürük gibi semptomları uzun dönem yaşadıklarını gördükten sonra, bu tereddütünü gözden geçirmeye başladı. Nihayetinde milyonlarca, hatta milyarlarca insan aşı olup da, aşının etkili ve güvenli olduğunu gösteren yığınla ek çalışma yayınlandığında, fikrini tamamen değiştirdi: Mayıs 2021'de aşı oldu. Şöyle anlatıyor:

Aşı tereddütümü açıkça etrafımla paylaşmıştım; ancak bu konudaki daha derin konuları ve endişelerimi sadece kendi doktorumla ve diğer eğitimli tıp uzmanlarıyla görüştüm. Aşı konusunda çok farklı hisseden ve COVID'in yayılmasını önlemede bireysel sorumluluğa daha fazla ağırlık veren bir eyalette yaşıyorum. Bu nedenle aşı olduğumu sosyal medyada yayınlamadım veya bu konudaki tercihimin değiştiğini kimseye söylemedim.

Our World in Data

Fikrinizi Değiştirme Hakkına Sahipsiniz!

Adelphi Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan Dr. Deborah Serani; fikrinizi değiştirmenin, orijinal dünya görüşünüze aykırı bir karar olması bakımından kendinizi rahatsız hissetmenize neden olabilecek olsa da, aynı zamanda bu tercih değişikliğinin, daha üstün ve bilinçli bir karar verme duygusuna da sebep olabileceğini vurgulyuor.

Illinois'de yaşayan 42 yaşındaki Amy Koenig, fikrini değiştirdiğinde tam da böyle hissetti. Zinde olmaktan, sağlıklı beslenmekten ve küçük hastalıklar, ağrılar ve sızılar için sadece "doğal ilaçlara" başvurmaktan gurur duyan bir kişi olarak, kendisinin veya ailesinin COVID-19 karşısında ciddi bir hastalık riski altında olduğuna inanmıyordu. Şöyle diyor:

Arkadaş çevremdeki öğretmenler, yöneticiler ve hemşireler iş yerlerine dönerken, bu arkadaşlarımdan ve ailemden çok fazla bilgi alma imkanım oldu. Altta yatan hiçbir hastalığı olmayan, benim yaşımdaki bir kadının hastaneye kaldırıldığını ve oksijene bağlandığını duydum.

Neyse ki o kadın iyileşti. Ama bu olay, Koenig'in virüsten, özellikle de Delta varyantından korunmak için aşıya ihtiyacı olmadığı inancına güveninin azalmasına neden oldu. Şöyle anlatıyor:

Çocukken astımım vardı ve şimdi bundan muzdarip olmasam da, bana, ciğerlerimin her zaman astımın etkilerine sahip olacağı söylenmişti. Yani hastalanırsam ve virüs ciğerlerime giderse, bu "akciğer hafızası" olmayan bir kişiye nazaran daha çok sorun yaşayabilirim. [Eğer] Delta varyantı çok daha bulaşıcıysa ve çocuklarımı etkileme olasılığı daha yüksekse, onlara düzgün bir şekilde bakamadığım bir duruma düşmek ister miyim?

Koenig, Ağustos 2021'de aşı oldu. İnsanların bu kararı hakkında ne düşündüğünü umursamadığını söylüyor. Seçiminin; meraklı, şüpheci, analitik, sabırlı, yaşam boyu öğrenen, vicdanlı ve kendine güvenen biri olduğu anlamına geldiğine inanıyor. Şöyle diyor:

Tercihimle gurur duyuyorum! Bence fikrinizi değiştirmek harika ve bilmenin güçlendirici olduğunu, bir karar vermek zorunda olduğunuz tüm bilgileri kullandığınızı ve yeni bilgiler toplandıkça kararınızı yeniden değerlendirebileceğinizi ve istediğiniz takdirde o kararı değiştirme gücüne sahip olduğunuzu gösteriyor.

"Şüpheci" Olmakta Sorun Yok - Güvenilir Kaynaklardan Bilgi Topladığınız Sürece!

Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi'nde koruyucu tıp ve bulaşıcı hastalıklar profesörü olan Dr. William Schaffner, şüpheci olmanın ve soru sormanın insan doğasında olduğunu söylüyor:

Hastalarım aşıya karşı herhangi bir direnç gösterir veya şüphe duyarsa, yaptığım ilk şey şüphelerinin geçerliliğini kabul etmektir. Böylece onların endişesini anladığımı hissederim. Sonra onlardan aşı hakkında ne gibi endişeleri olduğunu söylemelerini ister ve konu hakkında bilgi veririm. Hazır olduklarında, aşıyla ilgili daha da fazla bilgi sunarım.

İnsanlar, genellikle başlangıçta bir konu hakkında yeterince şeyi bildiklerini düşünürler. Ancak yeni verileri okudukça veya uzmanlardan tavsiyeleri dinledikçe, konu hakkında başta bildiklerinizden çok daha fazlası olduğunu görürsünüz. Bu, oldukça yaygın bir deneyimdir. Daha fazlasını öğrendikten sonra, bilinçli bir karar vermek için ihtiyaç duyduğunuz tüm bilgilere sahip olmadığınızı fark edersiniz. İşte buna, Dunning-Kruger Etkisi denir. Serani, şöyle anlatıyor:

Bu psikolojik etki, bir şeyler hakkında yetkin kararlar vermek için bilginiz olduğunu düşündüğünüzde, ancak gerçekte bu bilgilere sahip olmadığınızda ortaya çıkar. Esasen; aşılar, bulaşma, COVID-19'un bilimi vb. konularda konuşan insanlar, bu konularda gerçekte sahip olduklarından daha yüksek bir yetkinliğe sahip olduklarına dair bir yanlış algıya sahipler. Halbuki yeterince bilmiyorlar.

İnsanlar Dunning-Kruger Etkisi'nin farkına vardıklarında, uzmanların kendilerinden daha bilgili olduğunu düşünebilir ve sağlıkla ilgili karar vermede onlara rehberlik etmek için bilim ve araştırmalara yönelebilirler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Mesela ben, sık sık, 'Bulaşıcı hastalık uzmanlarının aşılar hakkında benden daha fazlasını bildiğine güveneceğim.' derim. Fikrimi değiştirebilir ve 'Belki de bu uzmanların hastaneler, laboratuvarlar, klinik saha çalışmaları, araştırma tesisleri ve sağlık hizmetlerinde geçirdikleri onlarca yılda öğrendikleri; benim oturduğum yerden, birkaç saat internette takılarak öğrendiklerimden daha isabetlidir.' diyebilirim.

Güvende Hissetmeniz Önemlidir!

Schaffner, verilerin insanların aşı olma seçimlerini etkileyebileceğini, ancak kararsız olan kişilerin kararlarından dolayı kendilerini rahat hissetmeleri gerektiğini söylüyor:

Bilgi, her şeydir. Bilgiye ihtiyacımız var. Bu temeldir, ancak [psikologlar] ayrıca bize bilginin davranışı değiştirmek için genellikle yeterli olmadığını da söylerler. İnsanların sadece şeyler hakkında nasıl düşündüklerini değil, aynı zamanda nasıl hissettiklerini de değiştirmelisiniz.

Schaffner; bilim insanlarının, doktorların ve araştırmacıların, aşıların etkinliğini ve güvenliğini kanıtlamak konusunda bol miktarda bilgi sunmak konusunda harika olduklarını söylüyor; ancak insanların aşı konusunda daha iyi hissetmelerini sağlayacak bilim iletişimi yeteneklerini geliştirmeleri gerektiğine inanıyor. Şöyle diyor:

Tavrınız, büyük oranda sosyal grubunuzdan etkilenir. Genç bir insansanız ve takıldığınız kişiler sigara içiyorsa, çok basit bir biyoloji deneyiyle bile sigara içmenin vücudunuz için berbat olduğuna ve akciğer kanserine neden olabileceğine dair çok net kanıtlar üretebilecek olmanıza rağmen, yine de sigara içmeyi seçebilirsiniz. Çünkü sosyal grubun bir parçası olmak istiyorsunuz. Bu yüzden de sigara içiyorsunuz.

Aşı yaptırmayı düşünüyorsanız ve bu karar, sosyal grubunuzunun genel kararından farklıysa, Schaffner, itibarınızı kurtarmanın bir yolunun yeni bilgilere odaklanmak olduğunu söylüyor:

Delta ve Omikron gibi varyantlar her şeyi değiştirdi. Bu durum, insanların eski tercihlerini bir kenara bırakıp, entelektüel olarak tutarlı ve duygusal olarak güvenli bir şekilde doğru olanı yapmaları için bir fırsat sağlıyor.

Şöyle düşünebilirsiniz: "Hala bireysel karar verme ve kişisel özgürlüğe sıkı bir şekilde inanıyorum; ancak şimdi işler değişti. Bu yüzden fikrimi değiştireceğim, bireysel karar verme özgürlüğümü kullanacağım ve aşı olacağım.

Tüm Reklamları Kapat

Temel felsefenizi veya kim olduğunuzu değiştirmek zorunda değilsiniz. Artık hayat değişti, dolayısıyla siz de değişeceksiniz.

Serani de bu görüşe katılıyor:

Başkalarının, aşı olma kararınız hakkında ne düşüneceğinden duyduğun korku, seni aşı olmaktan alıkoyuyorsa, "Yanılmışım!" veya "Ne yapalım, kararımı değiştirdim!" veya "İyi ama, yeni kararım benim için daha iyi olabilir." diyebilmenin olumlu bir karakter özelliği olduğunu akılda tutmalısınız.

Tüm Reklamları Kapat

Bazı çok zeki ve eğitimli insanlar, sahip oldukları dünya inançlarına saplanıp, yeni bilgileri eski düşünce biçimlerine entegre edemezler. Bu katı bilişsel işleme tarzı, sağlıkları için aslında en iyi olan şeylere uymak istememelerine neden olabilir.

Bununla birlikte, daha iyi bir insana dönüşebilmeliyiz. Önyargılarımızı ve inanç sistemlerimizi sık sık gözden geçirmeliyiz. İşin püf noktası, diğer düşünme biçimlerine fırsat tanırken, kendi inançlarımızı bir süre beklemeye almakta...