Siyasetin en dinamik olaylarından birisi kuşkusuz "seçimler"dir. İnsanlarda siyasi seçim döneminin ne büyük bir curcuna ile geçtiğini hepimiz biliyoruz. Ama birçoğumuzun atladığı ya da bilmediği bir gerçek... Daha fazla göster
Siyasetin en dinamik olaylarından birisi kuşkusuz "seçimler"dir. İnsanlarda siyasi seçim döneminin ne büyük bir curcuna ile geçtiğini hepimiz biliyoruz. Ama birçoğumuzun atladığı ya da bilmediği bir gerçek var: İnsanlığın siyasi eğilimleri gökten zembille inmedi. Nasıl ki fiziksel tüm özelliklerimiz evrimsel süreçteki insan-harici atalarımızın bize mirasıysa, siyasi davranışlarımızın kökenlerini veya benzerlerini de insan-harici hayvanlarda bulabiliriz. Sonuçta siyaset, bir topluluğu idare etmek ve bunu yaparken kararlar alabilmekle ilgilidir. Bunu yapan tek hayvan türü elbette ki biz insanlar değiliz. Mesela şempanzelerde işler nasıl yürüyor? Bonobolarda siyaset ne alemde? Arı demokrasisinde son durum nedir? Gelin diğer hayvanlarda siyasetin nabzını hep birlikte tutalım.
Yaşayan en yakın kuzenlerimiz şempanzelerle başlayalım. Şempanzelerdeki yönetim biçimi, tek erkek monarşisidir. Biz insanların krallıklarına veya padişahlıklarına benzetilebilir. Yönetim biçimi erkek hiyerarşisine dayanan şempanzeler için “kaba kuvvet” bir sosyal grubun başı olmak için hayli önemli. Ama yakın kuzenlerimiz, liderliğin sadece kaba kuvvetten gelmediğini bilecek kadar da bilgeler. Statülerinin ve hükümdarlıklarının devamlılığı için “politik” davranmaları gerektiğinin farkındalar. Bu nedenle beta erkeklerine, yani ikincil güce sahip olan erkeklere iyi davranmaya ve onları idare etmeye çalışırlar; ancak kendi statülerini tehdit edebilecek bireylere de engel olurlar. Buna rağmen hiçbir hükümdarlık sonsuz değildir. Lider olmaya aday olan şempanzeler, grubun diğer erkeklerini tımar ederek ittifaklar, yani yeni arkadaşlıklar kurarlar. Böylece etraflarını güçlendirirler. “Sen benim sırtımı kaşırsan, ben de senin sırtını kaşırım.” olarak özetleyebileceğimiz bu “karşılıklı fedakarlık” davranışı, özellikle grup lideri olmak isteyen erkeklerde daha belirgindir. Nihayetinde bu tip bir “darbe” girişiminin başarılı olabileceğini sezinleyen beta erkeği, süreç boyunca edindiği ittifakları da yardıma çağırarak doğrudan doğruya lidere, yani alfa erkeğine meydan okuyabilir. Genelde ölümcül bir kavgayla sonuçlanan bu meydan okuma sonucunda, ya iktidardaki alfa erkeğinin grubu kazanıp yerini daha da sağlamlaştırır, ya yeni lider adayının grubu kazanır ve eski alfa, sürüyü terk etmeyi veya ikincil konuma düşmeyi seçer. Liderlik ele geçirildiğinde, yeni lidere yardımcı olmuş diğer erkeklerin de 100-150 şempanzeyi bulan sürü içindeki statüsü de yükselmiş olur. Tabii bu defa da onlar gözlerini hükümdarlığa dikerler... Bu iktidar mücadelesi böyle sürüp gider... Hiç yabancı değil, öyle değil mi?