Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Evrimsel Bir Destan: Mitokondriyal Havva ve Y Kromozomu Ademi

Evrimsel Bir Destan: Mitokondriyal Havva ve Y Kromozomu Ademi Falando em Genética
8 dakika
43,679
Tüm Reklamları Kapat

Hücrelerimiz içerisinde birçok özelleşmiş birim bulunur. Bunlara "organel" adı verilmektedir. Örneğin lizozom adı verilen organel, genellikle çeşitli kimyasalların yıkımı ve parçalanmasından sorumlu organeldir. Bitkilerde bulunan kloroplast adı verilen organeller, fotosentezden sorumludurlar. Hemen her ökaryotik canlıda bulunan mitokondri ise enerji üretiminden sorumludur. Özellikle kloroplastlar ve mitokondriler, evrimin her bir hücremizde bulunan harika ispatlarıdır. Zira bu canlıların, diğer hiçbir organelde görmediğimiz bir şekilde, kendilerine ait genetik materyalleri vardır! 

Normalde ökaryotik (zarlı organellere sahip, daha karmaşık yapılı) canlıların genetik materyali çekirdekte bulunur. Dolayısıyla çekirdek haricinde DNA bulmak şaşırtıcıdır, hele ki organeller içerisinde. Bunu merak ederek organellerin genetik analizini yapan bilim insanları, bu önemli organellerin bir zamanlar bağımsız olarak yaşayan prokaryotik canlılar (çekirdeksiz olan, zarlı organelleri bulunmayan, daha basit yapılı canlılar) ile büyük benzerlikleri olduğunu keşfetmiştir. Bu da, evrimin Endosimbiyoz Teorisi ile birebir örtüşmektedir: evrim tarihinde bir noktada, bir canlı bir diğerini fagositoz ("yeme") yoluyla sindirmeye çalışmış; ancak başarılı olamamıştır. Bu sindirilememiş birliktelik, iki tarafa da fayda sağladığı için, bunu yapabilen canlılar avantajlı konuma geçmişlerdir. Evrimsel süreçte bu daha ufak yapılı prokaryotların özelliklerini yitirip daha belirli işlerde özelleşmeleri (enerji üretimi ve fotosentez gibi) sonucunda karmaşık yapılı hücreler ortaya çıkmıştır. Bu konuda halen bilinmeyen birçok soru işareti bulunsa da, mitokondri ve kloroplastların genetik materyali ve çok sayıda yapısal özellikleri bu ilginç tespiti doğrulamakta ve derinleştirmektedir. Konuyla ilgili detaylı bilgi için buradaki makalemiz okunabilir. Burada anlatacağımız konuya giriş amaçlı olarak aşağıdaki videomuz izlenebilir:

Tüm Reklamları Kapat

Mitokondriyal Havva

Mitokondrilerimiz içerisinde bulunan genetik materyale "mitokondriyal DNA" ya da kısaca "mtDNA" adı verilir. Bu çok kıymetli bir genetik malzemedir, çünkü neredeyse her zaman anneden yavrulara geçer; babalar bu sürece neredeyse hiç katkı sağlamazlar. Bu sayede, çok hassas bir şekilde çeşitli hastalıkların ve özelliklerin evrimsel geçmişini takip etmemiz mümkün olabilir. mtDNA'nın verdiği bilgiler, sadece baba tarafından gelen ve hiçbir şekilde dişiler tarafından aktarılmayan Y kromozomundan elde edilen bilgiler gibidir. Örneğin, mtDNA kullanılarak şu anda yaşayan bütün insanların en son "annesi" tespit edilebilir. Buna bilimde esprili bir şekilde "mitokondriyal Havva" adı verilir. Bu dişi, eğer şu anda yaşayan bütün insanların soy ağaçları, hiçbir atlama ve sıçrama olmaksızın geriye doğru takip edilecek olursa ulaşılacak olan kadındır. Ne yazık ki bu kadının tam olarak yaşadığı zaman bilinmemektedir. Ancak günümüzden 99.000 ila 234.000 yıl önce arasında bir yerlerde yaşadığı bilinmektedir. Tabii ki, adının gönderme yaptığı efsanevi hikayelerin aksine, bu kadın "ilk kadın" da değildir, "tek kadın" da... Tam tersine, onun yaşadığı dönemde çok sayıda insan dişisi yaşamıştır. Ancak bu dişi ve onun soy hattı, şu anda günümüzde yaşayan tüm insanlara kadar gidecek soy hatlarının atasıdır. Dönemindeki diğer kadınların soy hatları bir noktada tükenmiş, günümüze kadar ulaşamamıştır. 

Y (Kromozomu) Ademi

Aynı şekilde, sadece baba tarafından aktarılan Y kromozomundan elde edilen veriler kullanılarak şu anda yaşamış bütün insanların en son ortak erkek atası tespit edilebilmektedir. Yine, aynı espritüel dille bu erkeğe "Y Kromozomu Ademi" ya da "Y Ademi" adı verilmektedir. Bu erkeğin günümüzden 163900 ila 260200 yıl önce yaşadığı düşünülmektedir. Tıpkı mitokondriyal Havva'da olduğu gibi, Y Kromozomu Ademi de ne "ilk erkek"tir, ne de kendi döneminde yaşamış "tek erkek". Zaten evrimsel süreçte (dolayısıyla doğada ve gerçekte) hiçbir türün "ilk bireyi" ya da "ilk erkeği" ya da "ilk dişisi" diye bir şey olmaz. Evrim süreğendir, kesintisizdir. Ait olduğumuz hayvan türü, Homo sapiens olarak isimlendirilmektedir ve günümüzden ortalamada 280.000 yıl kadar önce ilk defa evrimleştiği düşünülmektedir. Buradaki videomuzdan öğrenebileceğimiz gibi, ilk bireyi asla var olmamıştır ve "ilk birey" diye bir şeyin var olması da bilimsel olarak imkansızdır.

Tüm Reklamları Kapat

"Adem" ve "Havva": Binlerce İnsandan Eş Olmayan İkisi

Dahası, Mitokondriyal Havva ile Y Kromozomu Ademi aynı dönemde bile yaşamamış olabilir! Bu erkekle dişi çift olmak zorunda da değildir. İlk etapta bu kafa karıştırıcı gelebilir. Ancak aşağıdaki görselde bu durum net bir şekilde gösterilmektedir. Onu inceleyerek bu konuyu daha iyi anlayalım:

"Mitokondriyal Havva" kavramını anlatan güzel bir görsel...
Falando em Genética

Görselde, en alt sıranın günümüzdeki tüm insanları temsil ettiğini düşünebilirsiniz. Her bir üst satır ise, tarihte soy hatlarımızın geriye doğru takibidir. Tabii ki anlatım kolaylığı olması açısından, eğer ki 300.000 yıllık bir zaman gösterilmek isteniyorsa, bu sadece birkaç sıra insan figürü ile gösterilmiştir. Çünkü 300.000 yılda yaklaşık 12.000 nesil insan yaşamıştır. 12.000 satır çizmek çok zor olacağı için, sadece birkaç satır ile durum anlatılmaktadır. Fakat ne olursa olsun, günümüzde yaşayan tüm insanların soyunu geriye doğru takip edecek olursanız, şu anda Dünya üzerinde yaşayan istisnasız her insanın ortak atasının bir noktada kesiştiğini görürsünüz. Önce giderek yakınsarlar, sonra da tek bir grupta ve nihayetinde bir insanda kesişirler. Bu insan, "ilk insan" olmak zorunda değildir. Zira onun döneminde yaşayan diğer insanlar da yavrular ve torunlar üretmiştir ve o yavrularla torunlar da binlerce yıl boyunca devam edecek nesillerin temelini oluşturmuş olabilir. Ancak bir sebeple (ki bunun binlerce nedeni olabilir), onların soyu günümüze ulaşamamıştır, bir noktada (belki 100 yıl önce, belki 10.000 yıl önce, belki 150.000 yıl önce) sonlanmıştır. Ancak bir tanesininki günümüze kadar gelebilmiştir. İşte o kişi erkek soy hattı üzerinde Y Kromozomuna bakarak aranacak olursa, Y Kromozomu Ademi'ne ulaşılır. Eğer dişilerin soy hattı üzerinde mtDNA'ya bakarak aranacak olursa, Mitokondriyal Havva'ya ulaşılır. 

Görselde, bu "Havva" gösterilmektedir. Ancak sadece dişilerin takip edildiğine dikkat ediniz. Günümüzde yaşayan tüm erkeklerin soy hattı geriye doğru takip edilecek olsaydı, yine bir insana ulaşmak mümkün olurdu; ancak bu kişi, Mitokondriyal Havva'nın eşi olmak zorunda değildir. Çünkü Mitokondriyal Havva da, Y Kromozomu Ademi de, insanın ilk evriminden (yaklaşık 280.000 yıl öncesinden) sonra bir zamanda yaşamıştır. Kendilerinden önce de insanlar (Homo sapiens) olmuştur, kendi dönemlerinde de insanlar olmuştur, kendilerinden sonra da insanlar olmuştur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

İnsanlar İki İnsandan mı Türedi?

Peki ya o soy hatları kesilen insanları, yani günümüze kadar ulaşamayan soy hatlarını da bu analize eklersek ne olur? İşte o zaman evrimde daha da geriye gitmeye başlarız! Ulaşacağımız Mitokondriyal Havva ile Y Kromozomu Ademi giderek daha da geriye gitmeye başlar; çünkü daha geniş bir başlangıç popülasyonundan geriye doğru yola çıkmış oluruz. Ancak bu atasal kadın ile atasal erkek, yine çift olmak zorunda değildir. Hatta artık yok olmuşları da hesaba kattığımız için, bu atasal erkekle kadın, Homo sapiens bile olmayabilecektir (hatta muhtemelen olmayacaktır). Çünkü yok olan soy hatlarını dahil etmeye başladıkça, yaşamış ve yok olmuş en yakın kuzenimiz olan Homo neanderthalensis (Neandertal İnsanları) türünden de bireyleri bir noktadan sonra hesaba katmak zorunda kalırsınız. Çünkü o kadar geriye gittiğinizde, artık bizden ayrılarak türleşen bu kuzenlerimizle çiftleşebildiğimiz dönemlere ulaşmış olursunuz. Bu noktada, kuzenlerimiz ile biz, ayrılamaz bir bütün gibiyizdir. Bu da, analizinizdeki ortak ataların, Homo sapiens ile Homo neanderthalensis türlerinin ortak atasına doğru kaymaya başlamasına neden olur. Bu tür, bildiğimiz kadarıyla, Homo heidelbergensis isimli türdür.

Daha da geriye gidecek olursanız, bu Havva ile Adem daha da eski türlere doğru kaymaya başlar. Öncelikle Homo cinsi içerisindeki 14 kadar farklı türün hepsi tek bir atada birleşir, sonrasında Australopithecus, Kenyanthropus, Ardipithecus gibi insansı atalarımız ortak noktalarda buluşur. Nihayetinde, yeterince geriye gittiğinizde, şempanzelerin ataları ile bizlerin atalarının birbirinden ayrılamayacak kadar benzer popülasyonlarda birleştiğini görürsünüz. Bu tür de muhtemelen Orrorin tugenensis ya da Sahelanthropus tchadensis türüdür. Daha da geriye gidecek olursanız, diğer türler de bu ağaca dahil olmaya başlar ve nihayetinde, bu soy hattını 4 milyar yıl geriye kadar takip ettiğinizde, ilk basit yapılı, canlı-cansız geçişinde bulunan koaservatlara ulaşırsınız. Bunlar yaşamış, yaşayan ve yaşayacak tüm canlıların ortak atasıdır. Bu nedenle bu canlılara artık "Adem" ya da "Havva" gibi isimler verilmez (zira cinsiyetleri bile yoktur; o noktada cinsiyetler daha evrimleşmemiştir). Bu ortak ataya "Evrensel Son Ortak Ata" adı verilir. Tüm türlerin ortak atası... Biyolojik evrimin nefes kesen tarihinin ilk başlangıcı...

Daha da geriye gitmek isteyecek olursanız, önce kimyasal evrimin alanına girersiniz. Canlılığı oluşturacak biyokimyasal tepkimeleri görmeye başlarsınız. Bu tepkimlerin bazıları canlılığı oluşturamaz. Ancak başka ilginç kimyasalları oluşturur. Bazı diğerleri ise, canlılığın temellerini atacak tepkimelerdir. Daha da geriye giderseniz, alakasız birçok tepkime grubu buna dahil olmaya başlar. Daha da geriye gidilirse, fiziksel evrimin sınırlarına girilmeye başlar: gezegen ve yıldızların oluşumu, ömürleri, ölümleri ve daha nicesi... Bu şekilde, her şeyi Büyük Patlama'ya kadar takip etmek mümkündür. 

Büyük Patlama'dan Öncesi?

Peki ya daha da gerisinde? Böyle bir soruyu sorabilmemiz bile mümkün olmayabilir. Buradaki yazımızda izah ettiğimiz gibi... Kuzey Kutbu'nun daha da kuzeyinde ne var? Hiçbir şey yok, çünkü öyle bir şey yok. Kuzey Kutbu'nu tanımlamamızı sağlayan meridyenlerin başlangıcı zaten Kuzey Kutbu'nun tanımıyla başlar. Onun ötesine geçemezsiniz. Dahası, Büyük Patlama ile ilgili konuda, "zaman" dediğimiz olgu da o noktada başlamıştır. Dolayısıyla "Büyük Patlama'dan önce ne oldu?" sorusu hatalı bir soru olabilir. Zaman başlamamışsa, nasıl olur da "önce"si sorulabilir? 

Fakat fizikçiler, bu tür felsefi çıkmaz gibi gözüken sokaklardan korkmazlar. Onlarca yıldır bu konularda çok kapsamlı araştırmalar yürütülmektedir ve Evren'in başlangıcı, Evren'i içerisinde barındıran bir yapı varsa bu yapının dokusu, özellikleri, potansiyel nitelikleri gibi konularda çok sayıda teori geliştirilmektedir. Bunların birçoğunu şu anda pratik olarak gözleyip doğrulamamız mümkün gözükmemektedir. Fakat bundan 200 yıl önce, canlılığın nereden geldiğine dair işe yarar bir cevabımız olmadığı düşünülecek olursa, bundan 200 yıl sonrasında Büyük Patlama'nın nereden geldiği sorusunun sıradan bir cevaba dönüşmemesi için pek bir neden yok gibidir. 

Tek ihtiyacımız olan çalışmaktır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
76
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 52
  • Bilim Budur! 24
  • Muhteşem! 20
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 8
  • Merak Uyandırıcı! 8
  • İnanılmaz 7
  • Umut Verici! 5
  • Güldürdü 1
  • İğrenç! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • M. Brown. Mitochondrial Eve. (3 Ocak 2018). Alındığı Tarih: 7 Aralık 2018. Alındığı Yer: MHRC | Arşiv Bağlantısı
  • Rice University. 'Mitochondrial Eve': Mother Of All Humans Lived 200,000 Years Ago. (17 Ağustos 2010). Alındığı Tarih: 7 Aralık 2018. Alındığı Yer: ScienceDaily | Arşiv Bağlantısı
  • E. Callaway. Genetic Adam And Eve Did Not Live Too Far Apart In Time. (6 Ağustos 2013). Alındığı Tarih: 7 Aralık 2018. Alındığı Yer: Nature | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 01:32:41 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3383

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Evrimsel Bir Destan: Mitokondriyal Havva ve Y Kromozomu Ademi. (14 Mart 2015). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3383
Bakırcı, Ç. M. (2015, March 14). Evrimsel Bir Destan: Mitokondriyal Havva ve Y Kromozomu Ademi. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3383
Ç. M. Bakırcı. “Evrimsel Bir Destan: Mitokondriyal Havva ve Y Kromozomu Ademi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 14 Mar. 2015, https://evrimagaci.org/s/3383.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Evrimsel Bir Destan: Mitokondriyal Havva ve Y Kromozomu Ademi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 14, 2015. https://evrimagaci.org/s/3383.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close