Neden bazı organizmalar (somon balığı, bambu bitkisi, birçok böcek türü ve tüm tahıl bitkileri) çoğalır çoğalmaz ölürken, diğerleri defalarca çoğalabilmektedir?

Birçok bitki ve hayvan türleri ilk üreme işleminden sonra ölümle sonuçlanan yaşam öykülerine sahiptirler. Bu duruma “semelparite” adı verilirken diğerine “iteroparite” (iteroparity) (art arda çoğalabilen yaşam türü) adı verilir. Bitki türleri için bazen monokarpi (monocarpy) ve polikarpi (polycarpy) terimleri semelparite ve iteroparite yerine kullanılmaktadır. Ancak, monokarpi bitkinin tümünü kapsamadan sadece ilk üreme işlemi gerçekleşen filizin ölümü için de kullanılabilmektedir.

Thomas Jefferson Üniversitesi’nde kanserin tekrarlanmasını önleyen bir aşı geliştiren bilim insanları; geliştirdikleri bu aşıyı daha da etkili hale getirecek bir bileşen eklediklerini belirttiler. Bu değişim; aşının, tümör bileşenlerine karşı bağışıklık oluşturmadan önce; bağışıklık sistemi tarafından yok edilmesini daha az eğilimli hale getiriyor. Çalışma, Journal of ImmunoTherapy of Cancer dergisinde yayınlandı.^[1]

NCl tarafından belirlenmiş Sidney Kimmel Kanser Merkezi’nde farmakoloji ve deneysel tedavi bölümünde doktoralı yardımcı Doçent Adam Snook’a göre, bu klinik öncesi çalışmalar Faz 2 denemesinin önümüzdeki sonbahar hastalar üzerinde tam olarak denenmeye başlamasına olanak tanıyacak. Adam Snook şöyle anlatıyor:

Hayvanların ölüme nasıl tepki verdikleri uzun bir süredir insanların ilgisini çekmektedir.^[9] Ancak bu konudaki sistematik çalışmalar oldukça yenidir; öyle ki, bu alandaki bilimsel sahaların tanımlanması bile sadece birkaç sene öncesine dayanmaktadır.^[10] Buna rağmen, özellikle de yas tutma, matem tutma, keder sergileme gibi davranışlar, hayvan davranış bilimcilerin (etologların) giderek yükselen ilgi alanları arasında bulunmaktadır.^[11]

Bu yazımızda, hayvanların ölüm sonrasında sergiledikleri bazı tepkilerden yola çıkarak, bilimsel araştırmaların bu konuda neler söylediğine bakış atacağız. Bunu yapmadan önce, bazı kavramları netleştirmekte fayda görüyoruz:

2021 yılının son çeyreğinde COVID-19’un yeni varyantı Omikron'un Güney Afrika’da ortaya çıkması bilim camiasında hem heyecan hem de endişe yarattı. Bazı kaynaklara göre, bu yazının yazıldığı gün itibariyle, yeni enfeksiyonların %80'i bu varyantı taşıyor.

Klinik seyrinin ortalamada %20 civarında daha hafif seyretmesi rahatlatıcı görünüyor; ancak Delta da dâhil, kendisinden önce gelen tüm varyantlardan ve orijinal virüsten çok daha buluşıcı olması, son derece endişe verici bir konu - zira daha hafif semptomları olan çok daha fazla sayıda hasta da, sağlık sistemlerini, hastalığı daha ağır geçiren ama daha az sayıda olan hastalar kadar zorlayabilir. Bu nedenle Omikron varyantının kontrol altında tutulması, sadece COVID-19 hastalarının değil, diğer sebeplerle hastanelere gitmek zorunda kalan kişilerin hayatları için büyük öneme sahiptir.

Ceres'in her zaman buzlu ve kayalı bir yüzeye sahip olduğu düşünülmekteydi ve sonunda yapılan yeni bir keşif bunu doğruladı. Herschel Uzay Teleskobu'nu kullanan bilim insanları, Ceres isimli cüce gezegenin yüzeyinde buz, atmosferinde ise su buharı tespit etti. Avrupa Uzay Ajansı'ndan Michael Küppers tarafından yürütülen araştırmanın sonuçları, Nature dergisinde yayımlandı.

Ceres, Mars ve Jüpiter'in yörüngeleri arasındaki asteroit kuşağı içerisinde bulunan en yuvarlak ve en büyük cisimdir. İlk olarak 1801 yılında keşfedilen Ceres, bir "gezegen" olarak sınıflandırılmıştı. Ancak sonradan, ona adını da verecek olan Sir William Herschel tarafından yeniden sınıflandırıldı. 2006 yılında düzenlenen Uluslararası Astronomi Birliği toplantısında yapılan yeni gökcismi tanımlamaları çerçevesinde bir kez daha sınıflandırılan Ceres, bu defa bir "cüce gezegen" olarak tanımlandı. Aynı toplantıda Plüton'un da bir cüce gezegen olduğu kararı çıkmıştı. Ceres, Ay'ın sadece yüzde 1'i kadar kütleye sahiptir ve yüzey alanının Arjantin'den büyük olmadığı bilinmektedir.

Depremler, yeryüzündeki en güçlü, potansiyel olarak en ölümcül doğa olaylarından birisidir. Ayaklarımızın altındaki yer sarsılır, içinde yaşadığımız binalar (veya atalarımız için konuşuyorsak, mağaralar) sallanır ve çöker, depremlerle tetiklenen tsunami ve heyelan gibi olaylar dolayısıyla ek yıkımlar yaşanır. Bu ürkütücü ve olası bir felakete en iyi şekilde hazırlık yapmak haricinde üzerinde hiçbir kontrolümüz olmayan doğa olayını izah etme güdüsü, en temel merak dürtümüzden kaynaklanmaktadır. Depremler gibi devasa güçte olayların, hiç beklenmedik anlarda yaşanıp, bir ömür boyu canla başla inşa ettiklerimizi yok edivermesini anlamlandırmak isteriz. Bunu yapamadıkça veya bilimsel yöntemlerle yapılan izahları belki rasyonel olarak değil ama, duygusal olarak tatmin edici bulmadığımızda, bilim dışına yöneliriz.

Bu yönelmenin bir boyutu ruhanidir/dinidir: Depremler, tarih boyunca bir çeşit "cezalandırma" ve "tanrıların öfkesi" olarak görülmüştür. Belirli ahlaki normlara uymayanların cezalandırılmasının veya belirli buyrukların dışına çıkılması sonucu inanılan bir tanrının öfkelenmesinin, yerin sallanması ile bize bildirildiğine inanılmıştır. Bu yorum günümüzde her ne kadar oldukça azalmışsa da, halen felaketler sonrasında "karşı taraftan", "öteki gruptan" veya "dış gruptan" olan bireylerin sırf farklı oldukları için cezalandırıldığını ve "Tanrı'nın gazabına uğradığını" iddia eden insanlar bulmak mümkündür. Bu tür bir yorum, modern bilimin sınırları dışında kaldığı için, burada detaylandırılmayacaktır.

Duke Health araştırmacıları tarafından yürütülen bir araştırmaya göre; kalıtsal bir genetik eğilim, bir kişinin antibiyotiğe dirençli stafilokok enfeksiyonlarla başarılı bir şekilde mücadele etme olasılığını artıyor olabilir (Stafilokok, Latince Staphylococcus; mikroskop altında yuvarlak üzüm taneleri gibi görünen bir bakteri cinsidir).

Elde edilen bulgular, bazı insanlara metisilin dirençli Staphylococcus aureus enfeksiyonlarına (MRSA) karşı kalıcı olarak yatkınlık kazandıran genetik faktörlere ilişkin önemli bilgiler veriyor. Ayrıca bu bulgular, mevcut tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine de katkıda bulunabilir.