Marcel Proust “Kayıp Zamanın İzinde (Remembrance of Things Past ve ya In Search of the Lost Time)” kitabında düşüncelerimizi ve kişiliklerimizi derin ve devam eden bir şekilde kendi hafızamız tarafından şekillendiren zorlu bir durumu işliyor.

Bu durum posttravmatik stres bozukluğu (PTSD) ve bağımlılık gibi zihinsel hastalıklar güçlü bir şekilde yansıtıyor. PTSD’de, travmatik anılar bilinç üzerine zorla girer, sıkıntıya yol açar, insanları travmalarından uzak tutmak için yönetir, cinayet ve bağımlılık riskini arttırır. Bağımlılık durumunda ise, ilaç kullanımı ile ilgili olan anılar ilaç ile ilgili şeylere verilen tepkileri etkiler ve zorunlu ilaç kullanımına yönlendirir.    

Dünyanın dört bir yanındaki polisler, askerler ve güvenlik güçleri, isyan kontrolü (İng: "riot control") adıyla bilinen bir dizi protokole uymaktadırlar ve bu kapsamda birçok farklı yöntemle ülke yönetimlerinin hoşuna gitmeyen protesto, ayaklanma veya isyanları bastırmakta veya bastırmaya çalışmaktadırlar. Burada "isyan kontrolü" adıyla bahsedeceğimiz konu, illa bir "isyan" olması gerekmemekte, her türlü protesto, gösteri ve benzeri anayasa tarafından korunan ve hatta ödev olarak verilen hakları içermektedir (yani bir bir "şapka terim" olarak kullanacağız, kolaylık açısından). İsyan kontrolünün belli adımları bulunmaktadır ve en düşük şiddetten başlayarak giderek sertleşmektedir.

İsyan kontrolünün esasında ilk adımı, yüksek ve rahatsız edici sesler uygulamaktır. Çünkü insan beyni ani olarak sesle uyarıldığında ürkecek ve içinde bulunduğu durumu değerlendirerek kurtulma yolları arayacaktır. Bu psikolojik mücadele, çoğu zaman güvenlik güçleri tarafından es geçilir, çünkü neredeyse hiçbir zaman işe yaramaz. Bunun da sebebi isyanın amacına psikolojik olarak odaklanmış bir beynin, her hayvan türünde (dolayısıyla ve elbette insanda) gördüğümüz kaç veya savaş seçiminden ikincisine yönelmesi daha muhtemel olmaktadır. Öfke, azim, kararlılık, istek, vb. duyguların bunda etkisi büyüktür.

İklim krizinin önüne geçebilmek için etkili adımlar atılması neden bu kadar zor? Buna kısmen reklamlar neden oluyor. Fosil yakıt firmaları, 1980'lerden bu yana iklim değişikliğini ve etkilerini inkâr eden mesajlar içeren reklamlar yayınladılar. Şimdi ise bu reklamların çoğunu unutturmaya çalışıyorlar. Bu yazı, unutturulmaya çalışılan reklamlar için görsel bir rehber görevi görüyor.

Fosil yakıt sektöründe bulunan firmalar, iklim krizi ve çözüm yöntemleri konusunda halkın ve politikacıların kafasını karıştırarak iklim eylemini geciktirmek için on yıllardır süren, milyarlarca dolara mal olan bir dezenformasyon, propaganda ve lobi kampanyası yürütmektedir.^[1] Bu kampanyalar, iklim krizinin gerçek ve insan kaynaklı olmadığına ve çözülemeyeceği konusunda halkı ikna etmek amaçlıydı ve başlıkları "Çocuklarımıza Söyledikleri Yalanlar" veya "Petrol Yaşam Pompalar" şeklinde değişen bir dizi reklamdan oluşuyordu. Kampanya günümüzde de devam etmektedir.

Klasik koşullanma (veya tepkisel koşullanma), bilinçsiz veya otomatik olarak gerçekleşen bir öğrenme türüdür. Klasik koşullanma, doğal uyarıcılara verilen doğal bir tepkinin, yapay bir uyarıcı tarafından da uyarılır hale getirilmesini ifade eder. Rus fizyolog Ivan Pavlov tarafından keşfedildiği için Pavlovyen koşullanma olarak da bilinir. Davranışsal psikolojinin temelini oluşturduğu için genellikle psikoloji tarihindeki en önemli keşiflerden biri olarak kabul edilir.

Klasik koşullanmanın günümüzdeki en basit örneklerini reklamcılıkta görebiliriz. Örneğin, güzellik ürünleri satan firmalar, reklamlarında temiz ve pürüzsüz bir cilde sahip oyuncuları kullanır. Böylece reklamı izleyenler, ürünü "sağlıklı bir cilt" ile ilişkilendirir. Günlük hayatta klasik koşullanmanın bunun gibi birçok örneğini görmek mümkündür.

Evrim, çok uzun bir tarihe sahiptir. Her şey, erken oluşum evreleri sonrasında soğumaya başlayan gezegen üzerinde yavaş yavaş birikmeye başlayan sığ su birikintileri ve okyanus sularında başladı. Gerek kuyruklu yıldızlarla taşınan malzemeler, gerek gezegenin ilkin atmosferinde oluşan kimyasallar, gerekse de çoğunluğu sığ sularda ve çamurlu su birikintilerinde oluşan moleküllerin birbiriyle etkileşimi, ortalamada 600 milyon yıllık bir kimyasal evrim süreci sonucunda, çok erken hücre benzeri yapıların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Tüm canlıların atası olacak bu cansız-canlı geçişindeki yapılara bugün “koaservatlar” ya da “ön hücreler” adını veriyoruz.

Bunların büyük bir kısmı süreç içerisinde elenerek yok olmuş olsa da, bazıları çok daha uzun süreler varlıklarını koruyabilecek yapıdaydı. Kendilerini kopyalamayı başarabilen bu ilkin başlangıç, canlılığın temellerini oluşturdu. Bu basit yapılı varlıklar, öncelikle bakteriler ve arkeler gibi bugün hala varlıklarını sürdüren, bildiğimiz prokaryotlara (basit hücre yapılarına sahip canlılara) evrimleştiler.

Çoğu kişi tarafından yanlış anlaşılan ve yanlış yorumlanan "Entropi" gibi kavramlarını da dahil eden Termodinamiği, ve onun ısıyla ilişkisini anlatıyoruz.

Bulutlar, gökyüzündeki en ilginç doğa olaylarından birisidir ve yaşamın sürekliliği için büyük öneme sahiptir. Daha önceden bulutların ne olduğundan, nasıl oluştuklarından ve onlara renklerini veren fiziksel ve kimyasal süreçlerin neler olduğundan buradaki yazımızda bahsetmiştik. Ayrıca buradaki yazımızda, en yaygın görülen bulut çeşitlerini tek tek incelemiştik (bunların bir özetini aşağıdaki görselde bulabilirsiniz). Bu yazımızda, daha ziyade sıra dışı bulut tiplerini tanıtmaya ve pek aşina olmadığınız, ilginç bulut tiplerinden söz etmeye çalışacağız.

Ama önce, yaygın olarak bilinen, gökyüzünde sıklıkla görebileceğiniz, temel bulut tiplerini hatırlayarak başlayalım (daha fazla detay için buraya tıklayın):