Adeta bir "Neolitik çağ laboratuvarı" gibi olan Çatalhöyük, duvar resimleri ve kadın figürinleri kadar, hanelerinin örgütleniş biçimi ve tarımsal bilginin çevre bölgelere nasıl yayıldığı konularıyla da bilim insanlarını büyülemeyi sürdürüyor. Science dergisinde aynı gün yayımlanan ve ODTÜ ile Hacettepe Üniversitesi'nden araştırmacıların da yazarları arasında yer aldığı iki kapsamlı çalışma, antik DNA, izotop kimyası ve kantitatif arkeoloji verilerini bir araya getirerek bu yerleşimin toplumsal evrimini daha önce hiç olmadığı kadar ayrıntılı biçimde ortaya koydu. Bulgular yalnızca Anadolu'nun değil, tüm Eski Dünya'nın yerleşik yaşama geçiş sürecini yeniden düşünmemize zemin hazırlıyor.

Kazı ekibi, 400 bireyin genomunu analiz ettiğinde yerleşimin ilk evresinde (MÖ ~7100) mezarların neredeyse bütünüyle biyolojik aile üyelerini barındırdığını, ancak birkaç yüzyıl sonra aynı evlerin içinde genetik bağı bulunmayan bireylerin de birlikte gömüldüğünü belirledi. ODTÜ Biyolojik Bilimler Bölümü'nden Eren Yüncü şöyle diyor:

2024 yılının mayıs ayında Nielsen ve arkadaşları tarafından yayımlanan bir araştırma, dövme yaptırmanın lenf kanseri riskini artırabileceği yönündeki bulgularıyla medyada geniş yankı uyandırdı.^[1] Hemen ardından, Danimarka’da Clemmensen ve ekibi tarafından yapılan ve ikiz bireyleri kapsayan bir diğer çalışma da dövme ile lenf ve deri kanseri arasında istatistiksel bir bağlantı olabileceğini öne sürdü.^[2] Peki, bu çalışmalar gerçekten dövme ile kanser arasında anlamlı bir ilişki kurabildi mi? Bu çalışmaların bulgularını sağlıklı bir şekilde değerlendirebilmek için öncelikle dövmenin vücuttaki genel etkisini ve araştırmanın neden dövme ile kanser arasında bir ilişki aradığını anlamak gerekir.

Dövme, binlerce yıldır insanlar tarafından dini, kültürel veya estetik nedenlerle kullanılan bir ifade biçimidir. En eski dövme örneklerinden biri, Alp Dağları’nda bulunan "Buz Adam Ötzi"ye aittir. MÖ 3370–3100 yılları arasında yaşadığı belirlenen Ötzi’nin vücudunda çeşitli dövme izlerine rastlanmıştır. Benzer figüratif dövmeler, Antik Mısır'da hem erkek hem kadın mumyalarında bulunmuştur.^[3]

Evrimle doğrudan ilgisi olmayan herkesin yakından tanıdığı bir sorudur bu: "Madem insanlar maymundan geliyor, şimdiki maymunlar neden insan olmuyor?" Soru, evrimle ilgili o kadar ikonik ve komik bir hale geldi ki, internette şunun gibi oldukça ilginç videolar bulmak bile mümkün:

Buna rağmen, soru aslında son derece önemli ve bilgilendiricidir. Ancak bu soruyu art niyetli amaçlarına, kendi öznel emellerine ve şahsi inançlarına alet eden evrim karşıtları ve bilim düşmanları, soruyu o kadar fazla "ayağa düşürdü" ki, evrime yeni giriş yapan birçok insan soruyu sormaktan ve cevabını aramaktan çekiniyor.

Bilim, etik kaygılar dikkate alınmadığı durumlarda çok tehlikeli olabilir ve amacından kolayca sapabilir. Bilimsel metodları kullanan bilim insanları, etik ihlalleri temel almadıkları durumlarda korkunç deneyler ve ihlaller yapabilirler. İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana, bilimi ve toplumu bilimsel araştırmalarda kötüye kullanılan deneyler, sahte araştırma raporları, mesleki kıskançlık, rekabet veya bilimsel fonların kötüye kullanılması gibi suistimallerden korumak için çok sayıda etik düzenleme geliştirilmiştir. Çeşitli bilimsel birlikler, dernekler, akademiler, üniversiteler ve bilimle ilgili diğer kurumlar, biçim ve içerik açısından geniş bir çeşitlilik ortaya koyan etik standartları benimsemiştir. Bazıları genel etik davranış ve sorumluluk ilkelerine dayanır, diğerleri disiplinlere özgü mesleki görevlere atıfta bulunur.

Bilim; sonsuz bir arayış ve merak, bilinmeyen sulara yapılan zorlu ve tehlikeli yolculuk, içinde yaşadığımız evreni anlamak ve bilmek için girişilen bir sorgulamadır. İnsanı en uzak kıtalara, vahşi yerlere, Ay'a bile götürmüştür bu arayış.

Geçenlerde televizyonda yayınlanan bir filmde iki polis memuru arasındaki sıradan bir diyalog şöyleydi: Memurlardan biri, arabadan çıkmakta olan diğerine, elinde tuttuğu telsizi uzatıyor ve “radyoyu almayı unutma” diye sesleniyordu. Tabii ki bu bariz bir çeviri hatasıydı çünkü İngilizcede “radyo” sözcüğü telsiz için kullanılır. Bu sahne, ister istemez Marconi'nin aslında neyi icat ettiğini sormamıza neden oluyor.

Bilim tarihine göz atacak olursanız, Marconi'nin ilk işlevsel radyoyu üretmeye çalışırken, insanların haberleri veya müzik yayınlarını dinlemesi gibi bir kaygısı ya da amacı bulunmadığını görebilirsiniz. Marconi’nin yaptığı, 1832’den beri tüm dünyada telgraf telleri üzerinden iletilen Mors kodlarının telgraf tellerine bağlı kalmadan telsiz olarak iletilmesinden ibaretti. Ama yıllar önce yapılan bu icat İngilizce kaynaklardaki “radio” sözcüğü Türkçe’ye “telsiz haberleşme” yerine “radyo” diye çevirilince bu yanlış bilgilenme ülkemizde yerleşmiş oldu.

Helsinki Üniversitesi ve Autònoma de Barcelona Üniversitesi’nden (UAB) bir grup araştırmacı, fareler üzerinde yaptıkları deneylerde, doğada milyonlarca yıl sürecek morfolojik değişimleri deneysel olarak üretmeyi başardı.

Bilim insanları laboratuvar koşullarında farenin embriyolojik gelişimi sırasında küçük ve kademeli modifikasyonlar yaparak elde edilen dişlerin morfolojik olarak farelerden milyonlarca yıl önce ayrılan kemirici türlerinin fosil kayıtlarındaki dişlerle çok benzer olduğunu keşfetti. 

Astım, akciğer hava yollarının uzun süreli inflamatuar bir hastalığıdır.^[1] Değişken ve tekrarlayan semptomlar, geri dönüşümlü hava akımı obstrüksiyonu ve kolayca tetiklenen bronkospazmlar ile karakterizedir. Semptomlar hırıltı, öksürük, göğüste sıkışma ve nefes darlığı ataklarını içerir. Bunlar günde veya haftada birkaç kez olabilir. Kişiye bağlı olarak astım semptomları geceleri veya egzersizle daha da kötüleşebilir.

Astımın genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Çevresel faktörler, hava kirliliğine ve alerjenlere maruz kalmayı içerir. Diğer potansiyel tetikleyiciler arasında aspirin ve beta blokerler gibi ilaçlar bulunur. Tanı genellikle semptomların paternine, tedaviye zaman içinde verilen yanıta ve spirometri testine dayanır. Astım; semptomların sıklığına, bir saniyedeki zorlu ekspiratuar hacim ve tepe ekspiratuar akım hızına göre sınıflandırılır.^[2] Aynı zamanda atopik veya atopik olmayan olarak da sınıflandırılabilir; burada "atopi", tip 1 aşırı duyarlılık reaksiyonu geliştirmeye yönelik bir yatkınlığı ifade eder.^[3][4]

Kelime cambazlığı yapmak (İng: "equivocation"), başkalarını kandırmak veya belli bir duruş sergilemekten kaçınmak amacıyla muğlak ve belirsiz konuşmaktır. Örneğin birine doğrudan bir evet-hayır sorusu sorulduğunda bu kişi muğlak bir cevap veriyorsa kelime cambazlığı (veya kelime oyunu) yapıyor olabilir.

Kelime cambazlığı safsatası ise, bir kelimenin farklı anlamlarını, onları içeren argümanı hatalı kılacak şekilde değiştirmeyi içeren bir mantıksal safsatadır. Örneğin "Her istediğimi söylemeye hakkım var, yani bunu yapmakta haklıyım." cümlesi yanıltıcıdır; çünkü "hak" kelimesi iki farklı anlamda kullanılmıştır: İlkinde, bir şeyi yapmak konusunda izinli olmak, ikincisinde, bir şeyin ahlaki olarak iyi olması anlamında...

Kreatin; böbreklerde ve karaciğerde arginin, glisin ve metiyonin amino asitlerinin katılımıyla sentezlenen bir bileşiktir.^[1] Ancak bu bileşik, daha ziyade, sporcular ve egzersiz yapan bireyler arasında kas kütlesi, performans ve iyileşmeyi artırmak amacıyla sıklıkla kullanılan bir destek ürünü olarak ün kazanmıştır. Kreatinin enerji üretimindeki rolü, yoğun fiziksel veya zihinsel aktivite gibi yüksek enerji talebinin olduğu koşullar altında özellikle önemlidir. Sporcular veya diyetinde kreatin takviyesi kullananlar kreatini genellikle toz veya kapsül halinde alırlar.

Kreatini dışarıdan almak istediğinizde genellikle hayvansal ürünlerden veya besin takviyesi olarak alırsınız. Geçmişten günümüze kadar yapılan çalışma ve derlemeler, kreatin takviyesinin sadece genç sporcularda değil yaşlı ve hasta insanlarda da çeşitli faydalı etkileri olduğunu belirtmektedir. Kreatin takviyesinin çeşitli yanlarını incelemiş 500'ü aşkın makaleye rağmen, kreatin takviyesinin etkisi ve güvenli kullanımı konusunda oluşan merak uyandırıcı soruların devam etmesi ise epey şaşırtıcıdır.^{[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22]}