Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Zombi Genler: Bazı Genler Ölümden Sonra Faaliyetlerini Sürdürmekle Kalmıyorlar; Daha da Aktif Hale Geçiyorlar!

İnsanlarda, Farelerde ve Zebra Balıklarında, Bazı Genlerin Aktivitelerinin Ölümden Sonra Arttırdığı Gösterildi!

Zombi Genler: Bazı Genler Ölümden Sonra Faaliyetlerini Sürdürmekle Kalmıyorlar; Daha da Aktif Hale Geçiyorlar! Pixabay
Zombi
9 dakika
17,474
  • Hücre Biyolojisi
  • Moleküler Biyoloji ve Genetik

Zombi genler, hayvanlarda bulunan ve ölümden sonra aktivitesi diğer genler gibi azalmak yerine, bir süre sabit kalan ve hatta sonrasında bir miktar artış gösteren genlere verilen isimdir. Zombi genlerin neden evrimleştiğini inceleyen bilim insanları, bu genlerin ölüm sonrasında faaliyetinin artma nedeninin, ölmekte olan organizmanın yaşama tutunma çabasıyla ilişkili bir adaptasyon olduğunu düşünüyorlar. Ayrıca bu sıra dışı genler, kanseri daha iyi anlamamızı ve tedavisi yönünde yeni atılımları mümkün kılabilir. Bugüne kadar zombi genler hem insanlarda hem de fareler ile zebra balıkları gibi diğer hayvanlarda tespit edilebildi.

İnsanlarda Zombi Genler

Aslında insanlarda zombi genlerin keşfi oldukça eskiye gidiyor; ancak 2021 yılında Scientific Reports dergisinde yayınlanan bir çalışma, bize bu konudaki en güncel verileri sunuyor: Illinois Chicago Üniversitesi'nden araştırmacılar, nöropsikiyatrik hastalıkları anlamak amacıyla rutin bir beyin ameliyatı sırasında alınan insan beyin dokularını incelediler. Bu araştırmanın bir parçası olarak, diri beyin dokusu ile ve ölüm sonrası değişimlere uğramış beyin dokusunu kıyasladılar.

Tüm Reklamları Kapat

Bunu yapmak için, beyin dokularının transkriptom adı verilen niteliğine odaklandılar. Transkriptom, genlerin okunması sonucu üretilen proteinlerin çeşitliliğine verdiğimiz isimdir. Araştırmacılar, nöropsikiyatrik hastalıklar sonucunda ölen kişilerin beyinlerindeki transkriptom ile, canlı insanlardaki beyin transkriptomlarının birbirinden oldukça farklı olduğunu buldular.

Araştırmacılar; transkriptomlar arasındaki farkı analiz etmek için, ameliyattan elde edilen diri beyin dokusundaki gen ifadesini, ölüm sonrası geçen süreyi (İng: "post-mortem interval" ya da kısaca "PMI") ve ölüm biçimini taklit ettiler. Bu çalışma sonucunda bilim insanları, bazı hücrelerdeki gen ifadesinin ölümden sonra arttığını keşfettiler.

Tüm Reklamları Kapat

Ölüm sonrasında geçen süre boyunca ifade edimi artan, yani daha fazla miktarda okunarak proteine dönüştürülen bu "zombi genler", özellikle de spesifik bir hücre tipine aitti: gliyal hücreler adı verilen, nöronları destekleyen, koruyan ve tamir eden hücrelere! Araştırmacılar, ölümden saatler sonra gliyal hücrelerin büyüdüğünü ve kol benzeri uzantılar oluşturduğunu gözlemlediler.

"Zombi" hücreler, insan beyninin ölümünden sonra canlanıyor.
"Zombi" hücreler, insan beyninin ölümünden sonra canlanıyor.
Dr. Jeffrey Loeb/UIC

Makalenin eş yazarlarından olan ve aynı zamanda Illinois Chicago Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji ve Rehabilitasyon departmanı başkanı, ayrıcalıklı profesör Dr. Jeffrey Loeb, şöyle açıklıyor:

Ölümden sonra meydana gelen gliyal hücre büyümesi, yangısal (enflamatuvar) olmaları ve görevlerinin oksijen yoksunluğu ya da felç gibi beyin hasarlarından sonra ortalığı temizlemek olduğu düşünülünce, ölümden sonra artan bu faaliyetleri çok da şaşırtıcı değil.

Çoğu araştırmada uzmanlar, ölüm sonrası elde edilen insan beyin dokularını otizm, şizofreni ve Alzheimer gibi hastalıklara karşı olası çareler bulmak amacıyla kullanılıyor. Ölüm sonrası gen anlatımı ya da hücre aktivitesi nadiren araştırılıyor. Loeb, bu keşfin çıkarımlarının kayda değer olabileceğini belirtiyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Çalışmaların birçoğu, kalp atışı sona erdikten sonra beyindeki her şeyin durduğunu farz ediyor; ama olan bu değil. Bizim bulgularımıza, insan beyin dokuları üzerindeki araştırmaları yorumlamak adına ihtiyaç duyulacak. Bu çalışma, bu değişimlerin miktarını belirlememizi mümkün kılıyor.

Loeb ve ekibi, diri insan beyin dokusundaki gen ifadesinin evrensel örüntülerinin, nörolojik hastalıkları olmayan veya otizmden Alzheimer’a kadar geniş çeşitlilikte nörolojik rahatsızlıkları olan insanların beyin dokularını inceleyen çalışmalarla eşleşmediğini fark etti. Loeb, şöyle diyor:

Tüm insan genlerinin ifadelerine bakarak; ölüm anından 24 saat sonrasına kadar olan süreçte olan biteni taklit etmek için oda sıcaklığında korunmuş ve yakın zamanda bol miktarda elde edilmiş beyin dokularından uyarlanmış bir ölüm deneyi yapmaya karar verdik.

Doku düzeyinde incelemenin yanı sıra çalışma, yüksek verimli RNA dizileme (RNA-seq) metodu kullanılarak yapıldı.

Loeb ve meslektaşları, beyin dokusu çalışma konusunda özellikle avantajlıydılar. Loeb, Illinois Üniversitesi Nöro-Veri Havuzu'nun (İng: "NeuroRepository") yöneticisi. Burası nörolojik hastalıkları bulunan insanların, ölümlerinden sonra ya da epilepsi gibi bozuklukların tedavisi için yapılan standart ameliyatlar sırasında dokularının alınmasını ve araştırma amacıyla depolanmasına izin verdiği, insan beyin dokularının bulunduğu bir veri bankası.

Örneğin, epilepsi tedavisinde yapılan bazı ameliyatlarda, epileptik beyin dokusu, hastalıkla ilişkili nöbetleri ortadan kaldırmak amacıyla kesilip alınabilir. Dokuların aktivitelerinin EEG ("Elektroensefalografi") ile ölçülmesi, yüksek ve alçak epileptik aktivite gösteren bölgelerinin ayırt edilmesini sağlar. Beyin bölgelerindeki aktivite farklılıklarının araştırılması, bu ayrıma neden olan moleküllerin, proteinlerin ve genlerin belirlenmesine ve tanımlanmasına yardımcı olur. Dokuların tamamı patolojik tanı için gerekli değildir; o yüzden bir kısmı araştırma amacıyla kullanılabilir.

Loeb ve meslektaşları, araştırmalarında işte böyle bir dokuyu analiz ettiler. İncelenen genlerin %80 kadarının 24 saat boyunca nispeten sabit kaldığını, gen ifadesinin pek değişmediğini buldular.

Tüm Reklamları Kapat

Fig.2 - Epileptik aktiviteden bağımsız olarak ölüm sonrası örnekler arasında en çok anlatımda azalma gösteren genler. Her nokta verilen örnekle örtüşüyor, kütle merkezleri üçgenlerle gösteriliyor ve kütle merkezlerinin %80’ni pozisyonlarını koruyor. İki ayrı hastadan (EP158 ve EP168) alınan 4 örneğin analizi görünüyor. Burada “L” (low) düşük aktiviteli beyin bölgelerini gösterirken, “H” (high) yüksek aktiviteli beyin bölgelerini belirtir.
Fig.2 - Epileptik aktiviteden bağımsız olarak ölüm sonrası örnekler arasında en çok anlatımda azalma gösteren genler. Her nokta verilen örnekle örtüşüyor, kütle merkezleri üçgenlerle gösteriliyor ve kütle merkezlerinin %80’ni pozisyonlarını koruyor. İki ayrı hastadan (EP158 ve EP168) alınan 4 örneğin analizi görünüyor. Burada “L” (low) düşük aktiviteli beyin bölgelerini gösterirken, “H” (high) yüksek aktiviteli beyin bölgelerini belirtir.
Nature/Scientific Reports

Bu genler arasında, basit hücresel fonksiyonları sağlayan ve araştırmalarda dokunun kalitesini göstermekte yaygınca kullanılan, "temizlik genleri" (İng: "housekeeping genes") olarak adlandırılan genler de var. Bu genler vücudumuzdaki her hücrede hastalıkta ve sağlıkta, oldukça stabil bir şekilde ifade edilirler; ancak bazı hastalıklarda ifadelerinde artış olabilir.

Araştırmacılar; nöronlarda bulunduğu bilinen ve hafıza, düşünme, nöbet geçirme gibi insan beyin aktiviteleriyle karmaşık bir şekilde ilişkili olan başka bir gen grubunun ifadesinin, ölümden sonraki saatlerde süratle düştüğünü gördüler. Loeb, bu genlerin şizofreni ve Alzheimer gibi hastalıkların çalışılması adına araştırmacılar için çok önemli olduğunu söylüyor.

Nöronal genlerin aktiviteleri genel olarak azalırken, üçüncü bir grup olan "zombi genlerin" aktiviteleri artış gösterdi. Ölüm sonrası değişim şablonu yaklaşık olarak 12 saatte pik yaptı.

Fig.3 - Zamanla nöronal gen anlatımının azalışı ve glial gen anlatımının artışı
Fig.3 - Zamanla nöronal gen anlatımının azalışı ve glial gen anlatımının artışı
Nature/Scientific Reports

Loeb, çalışmalarını şöyle özetliyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bizim bulgularımız, ölen insanlardan alınan dokular üzerinde yapılan araştırmalarda, ölümden sonra geçen sürenin en aza indirilmesi gerektiğini ve ölümden sonra yaşanan bu değişimlerin hesaba katılması gerektiğini gösteriyor. Bulgularımızın verdiği iyi haber ise şu: Artık zaman içerisinde hangi genlerin ve hücre tiplerinin sabit olduğunu, hangilerinin azaldığını ve arttığını biliyoruz; böylece ölüm sonrası yapılan beyin çalışmalarının sonuçları daha iyi anlaşılabilir.

İnsan Harici Hayvanlarda da Keşfedildi!

Söylediğimiz gibi bu, zombi genlerin insanlardaki ilk keşfi değil; sadece en güncel bulgulardan birisi. Ancak eski bir araştırmanın, insan kadavralarındaki bir miktar genin ölümden 12 saat sonra aktif olduğunu tespit etmesi sonrasında Washington Üniversitesi’nden mikrobiyolog Peter Noble önderliğindeki ekip, ölü farelerdeki ve zebra balıklarındaki gen aktivitesini de inceledi. Araştırmacılar binden fazla genin ölümden günler sonra dahi faal olduğunu tespit ettiler. Fakat şaşırtıcı olan, bu genlerin ölüm süresinin vücudun geri kalanından daha uzun sürmesi değildi. Aksine, şaşırtıcı olan, bu genlerin faaliyetlerini daha da arttırmaları oldu!

Farelerde ölümden sonra 515 genin çalışmaya başlayıp, 24 saat boyunca da tam kapasitede faaliyet gösterdikleri tespit edilirken, zebra balıklarında da 548 genin, yavaşlama belirtisi göstermeden ölümden sonra tam 4 gün boyunca faaliyetlerini sürdürdükleri tespit edildi. Ekip bunu, fareler ve zebra balıklarının öldükleri sıradaki ve sonraki 96 saat içindeki mesajcı RNA seviyelerini ölçerek keşfetti.

mRNA bir çeşit ozalit gibidir, genlerimize hangi proteinlerin hangi hücreler tarafından üretilmesi gerektiğini söyler, yani bir hücrede daha çok mRNA varsa o hücrede daha fazla gen aktif durumdadır. İşin daha da garibi bu "postmortem" yani ölüm sonrası genlerin öyle sıradan genler değil de acil durumlarda kullanılan genlerden olması. 

Mitch Leslie’nin Science Magazine’e dediği gibi bahsettiğimiz görevler yangı yapmak, bağışıklık sistemini aktifleştirmek ve stres önlemek gibi şeyler. Tespit ettikleri genlerden birkaçı embriyo oluşumuna yardımcı olan, sonra da hiç görülmeyen genlerden. En azından şimdi anlıyoruz ki, bu genler embriyo dönemde aktif olduktan sonra, ölüm sonrasına kadar pek bir iş yapmıyorlar... Noble şöyle söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
İNSANLIĞI YENİDEN BÜYÜLEMEK

İnsanlar bu gezegenin ‘kanseri’ midir? Yeryüzünün ve tüm canlı türlerinin varlığını tehdit eden, evrimdeki korkunç bir anomali durumunu mu oluştururlar?

Bu sorular, insan ruhuna – akıl ve yenilik yaratma yetilerine – modern çağda neredeyse eşi benzeri görülmemiş büyüklükte bir hakaret anlamına gelir. Bunlara yönelik anti-hümanist tepki ise on sekizinci yüzyıl aydınlanmasının geliştirdiği ve on dokuzuncu yüzyıldaki çeşitli sosyalizmlerin beslediği akıl, laiklik, bilim ve insanın evrenselliğine yönelik vurgunun yerini alan narsisist bir mistisizm, mizantropi ve toplumsal dingincilik ortaya koyar.

Ömrü boyunca radikal ve öncü bir çevreci olan Murray Bookchin, bu sorulara ses getiren bir cevap vermişti, ‘Hayır!’ Anti-hümanizmin çeşitli biçimlerine yönelik çoğu zaman nükteli ve amansız eleştiriler içeren araştırmasında Bookchin, bizi kuşatan sorunların toplumsal irrasyonalizmden kaynaklandığını ve bu sorunların mistisizm ve dinginciliğe geri çekilmekle değil, yalnızca akıl ve hayal gücü ile çözülebileceğini ileri sürmektedir. Bookchin meselenin bizlerin fazlasıyla insan, akılcı ve medeni olmamızla değil, bilakis yeterince insan, akılcı ve medeni olmayışımızla ilgili olduğu hususunda uyarmaktadır. Derin ekolojistlerin, sosyobiyologların, Malthusçuların, ‘Gaiacıların’ ve çoğu postmodernistin biyolojist ve indirgemeci düşüncelerine kışkırtıcı bir biçimde meydan okuyan bu heyecanlı kitapta Bookchin, aydınlanmacı hümanizm adını verdiği şeyi önermektedir – zamanımıza sinen ve bizi zayıflatan cesaret eksikliğine karşı düşünce, umut ve yenilenmeye yönelik bir mesaj.

Devamını Göster
₺55.00
İNSANLIĞI YENİDEN BÜYÜLEMEK

Dudak uçuklatan şeyse gelişimden sorumlu genlerin ölümden sonra aktifleşmesi.

Fakat hepsi yararlı genler değil, ekip aynı zamanda bu hayvanlarda ölümlerinden sonra aktifleşen kanser gelişimini teşvik edici genlere de rastladı. Bu bulguları değerlendiren araştırmacılar, yeni ölmüş bir cesette, vücudun kendini büyüyen embriyo halindeki hücresel koşullara geri döndürdüğünü belirtiyorlar. Belki de yeni bir vücut oluşturmak ya da umutsuzca ölü bir cesedi diriltmeye çalışmak, yüzlerce "zombi" gen için aynı şeydir.

Bu çalışkan genler hiçbir zaman becerip de fareyi, zebra balığını ya da insanı diriltmeyi başaramayacak olsa da ne yaptıklarını ve neden yaptıklarını anlamamız organ nakli ile yaşayan hastalara büyük bir umut kaynağı olabilir. Çalışmaların bulduğuna göre organ nakli alıcıları böbrek kanseri, karaciğer kanseri ve Non-Hodgkin lenfoma da dâhil olmak üzere 32 tür kansere yakalanma açısından daha riskli gruptalar ve doktorlar bunu azaltabilmek için çabalıyorlar. Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH)’ne bağlı Ulusal Kanser Enstitüsü’nden Eric A. Engels şöyle diyor:

Her ne kadar organ nakli son durum organ yetmezliği olan hastalar için hayat kurtarıcı bir tedavi olsa da aynı zamanda alıcıların kansere yakalanma riskini artırıyor. Bu durum, kısmen, bağışıklık sistemini baskılayıp organ naklini reddetmeyi engellemek için verilen ilaçlardan kaynaklanıyor. Organ alıcılarındaki kanser riski, immünsupresyon yüzünden enfeksiyon ilişkili kanser riski artan AIDS hastaları ile benzerlik gösteriyor.

Noble’ın, Science Magazine'e söylediği gibi bu artan kanser riskinin bir kısmı vücutları nakledilen organı reddetmemesi için organ alıcılarının içmek zorunda olduğu çılgın miktardaki ilaçlar tarafından açıklansa da asıl sorumlu, organdaki aktif postmortem genler de olabilir.

Makale, bioRvix isimli ön baskı sitesinde yayınlandı. Dolayısıyla henüz bilimsel değerlendirmeden geçmediğini unutmamakta fayda var. Makaleyi çevrimiçi paylaşarak Noble ve ekibi, araştırmacıları erkenden çalışmaya dâhil olup bir dergiye sunulmadan önce eleştirmeleri için davet ediyor. Bu harika bir şey olsa da, sonuçlar bağımsız bir şekilde onaylanana kadar bu konuda herhangi bir yargıya varmamızı imkansızlaştırıyor ve iddialarıyla ilgili olarak şüpheci kalmamızı gerektiriyor. Özellikle de bu durumu genelleyebilmek için benzer bulguların sadece laboratuvar hayvanlarında değil, insanlarda da bulunması gerekiyor.

Fakat hiçbirimiz bu bulgular sayesinde ölümü çözmeye biraz daha fazla yaklaşmış olma olasılığımızı inkâr edemez. O yüzden bu bulgular, bizlerin “canlı”, “ölü” ve de “daha işi bitmemiş” tanımlarını değiştirebilir. Noble, son olarak şöyle diyor:

Ölümü inceleyerek yaşam üzerine daha çok şey öğrenebiliriz.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
20
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 13
  • Bilim Budur! 7
  • Muhteşem! 5
  • İnanılmaz 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Umut Verici! 1
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
  • C. M. Hunter, et al. (2016). Accurate Predictions Of Postmortem Interval Using Linear Regression Analyses Of Gene Meter Expression Data. bioRxiv. | Arşiv Bağlantısı
  • A. E. Pozhitkov, et al. (2016). Thanatotranscriptome: Genes Actively Expressed After Organismal Death. bioRxiv. | Arşiv Bağlantısı
  • P. G. Ferreira. (2018). The Effects Of Death And Post-Mortem Cold Ischemia On Human Tissue Transcriptomes. Nature Communications. | Arşiv Bağlantısı
  • M. C. Hunter, et al. (2017). Accurate Predictions Of Postmortem Interval Using Linear Regression Analyses Of Gene Meter Expression Data. Forensic Science International, sf: 90-101. doi: 10.1016/j.forsciint.2017.02.027. | Arşiv Bağlantısı
  • F. Dachet, et al. (2021). Selective Time-Dependent Changes In Activity And Cell-Specific Gene Expression In Human Postmortem Brain. Scientific Reports, sf: 1-11. doi: 10.1038/s41598-021-85801-6. | Arşiv Bağlantısı
  • J. M. Lackie. (2014). Hücre Ve Moleküler Biyoloji Sözlüğü. ISBN: 978-605-335-061-3. Yayınevi: Nobel Tıp Kitabevleri.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/03/2023 09:51:40 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4595

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Jeoloji
Metal
Kırmızı
Botanik
Dünya Dışı Yaşam
Çalışma
Sars
Ay Görevleri
Endokrin Sistemi
Salgın
Cinsiyet
Müzik
Astronomi
Sağlık Bilimleri
Cinsel Yönelim
Antikor
Alkol
Kamuflaj
Einstein
Fizik
Samanyolu Galaksisi
Elektromanyetizma
Hızlı
Hayatta Kalma
Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cmb)
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Crew, et al. Zombi Genler: Bazı Genler Ölümden Sonra Faaliyetlerini Sürdürmekle Kalmıyorlar; Daha da Aktif Hale Geçiyorlar!. (12 Ekim 2016). Alındığı Tarih: 31 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4595
Crew, B., Çelikgil, A., Bakırcı, Ç. M., Kızılçullu, . (2016, October 12). Zombi Genler: Bazı Genler Ölümden Sonra Faaliyetlerini Sürdürmekle Kalmıyorlar; Daha da Aktif Hale Geçiyorlar!. Evrim Ağacı. Retrieved March 31, 2023. from https://evrimagaci.org/s/4595
B. Crew, et al. “Zombi Genler: Bazı Genler Ölümden Sonra Faaliyetlerini Sürdürmekle Kalmıyorlar; Daha da Aktif Hale Geçiyorlar!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 12 Oct. 2016, https://evrimagaci.org/s/4595.
Crew, BEC. Çelikgil, Atilla. Bakırcı, Çağrı Mert. Kızılçullu, . “Zombi Genler: Bazı Genler Ölümden Sonra Faaliyetlerini Sürdürmekle Kalmıyorlar; Daha da Aktif Hale Geçiyorlar!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 12, 2016. https://evrimagaci.org/s/4595.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.