Kitap Analizi: Biyoloji Felsefesi

• Yazar: Elliott Sober
• Yayıncı: İmge
• Çevirenler: Gökhan Akbay, Zümrüt Alpınar, Orhan Aslan, Mehmet Elgin, Eda Keskin, Ayhan Sol, Daria Sugarakova, Can Yağız, Şahabettin Yalçın
• Orijinalinin Basım Yılı: 1993, 2000
• Çevirinin Basım Yılı: Ağustos 2009 (1. Baskı)
• Satın Almak İçin: Amazon

Yazar Hakkında

Elliott Sober, doktara derecesini Harvard Üniversitesi’nden aldı. Halen Wisconsin Üniversitesi’nde (Madison) Hans Reichenbach Felsefe profesörüdür. Biyoloji felsefesi ve genel bilim felsefesi konularında yazdığı çok sayıda makalesi bulunan Sober, 1991 yılında Reconstructing the Past: Parsimony, Evolution, and Inference adlı kitabıyla bilim felsefesine olağanüstü katkılarından dolayı Lakatos ödülünü almıştır.

Kitabın Bölümleri

1. Evrim Kuramı Nedir?
2. Yaratılışçılık
3. Uyum
4. Seçilimin Bireyleri Problemi
5. Uyarlanımcılık
6. Sistematik
7. Sosyobiyoloji ve Evrim Kuramının Yaygınlığı

Özet Açıklama

Açıklamaya başlamadan önce, John Maynard Smith’in, kitabın arkasında yazılı olan yorumunu yazmak istiyoruz. Smith şöyle diyor:

Çok uzun bir süredir, bilim felsefesi fizik felsefesi demekti. Elliott Sober, biyolojinin yol açtığı felsefe problemlerini de aynı derecede ciddiye alan, en önde gelen felsefecilerimizden birisidir. Bu metin bu konulara mükemmel bir giriş niteliğindedir.

Smith’in bu yorumundan çıkaracağımız sonuç, bu kitabıni biyoloji ile felsefenin bir birleşimi olduğudur. Bu da kitabı ilgi çekici yapıyor. Artık açıklamaya geçebiliriz.

• 1. Bölüm: Bize evrimi tanıtıyor. Buradaki amaç, felsefi süreci ilerletmek. Çünkü felsefede düşünmek ve temellendirmek çok önemlidir. Bu bölümde Sober, bağlamı belirlemiş ve karmaşadan kaçınma adına tanımlamalar yapmış.
• 2. Bölüm: Bu bölümde Sober, “Evrim – Yaratılışçılık” tartışmasını yapmıyor, biyoloji felsefesi ile bakıldığında, yaratılışçılığın yeterli olup olmadığını sorgulamış. Okuyucu için bu bölüm çok önemli çünkü burada anlatılan birçok konuyu ve ispat biçimini, başka Türkçe kaynaklarda bulamayabilirler.
• 3. Bölüm: Sober bu bölümde, biyolojideki en büyük tartışmalardan birisini tartışıyor: Uyum ve uyumun nasıl olduğu. Okur, bu konu için özel bir bölüm ayrılmasının nedenini 5. Bölümde daha iyi anlayacaktır; 5. Bölümde işlenecek “Uyarlanımcılık” konusuna hazırlık olarak da düşünülebilir.
• 4. Bölüm: Sober, burada başka bir önemli tartışmayı konu edinmiş: Seçilimin Bireyleri Problemi. Bu çok yerinde bir karar; çünkü seçilim birimleri hala tartışma konusu, eskisi kadar hararetli olmasa da… Sober, bu konuyu tartışarak okuru biyolojinin içine daha çok çekiyor; böylece okur, kitaptan daha çok şey alabilir.
• 5. Bölüm: Bu bölüm, uyarlanımcılığın genel tartışmasını içeriyor. Genel bir tanım-lamadan sonra konuya değiniliyor ve her bölümde olduğu gibi burada da sorular soruluyor. Bölüm sonunda “Oyun Kuramı”ndan bahsediliyor; bunun ne demek olduğunu okuyucuya bırakıyorum.
• 6. Bölüm: 6. Bölüm bir biyoloji disiplini olan “Sistematik”i anlatmakta. Yine bu böl-ümde tanımlamalar yapılmış ve sorular sorulmuş. Ve yine biyolojinin en büyük felsefi sorunlarından birisine (belki de en büyüğüne), tür kavramına yer verilmiş.
• 7. Bölüm: Son bölümdeki konu “Sosyobiyoloji ve Evrim kuramının yaygınlığı”. Bu bölümde vurgulananlar ise, indirgemecilik, etik ve sosyobiyolojinin içinde bulunduğu durum. Bölümün ve kitabın sonunda ise “doğal seçilimin, kendisinden bağımsız bir seçilim mekaniz-ması geliştirebilen bir gücü doğurduğunu” söylüyor. Bu mesaj, anlaşılırsa, çok önemli nok-talara işaret etmekte ve Sober “üstü kapalı” olarak konu hakkındaki yorumunu yapmakta.

Kitapla İlgili Ufak Ayrıntılar

• Kitabın en güzel özelliklerinden birisi her bölüm sonunda “İleri Okuma” için yer ayrılması. Bu sayede kısa sürece, yani konu hakkında kitap araştırması yapmadan, gerekli kitapları öğrenebilirsiniz. Fakat kitapta ismi geçen kitapları Türkçe bulmak mümkün değil/çok zor.
• Kaynakça ve Dizin güzel hazırlanmış, böylece kitabın verdiği bilgileri hem kolayca bulabilir, hem de bilginin doğruluğu hakkında fikir sahibi olabilirsiniz.
• Kitap içerisinde konu ile bağlı olan, kutular bulunuyor. Bilgilendirici, kısa ve öz an-latımları var; ayrıca bunları kullanarak yazarın dediklerini farklı açılardan yorumlayabilirsiniz.

Okur Yorumu

Etrafımda bulunan insanlar arasında bu kitabı okuyan kimse olmadığı için bu bölümde benim görüşlerim hakim olacak.

Kitabın okunabilirliği hakkında kısa bir yorum yapmak isterim.

“Biyoloji Felsefesi”ni, ayrı zamanlarda, her biri birbirinden değerli olan biyoloji ve felsefe hocama gösterdim. Her ikisi de bu kitabın biyoloji ve felsefe karışımı olduğunu içeriklerinden anladılar. Felsefe hocam kitap hakkında çok genel bir fikir edinebilmek için , bazı biyolojik terimleri araştırdı; biyoloji hocam ise bana felsefe hakkında bir takım sorular sordu (örneğin kitapta geçen özcülük fikrini), onun da amacı kitap hakkında fikir edinebilmekti. Yani sizlere tavsiyem, anlayamadığınız bölümler olursa, oraları atlamamanız, çeşitli kaynakları da kullanarak anlamanız olacaktır.

Kitabın beni etkilediği birkaç yer var. Konularda bir tanesi, Olabilirlik İlkesi idi. “Olası olmak” ile “Olabilir olmak” arasında sınır çekilmesi ve kıyas yönteminin kullanılması benim ufkumu açtı ve sizi de etkileyeceğini düşünüyorum.

İkinci konu, Oyun Kuramı idi. Oyun kuramının ilk çıkış noktası ekonomi; fakat günümüzde biyolojik yorumlarını da görüyoruz (aslında oyun kuramının biyolojiye girişi John Maynard Smith ile başlar.) ve bunlar bilimsel düşünüşü etkilemekte. Anlaşıldığı taktirde neleri açıklayacağını siz de fark edeceksiniz.

Üçüncü konu ise sosyobiyolojinin ele alınış biçimi. Türkçe kaynaklar arasında, sosyobiyoloji hakkında ayrıntılı bilgi bulamıyoruz. Bahsedenler de ya ağır bir şekilde eleştirmiş ya da tamamen desteklemiş. Konuya objektif yaklaşacak bir kitap arayışımı sonuçlandırdı “Biyoloji Felsefesi”. Özellikle sosyobiyoloji hakkında önyargılı düşünen okurlara bu bölümü dikkatli okumalarını öneriyorum; Edward O. Wilson gibi konusunda uzman bir biyologa “Sosyal Darwinist” diyerek hakaret etmek kolaydır, onu anlamaya çalışmak ve söylediklerini bilimsel çerçevede ele almak ise bilim insanlarının yapması gereken bir şeydir.

Bulunabilirlik

“Biyoloji Felsefesi”nin bulunabilirlik sorunu yok gibi. Ankara için konuşmam gerekirse, Kızılay’daki kitapçılarda bulabilirsiniz, çok zorlanmazsınız. Ayrıca internette de satılıyor ama elinizi çabuk tutmanızı tavsiye ediyorum. Bu kitap da “Biyoloji Budur” gibi “bulunmayan” olabilir. Tabii ki ben yine “kitap paylaşımı”nı en doğru yol olarak görüyorum; kitaba sahip birisi ile kitap alış verişinde bulunarak en hızlı yoldan kitaba ulaşabilirsiniz.