Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Çocuklara Ölümden Nasıl Bahsedilmeli? Farklı Yaşlar İçin Kılavuz...

Çocuklara Ölümden Nasıl Bahsedilmeli? Farklı Yaşlar İçin Kılavuz... Psychology Today
7 dakika
6,019
Tüm Reklamları Kapat

Çocuk sahibi olmak hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz en büyük sorumluluklardan birisi. Çocuk büyütmek, hayatta tutmak ve belki de en önemlisi, o çocuğu hayata hazırlamak… Elbette mükemmel olmamız mümkün değil ama elimizden gelenin en iyisini yaptığımızdan da emin olmalıyız.

Bu süreçte kimi konuları çocuğumuzla konuşmak çok kolay ve eğlenceliyken, kimi konuları konuşmak ise bizler için daha zor ve kaygı verici olabilir. Daha önceden çocuklara cinselliği nasıl anlatmanız gerektiğinden söz etmiştik; bu yazıda, bu zor ve kaygılı konulardan birisi olan ölümden söz edeceğiz.

Tüm Reklamları Kapat

Pek çok ebeveyn, ölüm konusunda çocuğuna karşı sessiz kalmayı tercih edebiliyor. Bunu belki konunun kendilerini zorlayan kısımlarından kaçmak için yapıyorlar, belki de çocuklarının üzülmesini, korkmasını engellemek için... Ancak ölüm, hayatın kaçınılmaz bir parçası ve ne kadar kaçarsak kaçalım, bir gün yüzleşmemiz gereken bir gerçek. Bu yüzden çocukları hayata hazırlama sorumluluğunu üstlenmiş yetişkinler için mutlaka değinilmesi gereken bir konu.

Peki ölüm gibi hassas bir konuyu çocuklarla nasıl konuşmalıyız? Bu soruya verilebilecek cevapların çocuğun gelişim dönemine göre gösterebileceği nüanslardan bahsetmeden önce bazı genel kuralların altını çizebiliriz:

Tüm Reklamları Kapat

Ölümü Beklemeyin!

Gündelik hayat, ölüm üzerine konuşmak için çocuğu duygusal anlamda sarsmayacak pek çok fırsat içeriyor. Saksıda solan bir çiçek, evde bulunan ölü bir böcek ya da patlayan bir balon… Bunların hepsi doğadaki döngünün işaretleri olarak gündeme getirilebilir. Bİr örnek verelim:

Solan bir çiçek artık büyüyemez, su tüketemez, meyve veremez ve bunun geri dönüşü yoktur. Soldu, yani öldü. Doğadaki her canlı bu döngüye dahil, evet, bizler de!

Bu konuşma, çocuğun ölüm hakkında fikir edinmesi için yeterli ortamı sağlıyor. Böylece çocuğa sevdiği bir kişinin ölümüyle yaşayacağı duygusal sarsıntının etkisindeyken değil, bundan çok önce ölümü anlamak için gerekli zamanı veriyor.

Ölümü Saklamayın!

Yazının girişinde bahsettiğimiz gibi, çocuğu ölümün yarattığı olumsuz duygulardan korumak için ölüm haberini gizlemek bir işe yaramaz. Çocuk, çoğu zaman bir şeylerin yolunda gitmediğini fark eder. Etrafındaki yetişkinlerden edindiği duygusal ipuçlarını okur ve ölümün üzerine konuşulmaması gereken bir tabu oluğunu düşünebilir. Ölümü doğal bir süreç olarak değil de bir tabu olarak öğrenen çocuk, ölümle karşılaştığında bu durumu yönetmekte zorlanır. Kaçınılmaz olan ölüm-çocuk yüzleşmesini ertelemek, ölümün yaratacağı duygusal sarsıntının etkisini artırmaktan başka bir işe yaramaz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Basit ve Net İfadeler Kullanın!

Yetişkinler bazen olayların duygusal etkisini azaltmak için dolambaçlı ifadeler tercih edebilir. Örneğin, "öldü" demek yerine, "aramızdan ayrıldı" gibi bir metafor kullanmak daha kolay gelebilir. Ancak bu durum, çocuklar söz konusu olduğunda, kafa karıştırmaktan başka bir işe yaramaz: Çocuklara ölen kişinin "uykuya daldığını" söylerseniz, uyumaktan korkmaya başlayabilirler. Ölen kişinin uzaklara gittiğini söylerseniz, o kişinin geri dönüşünü umutla bekleyebilirler.

Bu yüzden en iyi yol olan biteni olabildiğince doğrudan ifade etmek. "Evet, o öldü." demekten çekinmeyin ve ölümün ne anlama geldiğini olabildiğince açıklayın. İnsanlar öldüklerinde bedenleri çalışmayı durdurur. Artık nefes alamazlar, yemek yiyemezler, konuşamazlar, düşünemezler veya hissedemezler. Bunları netleştirmek, çocuğun yas sürecini atlatmasını kolaylaştıracaktır.

Bu konuyla ilgili en iyi örneklerden birisi, bir zamanlar çocukların hayranlıkla izlediği Susam Sokağı dizisinde karşımıza çıkıyor. Dizideki sevilen karakterlerden Mr. Hooper'ı canlandıran aktör Will Lee'nin gerçek yaşamdaki ölümü senaryo ekibini zor bir soruyla karşı karşıya bıraktı. Bu durumu çocuklara nasıl anlatacaklardı? Senaryo ekibi gerekli uzman desteğini alarak bu konuda yapılabilecek en iyi şeyin dürüst olmak olduğuna karar verdi ve ortaya Susam Sokağı'nın en unutulmaz bölümlerimden birisi çıktı:

Altyazı çevirmeni: Erdal Kozan
Youtube

Yas Süreci

Ölüm haberini alan herkes gibi çocuklar da kendilerine has tepkiler verir. Kimisi ağlar, kimisi yalnız kalmak ister, kimisi de çokça soru sorar. Bunların hepsini olağan kabul edebiliriz. Hiçbir duygusal tepkiyi zayıflıkla ilişkilendirmemek ve engellememek önemli.

Bu süreçte ipleri çocuğunuza bırakabilir ve o nasıl bir tepki veriyorsa ona eşlik ederek kendisini ifade etmesini kolaylaştırabilirsiniz. Sarılmak istiyorsa sarılın, güvende hissetmek istiyorsa yanında olun, ağlıyorsa bunun normal olduğunu ifade edin, sorular soruyorsa olabildiğince net şekilde cevaplayın ve ihtiyaç halinde "Bilmiyorum." demekten çekinmeyin. Ayrıca bir soruyu bir kez cevaplamanın yeterli olmayacağı konusunda da hazırlıklı olun. Çocuk aynı soruları tekrar tekrar sorabilir ve sizden sabırla aynı cevapları vermenizi bekleyebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Çocuğun yas ritüellerine katılmasına izin verin. Bu ritüeller ölüm algısının tamamlanması ve kabul edilmesi için önemlidir. Çocuğu ritüeller esnasında görecekleri konusunda önceden bilgilendirebilirsiniz. Çocuk isterse bu ritüellerde rol almasını sağlayabilirsiniz. Eğer çocuk bu ritüellere katılmak istemiyorsa yargılamadan saygı duymanız gerekir.

Ölümden Sonra

Çocuğun günlük rutininde rol alan birisinin kaybı, çocukta geleceğe ilişkin belirsizlik ve kaygı hislerine yol açacaktır. Dolayısıyla bu konularda çocuğa gerekli açıklamaları yapmak ve güven vermek yetişkinlerin görevi. Eğer ölen kişinin kaybı çocuğun günlük rutinini değiştirecekse, bunu net bir şekilde ifade etmenizde fayda var. "Şimdi beni okuldan kim alacak? Akşam yemeklerini kim hazırlayacak? Tatillerde kimi ziyarete gideceğim?" Bunlar gibi pek çok soruya kendinizi hazırlamalısınız.

Bu aşamada cevaplamanız gereken diğer bir soru ise, ölen kişi ile çocuğun ilişkisinin bundan sonra ne olacağıdır. Çocuğunuza sevdiğimiz birisi ölse bile, onu hatırlamaya devam edebileceğimizi anlatabilirsiniz. Çocuğunuzu ölen kişiyle ilgili resimler çizmesi, hikayeler anlatması için teşvik edebilir, varsa kendi anılarınızı da paylaşabilirsiniz. Özlem duydukça bakılacak bir fotoğraf albümünü de birlikte oluşturabilirsiniz. Tüm bunlar, yas sürecinin acısını hafifletmeye yardımcı olabilir.

Farklı Yaş Gruplarına Göre Çocuklarda Ölüm Algısı

Çocukların ölümü algılama biçimleri arasında çeşitli yaş gruplarına göre kimi farklılıklar tespit etmek mümkün. Çocukla ölüm hakkında konuşurken bu farklılıkları bilmenizde fayda var. Yine de tüm çocukların farklı gelişim çizgilerini takip ettiğini ve çocukların hayatı benzersiz bir şekilde deneyimlediklerini unutmamanız önemlidir. Her çocuğun duygularını ifade etmek için kendi kişisel yolları vardır ve yetişkinlerin tüm bunlar karşısında hassas ve yargılayıcı olmayan tepkiler vermesi gerekir.

Tüm Reklamları Kapat

Yaş gruplarına ilişkin farklılıklara geçerken çocuğun ihtiyaçlarına en uygun yanıtı bulmak için dinlemenin ve gözlemin vazgeçilmez olduğunun altını çizmemizde fayda var.

0-3 Yaş Arası Bebeklerde Ölüm Algısı

Bu yaş aralığında çocuklar ölümü kavrayamasa da sevdikleri bir kişinin ortamdan ayrıldığını ya da sevdiklerinin duygu durumundaki değişimi fark ederler. Bu dönemde ölümün ardından özellikle çocuğun günlük rutinini ve ihtiyaçlarını aksatmamak önemlidir. Ayrıca ayrılma kaygısını azaltmak için sarılmak gibi fiziksel temas olanaklarını artırmak da çocuğun gelişimine olumlu katkıda bulunacaktır.

3-5 Yaş Arası Çocuklarda Ölüm Algısı

Bu dönemde çocuklar ölümü çoğunlukla geçici, geri döndürülebilir olarak algılarlar. Sık sık dinledikleri ya da izledikleri hikayelerde karakterlerin ölüp tekrar dirilişine şahit oldukları için böyle düşünmeleri de gayet doğaldır. Ancak bu durum ölümün ciddiyetini kavramalarını zorlaştırabilir. Ayrıca soyut düşünme becerileri henüz bu dönemde kazanılmağı için ölümle ilgili "uykuya daldı" gibi soyut ifadeleri de yanlış anlarlar ve kafa karıştırıcı bulurlar. Bunun yerine açık ve net ifadelere ihtiyaç duyarlar ve aynı soruları sık sık sorup aynı cevapları almak isterler.

6-9 Yaş Arası Çocuklarda Ölüm Algısı

Ölümün kalıcı ve geri döndürülemez olduğunun kavrandığı yaşlardır. Çocuklar artık ölümün tüm canlıların ortak sonu olduğunun farkındadır. Bu durum sevdiklerinin sağlığı ve güvenliği konusunda endişelenmelerine ve ölümle ilgili kabuslar görmelerine yol açabilir. Bu yaş aralığı çocukların ölümün doğası ve işleyişi ile ilgili daha çok bilgiye ihtiyaç duyduğu bir dönem olarak kabul edilebilir.

Tüm Reklamları Kapat

10 Yaş ve Üstü Çocuklarda Ölüm Algısı

Ergenlik etkilerinin görülmeye başlandığı bu önemde çocuklar artık ölümle ilgili pek çok bilgiye sahiptir. Ölümün ne oluğunu ve nasıl işlediğini bilir ancak sevdiği bir kişinin ölümüyle nasıl başa çıkabileceği konusunda yardıma ihtiyaç duyacaktır. Bu yaş grubu yardıma ihtiyacı olduğuna artık ailesinden çok arkadaşlarına ve sosyal medyaya başvurabilir. Ölümü engelleyemediği için kendisini suçlu hissedebilir ve bunun sonucunda zarar görebileceği riskli davranışlarla kendisini cezalandırmak isteyebilir. Bu noktada suçluluk hissini gidermeye ve tepkileri kabul edilebilir sınırlar içinde tutmaya çalışın.

Altyazı Çevirmeni: Erdal Kozan
Youtube

Çocuklara Ölüm Üzerine Okuma Önerileri

Kitaplar çocuklarınızla ölüm üzerine konuşmak için eşsiz fırsatlar yaratmanın yanı sıra, çocuklarınıza ölümle ilgili daha önce düşünmedikleri kısımların kapılarını da açar. Ayrıca doğru zamanda okunmuş iyi bir kitap, çocuğun ölümün yarattığı acıyı kabul etmesini de kolaylaştırabilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
68
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 54
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 11
  • Üzücü! 9
  • Muhteşem! 4
  • Bilim Budur! 4
  • İnanılmaz 2
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/09/2023 14:28:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11726

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Karanlık
Lgbt
Gerçek
Entropi
Atom
Adaptasyon
Bakteriler
Kafatası
Rna
Yeni Koronavirüs
Kan
Eşcinsellik
Eşey
Kas
Kalori
Hafıza
Doktor
Duygu
Ağız
Hominidae
Bilim İnsanları
Uluslararası Uzay İstasyonu
Yiyecek
Gezegen
Stres
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Dünyada Yaşam Var mı?
Dünyada Yaşam Var mı?
Gözler Neden Hep Islak? Gözyaşları, Ağlamak Dışında Ne İşe Yarıyor?
Gözler Neden Hep Islak? Gözyaşları, Ağlamak Dışında Ne İşe Yarıyor?
İyot, İnsanları Radyasyondan Nasıl Koruyor?
İyot, İnsanları Radyasyondan Nasıl Koruyor?
Aynalar, Kuantum Evrene Açılan Bir Portal mı?
Aynalar, Kuantum Evrene Açılan Bir Portal mı?
"Marslı" Filmindeki Gerçek Gözyaşları!
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Kozan, et al. Çocuklara Ölümden Nasıl Bahsedilmeli? Farklı Yaşlar İçin Kılavuz.... (9 Mayıs 2022). Alındığı Tarih: 24 Eylül 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11726
Kozan, E., Bakırcı, Ç. M. (2022, May 09). Çocuklara Ölümden Nasıl Bahsedilmeli? Farklı Yaşlar İçin Kılavuz.... Evrim Ağacı. Retrieved September 24, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11726
E. Kozan, et al. “Çocuklara Ölümden Nasıl Bahsedilmeli? Farklı Yaşlar İçin Kılavuz....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 09 May. 2022, https://evrimagaci.org/s/11726.
Kozan, Erdal. Bakırcı, Çağrı Mert. “Çocuklara Ölümden Nasıl Bahsedilmeli? Farklı Yaşlar İçin Kılavuz....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 09, 2022. https://evrimagaci.org/s/11726.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close