Canlılar doğaları gereği rekabetçidir; fakat işbirliği de yaygındır. Genler, genomlarda işbirliği yaparlar; hücreler, dokularda işbirliği yaparlar; bireyler, toplumlarda işbirliği yaparlar. İçlerinde toplu eylemin bireyler arasındaki işbirliğinden doğduğu hayvan toplumları yüksek düzeyde toplumsal karmaşıklık sergilerler. Bu gibi toplumlar yalnızca böcekler, memeliler ve kuşlar arasında yaygın olmayıp amip gibi basit türlerde bile görülürler (Görsel 1).

Hayvan toplumları yapı bakımından üreme yetisine sahip tek bir dişinin yüzlerce, binlerce, hatta milyonlarca kısır işçi tarafından desteklendiği tümtoplumsal (ösosyal) böcek kolonilerinden bir veya daha çok üreyen birey ile az sayıda üremeyen bireyden oluşan ve işbirliği yaparak üreyen omurgalı topluluklarına kadar değişiklik gösterirler. Toplu halde yaşayan türlerin çeşitliliği göz önüne alındığında neden bazı türler karmaşık toplumlar oluşturur da onlarla yakın akraba olan diğer türler oluşturmazlar? Bu toplumlar içinde neden bazı bireyler üremeye yatkınken diğerleri kendi üreme çabalarını erteleyip başkalarının yavrularını yetiştirmeye yardımcı olurlar? Bu ve başka soruların yanıtlarını belirlemek, toplulukların nasıl ve neden oluştuklarını ve topluluklar içerisinde bireylerin davranışsal rollerinin nasıl belirlendiğini düşünmeyi gerektirir. 

Su, insan sağlığı ve refahı için vazgeçilmezdir. Şehirlerde liderler temiz, güvenli ve uygun fiyatlı suya güvenli erişim sağlamak için çabalarlar (en azından çabalamaları beklenir). Kırsal bölgelerde ise çiftçiler, sağlıklı ürünler yetiştirebilmek için yeterli yağmur ve sağlıklı nehirler beklemektedir. Koronavirüs pandemisi bize temiz suyun sağlık ve hijyen için ne kadar kritik olduğunu hatırlatırken, halk sağlığı yetkilileri pandemiyi yönetebilmek adına sık sık el yıkama çağrısında bulundu. Yine de dünya tarihi, küresel bir su krizinin eşiğinde.

İklim değişikliğine bağlı olarak artan sıcaklıklar ve aşırı hava olayları su sistemleri üzerinde baskı yaratmaya ve kentsel su altyapısını zorlamaya devam ediyor. Bazı senaryolara göre 2025 yılına kadar 1,8 milyar insan su kıtlığı ile karşı karşıya kalacak.

Kuduz; çoğunlukla enfekte bir hayvanın ısırması yoluyla bulaşan, insanlarda ve diğer memelilerde ensefalite (beyin iltihabına) neden olan, aşı yoluyla kolaylıkla önlenebilen ancak önlenmediği takdirde çok ölümcül olan, viral bir hastalıktır. Kuduz virüsü (Rabies lyssavirus), memelilerin merkezi sinir sistemini enfekte eder ve nihayetinde beyinde hastalık oluşmasına ve ölüme neden olur. Virüs, genellikle ısırıkları, sıyrıkları ve yaraları kontamine eden tükürük veya mukozal maruziyet yoluyla bulaşır. Ayrıca nakledilen nörolojik dokular (örneğin kornea) ve katı organlar yoluyla kuduz geçişi de belgelenmiştir.

Kuduzun ilk belirtileri; halsizlik veya rahatsızlık, ateş veya baş ağrısı dahil olmak üzere gribe benzer olabilir. Ayrıca ısırık bölgesinde rahatsızlık, karıncalanma veya kaşıntı hissi olabilir. Bu belirtiler günlerce sürebilir. Semptomlar daha sonra serebral disfonksiyon, anksiyete, konfüzyon ve ajitasyon şeklinde ilerler. Hastalığa yakalanma ile semptomların başlaması arasındaki süre genellikle 1-3 aydır ancak bu süre 1 haftadan az veya 1 yıldan fazla olacak şekilde değişebilir. Aradaki süre, virüsün merkezi sinir sistemine ulaşmak için periferik sinirler boyunca kat etmesi gereken mesafeye (dolayısıyla ısırığın vücuttaki konumuna) bağlıdır.

Dünyanın çeşitli yerlerindeki bu gizli askeri üslerden hangilerinin gerçek olduğunu biliyor musunuz?

Devletler ve orduların gizli üsleri vardır, bu çok basit bir gerçektir. Ancak genellikle gizli olan kısım, sadece orada ne yapıldığıyla ilgilidir; söz konusu olan, genellikle tesisin fiili varlığı değildir. Büyük birçok binayı saklamak, zor bir iştir. NORAD’ın Colorado’da tümüyle bir dağın içine kurulan Cheyenne Dağı komuta merkezi bile, açıktaki birçok dış altyapısıyla kendini belli eder. Devlet, toprağın sahibi olup erişimi kontrol ettiğinden içindeki tesisleri saklamaya çalışmanın gerçekten bir anlamı yoktur. Gökteki uydu kameraları inşa edilen her şeyi gözlemledikleri için diğer devletler zaten orada bir şeyin olduğunu bileceklerdir, ortaya çıkacak şey ister saklansın ister saklanmasın. Buna karşın bazı gizli kuruluşlar hakkındaki hikâyeler aynen devam etmektedir. Bunlardan sekiz tanesine şöyle bir bakalım.

Çocuk sahibi olmak hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz en büyük sorumluluklardan birisi. Çocuk büyütmek, hayatta tutmak ve belki de en önemlisi, o çocuğu hayata hazırlamak… Elbette mükemmel olmamız mümkün değil ama elimizden gelenin en iyisini yaptığımızdan da emin olmalıyız.

Bu süreçte kimi konuları çocuğumuzla konuşmak çok kolay ve eğlenceliyken, kimi konuları konuşmak ise bizler için daha zor ve kaygı verici olabilir. Daha önceden çocuklara cinselliği nasıl anlatmanız gerektiğinden söz etmiştik; bu yazıda, bu zor ve kaygılı konulardan birisi olan ölümden söz edeceğiz.

Vetmenudi Vienna'dan Christian Schlötterer ve Alistair McGregor gibi isimleri içinde bulunduran uluslararası bir araştırma ekibi, evrimin bir organizmanın görünüşünü nasıl değiştirdiğine dair yepyeni bir mekanizma keşfetti! Araştırmacılar, bir sineğin bacağındaki kılların sayısının mikroRNA adı verilen bir kimyasalın aktivitesine bağlı olarak çeşitlilik gösterdiğini ilan ettiler.

Evrimin moleküler mekanizmalarına ışık tutan bu çalışma Current Biology isimli dergide yayınlandı. 

Bugün, fizik yasalarının görmemize izin verdiği kadarıyla, her ne yöne bakarsanız bakın, gözlenebilir evrenin sınırları akıl almaz düzeyde, astronomik mesafelere kadar uzanıyor. Hatta sırf bundan yola çıkarak Evren'in sonsuz olduğunu bile düşünebilirsiniz - ve kim bilir, aslında gerçekten sonsuz olabilir de...

İşin aslını bir gün öğrenebilecek miyiz, bilmiyoruz. Bildiğimiz bir şey var: Evren, sıcak bir Büyük Patlama ile doğdu (yani zamansal bir başlangıcı var) ve Evren'de ışık hızı sonsuz değil. Bu iki gerçek, Evren'in sadece görebildiğimiz kadarıyla sınırlı olduğumuz anlamına geliyor.

Austin'de bulunan Teksas Üniversitesi'nden bir grup bilim insanı, robotların sanal bir kitlesel yok oluş sonrasında çok daha hızlı ve etkili bir şekilde evrimleşebildiklerini gösterdiler. Bu sanal yok oluşlar, gerçek hayatta dinozorları yok eden gibi felaketlerin modellerine dayanıyor. Bu keşfin Yapay Zeka alanında yapacağı etkiler bir yana, araştırma sayesinde büyük kitlesel yok oluşlar sonrasında evrimsel biyologların öngördüğü gibi adaptasyon konusunda yaratıcılığın çeşitlenmesi sonucu gerçekten de evrimin hızlandırdığını doğrulamış oluyoruz. 

Bilgisayar bilimciler olan Risto Miikkulainen ve Joel Lehman tarafından PLOS One dergisinde yayınlanan araştırmadaki simülasyonlar, kitlesel yok oluşların soy hatlarının hayatta kalmasında yeni özellikler ve yeteneklerin ortaya çıkmasını teşvik ettiğini gösteriyor. Miikkulainen şöyle söylüyor:

-Tüberküloz veya verem;Mycobacterium tuberculosis basillerin oluşturduğu insandan insana hava yolu ile bulaşabilen başta akciğer olmak üzere tüm organlarda hastalık yaratabilen bir enfeksiyon hastalığıdır.

-Hasta bireylerin konuşması,öksürmesi,hapşırması sırasında damlacıklar havaya atılır ve bu damlacıkların sağlıklı bireyler tarafından solunması ile hastalık yayılır.