Evrim, halk arasında son derece sınırlı bir ölçekte bilinmektedir. Bunun birçok sebebi vardır. En temeli, bilindiği üzere biyolojinin sahalarından biri olarak doğan; ancak sonradan bilimin her bir köşesine ulaşacak kadar güçlenen evrimsel biyolojinin sadece şahsi inançlarla ilgili kısmında tartışmaların süregeliyor olmasıdır. Birçokları, evrimin detaylarını merak etmez; kendi düşünceleriyle ters düşmediğine kendini ikna edecek kadar diğerleriyle tartışmaya girmesi, bu kişiler için yeterlidir. Kısaca evrimle ilgileniyormuş gibi gözüken birçok kişi için evrim, bir masabaşı muhabbetinden, internette stres atmak için tartışma gruplarında kullanılan bir araçtan ibarettir. Ancak ortalama Evrim Ağacı okuyucusunun bu sığ düzeyden çok daha ötede olduğunu düşünüyor ve umuyoruz. Bu sebeple, bu yazı dizimizde ilk defa Türkçe ve detaylı olarak evrimin matematiğini anlatmaya çalışacağız.

İlk etapta bu satırları okuyan birinin aklına gelecek ilk soru, sanıyoruz ki "Evrimin matematikle ne alakası var ki?" sorusu olacaktır. Bu oldukça doğaldır ve sebebi yukarıda açıkladığımız gibidir: birçokları, evrimi sadece bir tartışma konusundan ibaret görmektedir. O tartışmalarda sıklıkla evrimin pratik geçmişinin 150 yılı, teorik geçmişinin ise 2000 yılı aşkın bir geçmişe sahip olduğundan bahsedilir; ancak bu sayıların önemi ve uzunluğu üzerinde pek durulmaz. Haydi teorik geçmişini bir kenara bırakalım ve Darwin'in Türlerin Kökeni'ni yazmasından sonraki evrimsel biyolojinin gelişim dönemine odaklanalım. Bu 150 yıl bile, modern bilimin birçok dalı için oldukça fazla bir sayıdır. Bir diğer deyişle, bilimin yaygın sahaları haline gelmiş birçok alan, evrimsel biyolojiye kıyasla günümüze çok daha yakın zamanlarda keşfedilmiş, geliştirilmiştir. 

Laboratuvar üretimi organların yerleştirilmesine bir adım daha yaklaşıldı. Bilim insanları ilk kez, canlı bir hayvana nakledilen laboratuvar üretimi hücrelerden tam fonksiyonlu bir organ geliştirdiler. Araştırmacılar, hastalıklara karşı korunmak için hayati önemi olan T hücreleri olarak bilinen bağışıklık hücrelerini üreten ve kalbin yanında bulunan bir organ olan timusu ürettiler.

Bilim insanları gelecekteki araştırmalarla birlikte, bu buluşun zayıf bir bağışıklık sistemi olan insanlar için yeni tedavilere ışık tutabileceğini ümit ediyorlar. Edinburgh Üniversitesi Rejeneratif Tıp Merkezi (MRC) araştırma ekibi bir fare embriyosundan fibroblast denen hücreleri çıkardı. Yeniden programlama denilen bir teknik kullanarak, fibroblastları tamamen farklı bir hücre çeşiti olan timus hücrelerine dönüştürdüler.

Uyuz, Sarcoptes scabiei akarının insan varyantının (Sarcoptes scabiei var. Hominis) deriye girmesi sonucu başlayan, şiddetli kaşıntıya neden olan, bulaşıcı bir cilt hastalığıdır.^[2] Uyuz, doğrudan ten tene temas yoluyla veya kontamine materyal (fomitler) ile dolaylı olarak temas yoluyla bulaşır. Birçok hastada uyuz semptomları oldukça hafif gözüktüğünden, uyuzun teşhis edilmesi zor olabilir.

Uyuz kaşıntısı, özellikle geceleri amansız hâle gelebilir. Sarcoptes scabiei paraziti deri teması yoluyla bulaştığından, özellikle aile üyeleri ve cinsel partnerler gibi cilt teması yüksek olan ilişkiler en yüksek risk gruplarıdır. Uyuz, 2009 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından ihmal edilen bir cilt hastalığı olarak ilan edilmiştir. Uyuz, Dünya'nın her yerinde görülebilir; ancak gelişmekte olan ülkelerde özellikle önemli bir sağlık sorunu olabilmektedir. Yanlış teşhis salgınlara, morbiditeye ve artan ekonomik yüke yol açabileceğinden, uyuza yakalanmış bireylerin hemen teşhis edilmesi ve hızla tedavi edilmesi gerekir.^[1]

1930-40’larda sigara içmek hem erkeklerde hem de kadınlarda bir norm haline geldi ve birçok hekim de o dönem sigara içiyordu. Aynı zamanda, halk arasında sigaranın sağlığa zararlarıyla ilgili endişeler de artışa geçmişti. Tütün şirketleri, stratejik bir hareketle doğrudan hekimlere atıfta bulunan reklamlar tasarladılar. Hekimleri içeren reklam kampanyaları, 1950'lerin başlarına doğru gelişirken, tütün şirketlerinin yetkilileri, tüketicilerini kendi markalarının güvenli olduğuna dair inandırmak için "hekim imajı"nı kullandılar.

Bu reklamlar ayrıca, sigara aleyhinde çoktan sistematik sağlık kanıtlar birikmiş olmasına rağmen, tekil doktorların klinik yargılarının sigara içmenin zararlarının belirleyicisi olmaya devam etmesini öneriyordu. Bununla birlikte, 1954'e geldiğimizde, endüstri stratejistleri, sigaraları etkileyen sağlık kanıtıyla ilgili artan kamuoyu endişesi karşısında reklamlardaki doktor imgelerini artık güvenilir bulmamaya başlamıştı.

İnsanlar ile insan olmayan canlılar arasında birçok farklı etkileşim vardır. Köpekler, kediler, kuşlar ve hamsterlar gibi bazı hayvanlar, bizimle beraber evlerimizde yaşar. Fareler, böcekler ve yılanlar ise çoğunlukla uzak durmamız gereken hayvanlar olarak bilinir (elbette bunları da evinde besleyen çok sayıda insan vardır). İnek, domuz ve tavuk gibi hayvanların taze et, süt veya yumurtaları, insanlar tarafından tüketilsin diye, endüstriyel olarak çoğaltılırlar. Bazı hayvanlar ise insanlar tarafından laboratuvarlarda denek olarak kullanılır, "spor amaçlı" avlanır veya sirk ve hayvanat bahçelerinde eğlence amaçlı tutulur veya petshoplarda (hayvan dükkanlarında) satılır.

Peki bu etkileşimlerin ahlaki boyutunu hiç düşündünüz mü? Hayvanlara karşı ahlaki bir sorumluluğumuz var mı dersiniz? Hayvanlar, insana hizmet etmek üzere var olan canlılar mı, yoksa insanlardan tamamen bağımsız ve özgür bir ahlaki statüye sahipler mi? İşte bu soru, Ahlak Felsefesi disiplinindeki en güncel tartışma başlıklarından biridir.

Sarin, organofosfat yapılı bir gazdır. Genellikle bir "sinir gazı" olarak kabul edilir; ancak suyla karışabilir. Bu yüzden sarin içeren yiyecek ve içecekleri yutmak, sarin içeren sıvı ile cilt teması da benzer etkilere neden olabilir; illa solumak gerekmez. Çok küçük miktarda sarine maruz kalmak bile ölümcül olabilir, ancak öldürücü olmayan düzeyde maruz kalınması halinde, kalıcı nörolojik hasarı ya da ölümü önleyecek tedaviler mevcuttur. Gelin bu yazımızda sarin gazının nasıl çalıştığına ve sarine maruz kalındığında uygulanan tedaviye bakalım.

Sarin, formülü [(CH3)2CHO]CH3P(O)F olan, insan eliyle üretilen (yapay) bir kimyasaldır. 1938 yılında IG Farben şirketindeki Alman araştırmacılar tarafından pestisit olarak kullanılmak için geliştirildi. Sarin, ismini kâşiflerinden alır: Schrader, Ambros, Rüdiger ve Van der Linde. Toplu yıkım silahı ve kimyasal silah olarak, sarin NATO adlandırması olan GB (G-serisi “B”) ile tanımlanmıştır. Sarinin üretilmesi ve depolanması 1993 Kimyasal Silahlar Sözleşmesi ile yasaklanmıştır.

Macaristan'daki Tiszafüred-Majoroshalom'da bulunan Tunç Çağı mezarlığı, Orta Avrupa tarihinin önemli bir dönemine ışık tutuyor. Scientific Reports dergisinde yayınlanan bir araştırma, yaklaşık MÖ 1500 yıllarında insanların hayatında köklü değişiklikler yaşandığını ortaya koyuyor.

Eötvös Loránd Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Tamás Hajdu ve Bologna Üniversitesi’nden Dr. Claudio Cavazzuti liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi MÖ 1500 civarında insanların yeme alışkanlıklarının ve yaşam tarzlarının değiştiğini, hatta sosyal sistemin bile yeniden düzenlendiğini ortaya çıkardı.

Türleri anlamak için ilk olarak, çeşitli tür tanımlarından bahsetmemiz gerekir. Çünkü doğa bilginleri ve biyologlar çok uzun yıllardır türleri tanımlamanın kolay bir yolunu aramışlardır. Ne yazık ki günümüzde hala türleri tanımlamak çok kolay bir iş değildir ve çok kapsamlı incelemeler gerektirmektedir.

Ancak aslında bu zorluk bize evrimin ne kadar güçlü bir doğa gerçeği olduğunu gösterir. Günümüzdeki bazı türler, akrabalarına veya atalarına o kadar benzerken, bazı diğer özellikleri bu canlıları aynı gruptan (türden) saymamıza engel olacak kadar farklıdır. Bu canlıları sınıflandırmak zorlayıcı ve hatta hararetli bilimsel tartışmalara sebep olabilir. Bu, evrimsel biyoloji açısından doğrulayıcı niteliktedir, çünkü zaten evrimsel biyoloji türler arasında kademeli ve yavaş bir değişimi öngörür. Doğada da tam buna uygun bir şekilde, birbirlerinden giderek farklılaşan nitelikleri barındıran, dolayısıyla birbirinden ayırmanın zor olduğu türler görmemiz mümkündür.