Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
4

Evrim Ağacı'nın Bilimin Ön kabulleri makalesi hatalı mı?

Bilimin temel varsayımları makalesindeki kaynakların hiç birinde natüralizm ibaresi bile geçmiyorken makale niye bilimin metodu natüralizmdir diyor?"
1,755 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
4 Cevap
Ufuk Derin
Öğrenci-Okur

Aslında Sevgili Ockham'ın Usturası (sanırım sizden biri) sormuştu, "Evrimağacının linkteki makalesinde belirttiği gibi bilimin kalbindeki metodoloji natüralizmse ünlü felsefe profesörü elliot sober sizce hatalı mı?" diye. Ona verdiğin cevabı da aktarıyorum:

Natüralizm, bilimin yöntemi değildir, bilimsel ilerleyişin bir parçasıdır. Bilimsel yöntem, ampirizme dayanır. Ancak bilimin temel varsayımlarından birisi, doğadaki her şeyin doğal olduğu ve doğal nedenlerle açıklanabileceğidir.

Tüm Reklamları Kapat

Aslında attığınız sayfada da Yöntemsel doğalcılığı destekliyor. Çünkü orada da bahsedildiği gibi yöntemsel doğalcılık da "Tanrı'ya başvurulmasına gerek olmadığı"nı söylemez, Yöntemsel doğalcılık, var olan her şeyin doğada gördüklerimizden ibaret olduğunu değil; sahip olduğumuz tek nesnel standartın doğa olduğunu söyler.

Doğaüstü, a priori olarak bertaraf edilemez; bilimsel olarak araştırılabilecek olan gözleme dayalı sonuçlar ileri sürüyorsa, bunlar bilimsel olarak araştırılır. Çok az ilgi görür çünkü hiçbir zaman güvenilir bir şekilde gözlemlenemez. Buna rağmen, doğalcılığı kullanan ama doğadan fazlası olduğuna da inanan birçok bilim insanı vardır.

Yani attığınız sayfadaki ile tamamen aynı mantık. "Tanrı'ya gerek yok." diyerek metafiziksel doğalcılığın yöntemini kullandığı için yöntemsel doğalcılık denmiyor. Test edilemediği için bilim bu konuları önemsemiyor. Yöntemsel doğalcılıktan kastedilen de tam olarak bu zaten. Eğer ki doğaüstü konuları nesnel olarak test edebilecek duruma gelirse bilim, bu da değişir. Bilimin sınırları yani bu temel varsayımlar değişkendir zaten. Kitap sayfasında bunu da belirtmiş.

165 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Ufuk Derin. Evrimağacının Linkteki Makalesinde Belirttiği Gibi Bilimin Kalbindeki Metodoloji Natüralizmse Ünlü Felsefe Profesörü Elliot Sober Sizce Hatalı Mı?. (1 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 1 Aralık 2020. Alındığı Yer: Evrim Ağacı S&C | Arşiv Bağlantısı
2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir

Hayır, makalede herhangi bir hata bulunmuyor. Kaynaklarda da çok açık bir şekilde natüralizmden bahsediyor. Ampirizm ile natüralizm arasındaki farkı bilmiyor olabilirsiniz, izah edelim:

Natüralizm, doğadaki her şeyin doğal süreçlerle (ve sadece doğal süreçlerle) açıklanabileceğine yönelik görüştür. Bilim, doğadaki her şeyi doğa ile açıklar, yani natüralisttir. Çeşitli alternatiflerinden söz edilebilir; ancak genel olarak natüralist olmayan felsefeciler süpernatüralist bir pozisyona sahiptirler ve doğa üstünün de etrafımızda gördüğümüz olguların açıklaması olabileceğini düşünürler.

Tüm Reklamları Kapat

Ampirizm (veya empirizm), bilginin sadece duyusal deneyimlerimizden geldiğini söyleyen teoridir (ve felsefi akımdır). Bunun bilimdeki yansıması, bilgiye ulaşmak için deneysel bir yaklaşım sergilemektir. Yani empiristler, "masabaşı bilimciliğini" eleştiren bir tavır takınabilirler. Ancak empirizm, veri elde etme yöntemidir; o veriyi yorumlama noktasında bize yol gösteremez.

Örneğin canlıların nesiller içerisinde değiştiği gerçeği deneysel olarak gösterilebilir; ancak bu sürecin kaynağının doğal mekanizmalar olduğu yorumu natüralist bir yorumdur. Bunun alternatifi teolojik bir yorum olabilir; yani o süreci işletenin bir yaratıcı olduğu fikri. Ya da uzaylıların gelip de insanı diğer hayvanlardan ayırdığı da söylenebilir mesela. Bunların hiçbiri, insanın biyolojik doğasını ve hatta evrimini reddetmek zorunda değildir (yani empirik verileri tamamen kabul edebilir); ancak onun yorumuna doğaüstünün dahil edilip edilmemesi ayrımı belirler.

Tüm Reklamları Kapat

Net bir şekilde görülebileceği üzere, natüralizm ile ampirizm birbirini dışlayan olgular değildir. Bilim hem natüralisttir, hem de empiriktir.

Tabii bu tartışmanın birçok detayı var. Bilimin çalışma prensibi metodolojik natüralizm olarak bilinir.

Kaynaklarımızla ilgili yorumunuz ise tamamen asılsız ve net bir şekilde gösterilebilecek şekilde hatalıdır. Kaynaklarımızda da bilimin temel varsayımları arasında metodolojik natüralizmden doğrudan bahsedilmektedir. Örneğin kaynaklarımızda yer alan Indiana Üniversitesi, bu konuda şöyle diyor:

"Natural processes are sufficient for understanding the natural world."

Benzer şekilde, kaynaklarımızda yer alan Berkeley Üniversitesi şöyle diyor:

"There are natural causes for things that happen in the world around us."

Bunların her ikisi de, natüralizmin Oxford Üniversitesi sözlüğündeki tanımıyla birebir aynıdır:

"Naturalism is the idea or belief that only natural (as opposed to supernatural or spiritual) laws and forces operate in the universe."

Tüm Reklamları Kapat

Bunların ampirizm ile bir ilgisi yok. Doğrudan doğruya natüralizm ile ilgili konular. Ama bu demek değil ki bilim empirik değildir. Elbette empiriktir, yoksa deneysel bilim diye bir şey olmazdı. Fakat bundan yola çıkarak bilimin natüralist olmadığını söyleyemezsiniz. Natüralizm, doğadaki her şeyin doğal sebepleri olduğunu söyleyen bir felsefi akımdır. Bilim, doğal olan şeyleri araştıran bir çalışma disiplinidir. Dolayısıyla bilim natüralisttir, zaten natüralist olmak da zorundadır; çünkü doğaüstü, ampirizmin sınırları ötesine geçtiği için bilimin hem ampirik olup da hem natüralist olmaması hayal edilemez. Ama şunu da söyleyelim: Azınlıkta da olsa ampirik olmayan bilim sahaları veya bilimin genelinde gördüğümüz kadar ampirik etkiyi hissedemediğimiz bilim dalları da var; dolayısıyla bilime yönelik genellemelerde her zaman istisnalar olabileceği unutulmamalı.

Tabii natüralizm konusunun birçok detayı var ve bunlar tartışılmadan, üstü kapalı bir analiz sığ kalacaktır. Örneğin natüralizmin iki ana alt kolu var: metodolojik natüralizm ve metafiziksel natüralizm. Metodolojik natüralizm, doğaya yönelik sorgulamalarımızın ve bilgilerimizin natüralist, yani kaynağını doğadan alan açıklamalar olması gerektiğini söyleyen yaklaşımdır. Bu, araştırmayı/sorgulamayı yapan kişinin inançlarından bağımsızdır. Örneğin bir bilim insanı koyu bir dindar olabilir; ancak yine de laboratuvarına girdiğinde dua veya vahiy yoluyla gerçeğe ulaşmaya çalışmaz ama deney yapar; makalelerinde belirli sonuçlara varırken kendisiyle meleklerin konuştuğundan söz etmez de elindeki veriyi natüralist bir biçimde değerlendirir ve bilimin geri kalanına nasıl oturduğunu anlatır.

Metafiziksel (ontolojik, felsefi) natüralizm ise, Evren'in kendisinin natüralist olduğunu söyler. Yani bilimin nasıl icra edildiğinden bağımsız olarak, Evren'de doğaüstü güçlerin (cinler, tanrılar, melekler, şeytanlar, büyü, vb.) olmadığını söyler. Büyük oranda ateizm ile ilişkili olan görüş budur. Bu, bilim insanlarının bir kısmı (yaklaşık %49 kadarı) tarafından desteklense de, bilimin temeliyle ilgili bir konu değildir.

Elbette bilimin natüralizm ile ilişkisi üzerine felsefi bir tartışmaya girilebilir (buna yönelik bir makaleyi buradan okuyabilirsiniz); ancak sonucun "bilim ile natüralizm arasında bağlantı yoktur" çıkması mümkün gözükmüyor. Hele ki evrimsel biyoloji ile uğraşanlar olarak bizler için düşünecek olursak: Yakından tanıdığımız evrim vs. akıllı tasarım davasında (Kitzmiller v. Dover) bu çok güzel bir şekilde izah ediliyor - ki o davanın amacı neyin bilimsel olup, neyin bilimsel olmadığının anlaşılmasıydı:

Tüm Reklamları Kapat

"Expert testimony reveals that since the scientific revolution of the 16th and 17th centuries, science has been limited to the search for natural causes to explain natural phenomena.... While supernatural explanations may be important and have merit, they are not part of science. Methodological naturalism is thus 'a paradigm of science'. It is a 'ground rule' that "requires scientists to seek explanations in the world around us based upon what we can observe, test, replicate, and verify."

Bu konuda bugüne kadar inanılmaz fazla sayıda makale yazıldı. Örneğin Gregory Dawes ve Tiddy Smith, natüralizmin en başından beri bilimin doğasında var olduğunu bu makalelerinde tartışıyorlar. Eğer edinebilirseniz, Quine'ın Harvard Üniversitesi Yayınları'ndan çıkan Theories and Things kitabını edinebilirsiniz. Orada ampirizm, natüralizm ve bilim arasındaki ilişkiler harika bir şekilde anlatılıyor. Quine, natüralizm ve bilimle ilgili olarak şöyle diyor:

"Naturalism can be defined as the recognition that it is within science itself, and not in some prior philosophy, that reality is to be identified and described."

Ruse, 1982'de yazdığı kitabında natüralizmin bilimdeki yerini şöyle tanımlıyor:

Tüm Reklamları Kapat

"Science is naturalist because by definition science deals only with the natural, the repeatable, that which is governed by law."

Bilim insanları, belirli bir bilim felsefesine tabi olmaksızın bilim yapamazlar. Metodolojik natüralizm, bu konudaki en yaygın tercihtir ve bilimin bugünlere gelebilmesini sağlamıştır. Ancak bilimin kendisi natüralist olsa da, bilim insanları illa metodolojik natüralizmi (veya sonrasında felsefi natüralizmi) takip etmek zorunda değildir. Bir insan, ampirik deneylerden gelen veriyi, metodolojik natüralist bir şekilde değerlendirebileceği gibi, teistik bir yorumu da tercih edebilir; fakat bunun evrenselliği olmayacaktır ve bu nedenle bilimsel bir araştırma programı yaratması imkansıza yakın olacaktır. Bilim, tarihsel olarak metodolojik natüralizmi tercih etmiştir ve bu, felsefe ve bilim arasındaki köprü olmuştur.

Uzun lafın kısası: Natüralizmi, "bilimin yöntemi" yerine, "bilimsel ilerleyişin bir parçası" olarak da tanımlayabilirsiniz, çok bir şey değişmez. İkisi de bilim için büyük oranda olmazsa olmazlardandır. Bilimsel yöntem, ampirizme dayanır. Ancak bilimin temel varsayımlarından birisi, doğadaki her şeyin doğal olduğu ve doğal nedenlerle açıklanabileceğidir. Eğer böyle olmasa, sistemli bir şekilde bilim yapmamız mümkün olmazdı. Bunu Lewontin de 1983 tarihli kitap bölümünde gayet güzel anlatıyor:

"Either the world of phenomena is a consequence of the regular operation of repeatable causes and their repeatable effects, operating roughly along the lines of known physical law, or else at every instant all physical regularities may be ruptured and a totally unforeseeable set of events may occur. (...) We can not live simultaneously in a world of natural causation and of miracles, for if one miracle can occur, there is no limit."

Şuna da dikkatinizi çekerim: Bugün "ampirik olan ama natüralist olmayan", "natüralist olan ama ampirik olmayan" ve "ampirik ve natüralist olmayan" şekillerde bilim yaptığını iddia edenler de vardır (bazıları hakikaten ufak tefek başarılar elde etmişlerdir de); ancak bunların toplamda bilime katkısı pratik olarak sıfırdır. Olay da bu zaten. Fanatik bir ideoloji ile ampirizmi veya natüralizmi kullanmıyoruz. Bu kombinasyon işe yarıyor, ondan kullanıyoruz. Ama alternatiflere kapalı değil sistem, isteyen, istediğini kullanabilir; fakat bilim cemiyetini bulgularının ve sonuçlarının objektifliğine ikna etmek zorundadır.

Lewontin'in yukarıda söz ettiği, (metodolojik) natüralizmdir. Bu, Einstein'a atfedilen ama muhtemelen onun söylemediği (ki söylese de çok güzel yakışacağını düşündüğüm) "Hayatı iki şekilde yaşayabilirsiniz: Ya her şey mucizeymiş gibi, ya hiçbir şey mucize değilmiş gibi." sözü ile aynı kapıya çıkıyor. Metodolojik natüralizm, hiçbir şeyin mucize olmadığını varsaymamız anlamına geliyor; çünkü aksi takdirde bilim yapmamız imkansız. Ve evet, bu noktadan sonra veri toplamak için empirik yöntemi kullanıyoruz, o ayrı (ve bilimin natüralist tarafıyla doğrudan ilgisi yok).

Natüralizm, bilimin temel varsayımlarından, temel yöntemlerinden birisidir (ampirizm ve ilgili yazımızda anlattığımız diğer varsayımlar gibi). Yani Quine'a ve diğerlerine bu konularda katılmayabilirsiniz (ki natüralizmin bilimle ilişkisi Quine'dan bu yana oldukça detaylandırıldı, bu konuda harika bir makale burada); ancak natüralizmin bilimin bir parçası olduğunun söylenmesinde bu kadar abartılacak ne var bilemiyorum. Bu çok doğal ve yalın bir gerçek olmalı.

Sonuç olarak natüralizm çürütülmesi gereken bir varsayım veya tehlikeli bir felsefi duruş değil, bilimin son derece normal ve "bilimi bilim yapan" bir parçası. Bilim pragmatik bir uğraş olduğu için, en azından metodolojik natüralizm onun bir parçası olarak kalmayı sürdürecek. Onun (ve bilimle ilişkili diğer birçok olgunun) sayesinde bilim buralara kadar gelebildi ve bundan sonra da onun sayesinde yola devam edebileceğiz. Ta ki pragmatik anlamda daha iyisi yapılana kadar...

Öte yandan metafiziksel natüralizm ile teoloji (yani "ateizm ile teizm") arasındaki tartışma milenyumlardır devam ediyor ve bilimdeki natüralizm ile doğrudan ilgisi olmayan ama sahalar arası etkileşimleri bolca hissettiğimiz bir tartışma. Bunun tartışması buraya sığdırılabilecek bir şey değil ve Evrim Ağacı veya bilim ile doğrudan ilişkili bir konu da değil.

823 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Foundations Of Science. (5 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 5 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  2. Yazar Yok. Studies In History And Philosophy Of Science Part A. (5 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 5 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  3. Yazar Yok. Theories And Things. (5 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 5 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  4. Yazar Yok. In Defense Of Naturalism. (5 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 5 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  5. Yazar Yok. Scientists Confront Creationism. (5 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 5 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevabın içeriği ve doğruluğu, Evrim Ağacı editörleri tarafından kontrol edilmiş ve onaylanmıştır.
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Teiste Cevap
Teiste Cevap
4,306 UP
Bilim felsefesi okudum

Evet, hatalı ama bazı yanılgılara dayalı. Öncelikle soruda geçen kısma değinelim: Soruda da denildiği gibi, makaledeki 6 kaynağın hiç birisinde natüralizm diye bir ibare geçmez bile. Bilimin metodu da (metodolojisi de) empirizmdir, makalenin yazarı "bilimin kalbinde yatan metodoloji, natüralizmdir" demesi hem o kaynaklarda geçmeyen hem de bilim felsefesinde olmayan asılsız bir iddiadır.

Ve bu ifade, "metodolojik natüralizm" kavramını yanlış anlamaya dayalıdır. Adı her ne kadar "natüralizm" ibaresini içerse de metodolojik natüralizm kavramının/kuralının natüralizm ile alakası yok, empirizme dayalı bilimsel yöntem setine verilen isimdir metodolojik natüralizm ismi. Makalenin yazarı Çağrı Mert Bakırcı (yazı devamında ÇMB diye kısaltılacak) burada da açıklama yapmış, onlara da değiniriz kaynaklarla beraber.

Tüm Reklamları Kapat

Metodolojik natüralizm nedir?

Bilim felsefesindeki terminolojiyi iyi bilmeniz lazım bunun için. Metodolojik natüralizm demek empirizme dayalı bilimsel yöntem seti oluyor, natüralizmle alakası yok onun (tabii isim benzerliği hariç) ilgili davada bu kavramı oluşturan (coined) Robert Pennock'ın (ve ifade veren diğer uzmanların) kendisinin metodolojik natüralizm nedir diye nasıl anlattığına bakalım (kişisel tercümem + vurgulamalar bana ait):

" Uzman ifadesi bize gösteriyor ki, 16. ve 17.yüzyıldaki bilimsel devrimden beri bilim doğal fenomenleri açıklamak için doğal nedenleri aramaya sınırlandırılmıştır. Bu devrim, üst otoriteye başvurmanın reddedilmesini gerektirdi ve ek olarak, empirik delil karşısında vahinin reddedilmesini gerektirdi. O devirden beri bilim, bilimsel bir fikir için dini bir otorite veya felsefi ahenk yerine test edilebilirliğin ölçüt olduğu bir disiplin haline gelmiştir. Doğal alemin varlığı ve karakteri hakkındaki teolojik veya “nihai” açıklamaları kasten elemekle bilim “anlam” veya “amaç” meselelerini değerlendirmez. Doğaüstü açıklamalar önemli ve haklı olması mümkünken, onlar bilimin parçası değildir. Bilimin, araştırmayı test edilebilir doğal açıklamalara sınırlandıran bu öz-aşılamalı kuralı filozoflar tarafından “metodolojik natüralizm” olarak adlandırılır. Bilim insanlarından, etrafımızdaki dünya hakkında gözlemleyebileceğimiz, test edebileceğimiz, aynısını tekrar yapabileceğimiz ve doğrulayabileceğimiz açıklamalar talep eden metodolojik natüralizm bilimin temel kuralıdır. "

Tüm Reklamları Kapat

Üstteki ifadeye dikkatli bakınız, metodolojik natüralizm kavramının tanımı şudur üstteki ifadede göreceğiniz gibi: etrafımızdaki dünya hakkında gözlemleyebileceğimiz, test edebileceğimiz, aynısını tekrar yapabileceğimiz ve doğrulayabileceğimiz açıklamalar talep eden kural.

Biyoloji ve ekonomi felsefesine katkıları ile tanınan Alex Rosenberg kitabında bu hakkında şunları söyler:

Tecrübenin, gözlemin, veri toplamanın vs rolünden apaçıktır ki bir çeşit empirizm bilimin “resmi” epistemolojisidir.
Bir çeşit Empirisizm bilimin resmi epistemolojisidir - Alex Rosenberg
Bir çeşit Empirisizm bilimin resmi epistemolojisidir - Alex Rosenberg
Alex Rosenberg - Bilim Felsefesi: Çağdaş bir giriş

Bilim felsefesi: Çağdaş bir giriş adlı kitabından. Alex Rosenberg'ın dediği gibi, metodolojik natüralizm'in talepleri olan test edilebilirlik, replika edilebilirlik, doğrulanabilirlik ve gözlemlenebilirlik empirizmdir. Natüralizm değil. Bu kitabı okursanız göreceksiniz ki bilimin felsefesi mantıksal pozitivizmdir (mantıksal empirizm de denir). Kitapta Willard Wan Quine'ın empirizme olan eleştirileri ve bilgiyi temellendirme sorunlarına önerdiği empirizme dayalı çözümlere "Naturalised epistemology" adını vermesi ile bilimin felsefesinin natüralizm diye anılır olduğunu kelimesi kelimesine yazar Alex Rosenberg. Dikkat ediniz, aynı kitap kelimesi kelimesine bilimin felsefesinin mantıksal pozitivizm olduğunu yazmakla kalmaz, natüralizm diye ANILIR oldu der, natüralizm bilimin felsefesidir demez.

Aynı davada ifade veren Micheal Ruse "Methodological naturalism under attack" adlı savunu makalesinde şöyle der tanımlar metodolojik natüralizmi (kişisel tercüme + vurgulamalar bana ait):

… Öbür taraftan, “metodolojik natüralizm” denilebilecek bir kanı veya uygulama vardır: bu, bilim insanının çalışma felsefesi ise de, hiçbir anlamda ateistik değildir. Metodolojik natüralist insan, evrenin kırılmaz yasalara göre ilerlediğini; insanların bu evreni bu yasa çerçevesinde anlayabileceğini ve bilimin, tanrı gibi ekstra veya doğaüstü güçlere referans olmadan evreni anlayabileceğini varsayan insandır. O tür güçlerin veya varlıkların var olup olmadığı başka konudur ve metodolojik natüralizmin kapsamında değildir.

Bilimin metodolojisi (yöntembilimi) nedir? Natüralizm midir?

Kısa cevap: Hayır, bilimin metodolojisi empirizmdir.

Söz konusu makalenin yazarı Çağrı Mert Bakırcı'nın evrimağacı sitesinde analiz yazdığı Biyoloji felsefesi adlı kitapta Elliot Sober şunları söyler bilimin yöntembilimi hakkında:

Bazı yaratılışçılar, evrimsel biyolojiyi –aslında genel olarak bilimi- “doğalcılık” adını verdikleri felsefi bir görüşü benimsediklerinden dolayı eleştirmişlerdir (örneğinbkz. Johnson 1997). Bu iddiaya göre bilim insanları, doğanın kendi kendine yeten kapalı bir sistem olduğu –yani doğal görüngülerin açıklamasında Tanrı gibi doğaüstü varlıklara başvurulmasına gerek olmadığı- önyargısını taşımaktadırlar. Onlara göre bu, kanıtlarla ya da akıl yürütmelerle desteklenen bir önermeden çok bir felsefi dünya görüşüdür. Buna yanıtım şudur: Bilim, dünyanın nasıl olduğuna ilişkin herhangi bir görüşü değil, bir yöntembilimi benimsemiştir. Bilimsel iddialar test edilebilir olmalıdır; eğer doğaüstü varlıklara ilişkin iddialar da test edilebiliyorsa onları da bilimsel sayarız. Fakat, eğer bunlar test edilemiyorsa o zaman bilim insanları bunları dikkate almamalıdır. Bunun nedeni söz konusu iddiaların yanlış olması değil, onların bilimsel olarak değerlendirilememesidir.
Elliot Sober: Bilimsel iddialar test edilebilir olmalıdır; eğer doğaüstü varlıklara ilişkin iddialar da test edilebiliyorsa onları da bilimsel sayarız
Elliot Sober: Bilimsel iddialar test edilebilir olmalıdır; eğer doğaüstü varlıklara ilişkin iddialar da test edilebiliyorsa onları da bilimsel sayarız
Elliot Sober - Biyoloji felsefesi

Elliott Sober'ın kelimesi kelimesine dediği gibi, bilimin yöntembilimi (metodolojisi) test edilebilirliktir, yani empirizmdir.

Tüm Reklamları Kapat

Metodolojik natüralizm ve bilimsel yöntem hakkında Sean Carroll da The Big picture adlı kitabında şunları söyler:

Bilim metodolojik natüralizm ile değil de bilginin sadece düşünce ile değil, dış dünyayı tecrübemiz ile elde edildiği görüş olan metodolojik empirizm ile tanımlanmıştır.
Bilimin uygulamasında doğaüstüyü baştan meneden hiçbir şey yoktur. Bilim gözlemlediğimiz şeylere en iyi açıklamayı bulmaya çalışır ve en iyi açıklama doğal olmayan ise bilim bizi o sonuca götürmüş olurdu.

Tabii ki burada bir iki kitap ile yetinecek değiliz, Bilim felsefesi literatüründen istediğiniz akademik kitaba bakınız Bilimsel yöntemin (ve yöntembiliminin) empirizm olduğunu yazar hepsi. Toparlamamız gerekirse, söz konusu makalede iddia edildiğinin bilimin kalbinde yatan metodoloji (yöntembilimi) natüralizm değil empirizmdir. Örnek vermek gerekirse, Profesör Doğan Özlemin "Bilim felsefesi - ders notları" adlı kitabında bilimsel yöntemin empirizm olduğu kelimesi kelimesine söylenmekle kalmaz, aynı zamanda bilimsel önerilerin empirik genellemeler ve empirik önermeler olduğu (olması gerektiği) da geçer kelimesi kelimesine. Üniversitede Bilim felsefesi derslerinde yararlandığımız kitaplardan birkaçının ismini bırakayım buraya, hepsinden kontrol edebilirsiniz. Hiç birisinde natüralizm gibi ibare bulmazsınız:

  1. Profesör Doğan Özlem. Bilim felsefesi (ders notları). İnkilap yayınevi, İstanbul, 2003. ISBN: 975-10-2015-8
  2. Profesör Cemal Yıldırım. Bilim Felsefesi 13.baskı. İstanbul, Remzi kitabevi. Mart 2010. ISBN: 978-975-14-0294-3
  3. Doç. Dr. Hasan Tutar. Bilim ve Sözde Bilim. Ankara, Seçkin yayıncılık A.Ş. Nisan 2014. ISBN: 978-975-02-2843-8
  4. Profesör Hans Reichenbach. Bilimsel felsefenin doğuşu. İstanbul, Remzi Kitabevi, 2.basım. 1993. ISBN: 975-14-0385-5.
  5. Vehbi Hacikadiroğlu. Bilgi felsefesi. İstanbul l, Metis yayınları. Aralık 1985.
  6. Prof. Dr. Şafak Ural. Bilim Tarihi. İstanbul, Çantay kitabevi, Ocak 2000. ISBN: 975-7206-32-6
  7. David Wootton. Bilimin icadı Bilim devriminin yeni bir tarihi. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları Ocak 2019. ISBN: 978-975-08-4380-8

Toparlamamız gerekirse, söz konusu makalede Çağrı Mert Bakırcının "bilimin kalbinde yatan metodoloji, natüralizmdir" demesi tamamen yanlıştır ve asılsızdır.

Yazarın diğer iddiaları (buradaki savunusu):

ÇMB'nin dediğinin aksine yazıdaki kaynakların hiç birisi natüralizmden bahsetmez, isterseniz 6 kaynağı da açın CTRL+F ile natüralizm ibaresini aratın, 6 kaynağın hiç birisinde bulamazsınız bu kelimeyi. Kaynaklarda metodolojik natüralizm'in maddelerinden bahsedildiği doğrudur, yanlış olan onlara "natüralizmden bahsediyor" denilmesidir.

Tüm Reklamları Kapat

ÇMB buradaki yazısında şöyle demiş:

Natüralizm, doğadaki her şeyin doğal süreçlerle (ve sadece doğal süreçlerle) açıklanabileceğine yönelik görüştür. Bilim, doğadaki her şeyi doğa ile açıklar, yani natüralisttir.

Dikkat edin, "sadece doğal süreçlerle açıklanabileceği" görüşüdür, ÇMB-nin de dediği gibi. Bilimde böyle bir şey yok, isterseniz ilgili kaynaklara da bakınız isterseniz ÇMB-nin söz konusu makalesine de bakınız. Bilimde asla ve asla sadece doğal süreçlerle açıklanabilir gibi bir ilkeye/kaideye/kurala/varsayıma/talebe rastlamazsınız. Bu yazının geçmiş bölümlerinde gördüğünüz gibi, bilimin talebi sadece test edilebilir (empirik) açıklamalara yer vermektir.

Savunusunda ÇMB "empirizm veri elde etme yöntemidir, elde edilen veriyi yorumlamakta bize yol göstermez" demiş. Bu iddia 2 yanlış içerir: 1) Billim yorumlama yapmaz betimleme yapar. 2) O betimleme empirizme dayalıdır zaten, natüralizme değil

Bilim yorumlama yapmaz, bilim betimleme yapar. Bilim felsefesinde betimleme şudur: Betimleme, olguları saptama, sınıflandırma,adlandırma ve kaydetme etkinliğidir. (Bakınız: Doğan Özlem, Bilim felsefesi ders notları.) Herhangi bir bilim felsefesi kitaplarına bakabilirsiniz. Bilimin yorumlama yaptığına dair bir şeye rastlamazsınız. ÇMB'nin alıntı yaptığı Vikipedi'de de bu husus kelimesi kelimesine geçer:

Tüm Reklamları Kapat

Fen bilimlerinde, bilimsel yöntem yeni bir bilgi edinmek için kullanılan deneyci yaklaşıma sahip bir yöntemdir. Bilim insanları bu yöntemle, zaman içinde bilgilerin üst üste binmesiyle evrendeki olayların doğru ve güvenilir bir şekilde betimlemesini amaçlar.

Alıntı yapılan Viki sürümünün linki (26/11/2020 sürümü): https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilimsel_y%C3%B6ntem&oldid=23655646 (Not: Vikipedi her an değişebilir, Viki linkini kaynak gösterdiğinizde alıntı yaptığınız sürümün kalıcı bağlantısını almanız yararlı olabilir.)

Bilimin işi betimleme yapmaktır. Wikipedia'dan bir paragraf alıntılayıp Wikisource'ı kaynak göstermiş ÇMB

Bilimin test edilebilirlik şartı gereği bilim doğal açıklamalara yer verebilmekte. Metodolojik natüralizm kavramını literatüre katan Pennock'ın ve Micheal Ruse'ın tanımladığı gibi, doğaüstü sebeplerin/güçlerin varlığı metodolojik natüralizmin kapsamında değildir, metodolojik natüralizm o konulara değinmez.

Bir diğer savunu olarak ÇMB şunu demiş:

canlıların nesiller içerisinde değiştiği gerçeği deneysel olarak gösterilebilir; ancak bu sürecin kaynağının doğal mekanizmalar olduğu yorumu natüralist bir yorumdur.

Bu da bir önceki değindiğimiz yanılgıya dayalıdır. Bilim yorum değil betimleme yapar ve o betimleme natüralistik değil empiriktir.

Bu, yorum değil betimlemedir, natüralist değil empirik betimlemedir. İlgili makaledeki kaynakların da hiç birisinde buna rastlamazsınız.

Alex Rosenberg'ın Bilim felsefesi Çağdaş bir giriş adlı kitabında nedensellik bölümünde de bu açıkça belirtilir. Bir diğer örnek referans gerekirse buyrun Cemal Yıldırım'ın Bilim felsefesi adlı kitabından:

Empirik görüş açısından "X, Y'nin nedenidir" yargısı X ve Y arasında gözlenen olgusal bir ilişkiyi betimlemedir.

Profesör Cemal Yıldırım. Bilim Felsefesi 13.baskı. İstanbul, Remzi kitabevi. Mart 2010. ISBN: 978-975-14-0294-3, sayfa 119.

Böyle demek natüralist yorumdur diye ÇMB bir kaynak da belirtmemiş burada.

Yazısının devamında ÇMB "natüralizmi bilimsel ilerleyişin bir parçası diye de tanımlayabilirsiniz" demiş. Bu ifade'nin öne sürüldüğü kaynaklarla kısmen desteklenebilir bir iddiadır, ama iddiadır. Bilimi böyle eleştirenler vardır, "bilimin varıp varacağı yer natüralizmin dışına çıkmamaktır" diye. Buna cevap olarak üstte alıntı yaptığımız Elliot Sober'ın yanıtına bakabileceğiniz gibi Micheal Ruse'ın metodolojik natüralizm tanımını tekrar etmek de yararlı olacaktır:

Tüm Reklamları Kapat

O tür [tanrı gibi doğaüstü] güçlerin veya varlıkların var olup olmadığı başka konudur ve metodolojik natüralizmin kapsamında değildir.

Bu şu demektir: Natüralizm bilimsel ilerleyişin de parçası değildir, çünkü bilimsel ilerleyişte tanrı gibi doğaüstü varlıkların var olup olmadığına yönelik bir tespitte bulunulunmaz.

ÇMB-nin savunusundaki değinmemiz gereken bir diğer husus da şudur: "Azınlıkta da olsa ampirik olmayan bilim sahaları veya bilimin genelinde gördüğümüz kadar ampirik etkiyi hissedemediğimiz bilim dalları da var; dolayısıyla bilime yönelik genellemelerde her zaman istisnalar olabileceği unutulmamalı."

Bu işte mantıksal empirizmdir (mantıksal pozitivizm de denir). Alex Rosenberg'ın kitabında da buna değinilir, herhangi bir bilim felsefesi kitabında da değinilir. Mantıksal empirizm nedir derseniz şöyledir: Empirik yolla algıladığımız etkileri genellemek, sonra subjesini (öznesini) empirik olarak algılayamadığımız bir etkiyi o genellememizle sınıflandırmamızdır.

ÇMB-nin savunusundaki bir diğer dezenformasyon da şudur:

Tüm Reklamları Kapat

Kaynaklarımızla ilgili yorumunuz ise tamamen asılsız ve net bir şekilde gösterilebilecek şekilde hatalıdır. Kaynaklarımızda da bilimin temel varsayımları arasında metodolojik natüralizmden doğrudan bahsedilmektedir. Örneğin kaynaklarımızda yer alan Indiana Üniversitesi, bu konuda şöyle diyor:
"Natural processes are sufficient for understanding the natural world."
Benzer şekilde, kaynaklarımızda yer alan Berkeley Üniversitesi şöyle diyor:
"There are natural causes for things that happen in the world around us."
Bunların her ikisi de, natüralizmin Oxford Üniversitesi sözlüğündeki tanımıyla birebir aynıdır:
"Naturalism is the idea or belief that only natural (as opposed to supernatural or spiritual) laws and forces operate in the universe."

ÇMB-nin "birebir aynıdır" dediği tanım ile varsayım arasında dağlar kadar fark var. Alıntılanan tanımda "sadece" doğal güçlerin var olduğu söylenirken alıntılanan 2 varsayımda ise bu anlama gelen herhangi bir şey yoktur. Alıntılanan varsayımlar, doğayı anlamak için doğal süreçlerin "yeterli" olduğunu söyler, doğal süreçlerin yegâne varlık/açıklama olduğunu söylemez.

Yegâne, kendisinden başkası olmayan, biricik, tek demektir. Natüralizm, doğanın yegâne varlık olduğunu, doğaüstü/ötesi gibi şeylerin olmadığını söyler. Oysa alıntılanan 2 varsayımda bu anlama gelen herhangi bir şey yoktur.

Ek bir husus olarak bir şey ekleyeyim. ÇMB-nin buradaki savunusunda Wikipedia'dan bir paragraf alıntılanmış ve kaynak olarak Wikisource gösterilmiş. ÇMB-nin alıntı yaptığı paragraftan bir cümle Wikipedia'dan silinmiş "atfedildiği kaynakta böyle cümle yok" denilerek, aynı cümle burada kaynak gösterilen Wikisource'ta da bulunmamaktadır. O cümle şudur: Methodological naturalism is thus 'a paradigm of science. ÇMB'nin burada bağladığı linke de bakabilirsiniz, böyle cümle orada da yok.

ÖZET:

İlgili makale de buradaki savunu da metodolojik natüralizm'i direkt natüralizm (veya bir çeşidi) olarak algılama yanılgısına dayalıdır. Oysa metodolojik natüralizm empirizmdir. Bu yazının devamında yeterince kaynağa ve tanıma yer verildi bu hakkında. Tüm kaynaklar yazının içinde verildi, kaynak gösterme zorunluluğu için bir tek dava linkini kaynak göstereceğim altta.

324 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Talkorigins. Kitzmiller V. Dover Area School District Decision Of The Court (Continued). (26 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 26 Kasım 2020. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
6
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ufuk Derin
Öğrenci-Okur

Sizden başka şekilde arama yapmanızı isteyeceğim. Evrim Ağacı makalesinde "doğa" şeklinde ve kaynaklardaki makalelerde "natur" (nature ve natural sonuçları için) şeklinde arama yapmanızı öneririm. Bu şekilde arattığınızda direkt "yöntemsel olarak doğalcılık" yazmasa da onun tanımı sayılabilecek ve onu karşılayan ifadeler olduğunu görebilirsiniz.

Bilimin temel varsayımları ya da sınırları, genellikle birbiri ile bağlantılıdır. Örneğin bilim deneycidir. Doğaüstü olaylar olabilir mi? Neden olmasın? Ama doğaüstü olaylar ya da sebepler varsa bunları deneyleyebilir miyiz, test edebilir miyiz, bilebilir miyiz? Hayır. Dolayısı ile elde bilimsel ve nesnel olarak bakabileceğimiz bir tek doğa kalıyor.

Tüm Reklamları Kapat

Yöntemsel doğalcılık, var olan her şeyin doğada gördüklerimizden ibaret olduğunu değil; sahip olduğumuz tek nesnel standartın doğa olduğunu söyler. Zaten deneycilik de bunu zorunlu kılıyor. [En azından belki şimdilik(?)] Bu varsayımlar değişkendir zaten. Eğer ki doğaüstü olayları nesnel ve bilimsel olarak test etmenin ve deneylemenin yolu bulunursa ya da daha iyi bir yöntem geliştirilirse bunlar değişecektir.

343 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Kaynak. (30 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 30 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
8
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Bu soru yeni cevap alımına kapatılmıştır. Tekrar açılana kadar lütfen diğer soruları ziyaret ediniz.
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close