Vejetaryenliğin Genetiği: Genleriniz Sizi Vejetaryenliğe Daha Yatkın Biri Yapıyor Olabilir mi?
Hayvan etinin tüketiminden kaçınılması yüzlerce yıldır etik, dini, çevresel ve sağlıkla ilgili nedenlerden dolayı savunulmaktadır. Vejetaryen beslenmenin metabolik sendrom, obezite, dislipidemi, diyabet ve kardiyovasküler hastalık risklerinin azalmasına yarar sağladığına dair kanıtlar bulunmaktadır.[1], [2] Öte yandan vejetaryen beslenmenin malnütrisyona, anemiye, diş erozyonlarına ve osteopeniye yol açabileceğine dair kanıtlar da vardır.[3], [4] Son araştırmalar, vejetaryen beslenmeyi benimsemenin ardındaki nedenler arasında genetik yatkınlıkların da olabileceğini göstermektedir.
Birleşik Krallık Biyobankasından alınan 500.000 kişiye ait veriler üzerinde yapılan bir araştırmada en az bir yıl boyunca vejetaryen diyete bağlı kalan insanlarda bu durumla ilişkili bir dizi gen keşfedilmiştir. Vejetaryenlikle güçlü bir şekilde bağlantılı olan, beyin fonksiyonunda ve enerji olarak kullanılacak yağların parçalanmasında rol oynayan üç gen bildirilmiştir.
Çalışmanın Yöntemi
Birleşik Krallık Biyobankası, yaşları 40-69 arasında olan yaklaşık 500.000 kişiden oluşan nüfusa dayalı bir sağlık araştırma kaynağıdır. Her katılımcıyla ilgili sosyo-demografik ve tıbbi bilgiler yaşam tarzı ve sağlıkla ilgili faktörleri sorgulayan anketler ile toplanmıştır. Katılımcıları vejetaryen ve vejetaryen olmayan olarak ayırmak için 2 anketten yararlanılmıştır. İlk anket dokunmatik ekran aracılığıyla gerçekleştirilmiştir ve bu ankete 500.000 kişi katılmıştır. Bu ankette katılımcılara kendilerini vejetaryen olarak tanımlayıp tanımlamadıkları gibi bazı sorular yöneltilmiştir. Yanıt veren 110.000 katılımcı ise ikinci anket olan 24 saatlik besin tüketim kaydı anketine yönlendirilmiştir. Daha sonra gerekli istatiksel analizler uygulanmıştır. Northwestern Üniversitesi Feinberg Tıp Fakültesi'nden Dr. Nabeel Yaseen çalışma ile ilgili şöyle söylüyor:
Anketlerde kendini vejetaryen olarak tanımlayan insanların çoğu besin tüketim kayıtlarına göre et tüketiyor. Vejetaryen olmak isteyen çoğu insan bu beslenme modelini sürdüremiyor. Biz de genetiğin bunda bir rolü olup olmadığını bilmek istedik.
Çalışmaya Dair Bulgular
Araştırmada en az 1 yıl boyunca herhangi bir hayvan eti (sığır, kuzu, domuz, kümes hayvanları, balık ve diğer deniz ürünleri) tüketmeyen kişiler vejetaryen olarak tanımlanmıştır. Yapılan genetik analizler sonucunda 3 genin (RIOK3, RMC1, NPC1) vejetaryenlikle anlamlı düzeyde ilişkisi olduğu gösterilmiştir.
Genetik varyantların diyet seçimine yönelik etkileri metabolik etkiler, fizyolojik etkiler ve tat algısı arasındaki etkileşimleri içerir. Besinlerin beğenilme ve tüketilme düzeyleri tat algısından etkilenir.[5] Bununla birlikte belirli bir besine dair tat algısı, onun metabolizması tarafından belirlenen fizyolojik etkilerinden de etkilenebilir. Örneğin acılık algısı kafein alım düzeylerini etkilerken, fizyolojik özellikleri belirleyen kafein metabolizması hızının hem acılık algısını hem de kafein tüketim düzeyini etkilediğine dair kanıtlar vardır. Düşük düzeydeki kafein metabolizması, acıya karşı daha fazla hassasiyetle ve daha düşük miktarda kafein tüketimiyle ilişkilidir.[6], [7], [8]
Benzer şekilde alkol tüketimi de etanol metabolizmasında yer alan enzimlerdeki genetik farklılıklardan etkilenmektedir. Etanol, alkol dehidrojenaz (ADH1B) ile asetaldehite dönüştürülür. Asetaldehit ise aldehit dehidrojenaz 2 (ALDH2) tarafından asetata metabolize edilir. Asetaldehitin olumsuz etkileri olduğundan ADH1B ve ALDH2'nin asetaldehit düzeylerini arttıran varyantları alkolden hoşlanmamayla ilişkilendirilirken, asetaldehitin azalmasıyla ilişkili varyantlar alkol tüketiminin artması ve alkol bağımlılığıyla ilişkilidir.[9] Bu nedenle vejetaryen beslenmeyi seçmenin hem metabolizma hem de tat tercihlerindeki bireysel farklılıklardan etkilenebilmesi mümkündür.
Başka bir çalışmada vejetaryen olanlar ve olmayanların yağ metabolizmasındaki genetik farklılıklara değinilmiştir. Uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitleri (UZÇDYA), sinyal iletiminde rol oynayan membran fosfolipit bileşenleridir ve hayvansal kaynaklı besinlerden elde edilirler. FADS1 ve FADS2 genleriyle endojen olarak sentezlenirler. FADS2 genine endojen UZÇDYA sentezini arttıracak bir ekleme yapılması, vejetaryen popülasyonunda seçilmiştir.[10]
Vejetaryenlikle ilişkili bulunan 3 genden NPC1 ve RMC1, aynı zamanda lipid metabolizmasında da görevlidir. NPC1, kolesterol ve glikolipitlerin hücre içi taşınmasını sağlar. NPC1'deki mutasyonlar çeşitli dokularda kolesterol ve glikosfingolipitlerin hücre içinde birikmesi ile karakterize olan Niemann-Pick hastalığının C tipi vakalarının %95'inden sorumludur. RMC1 ise hücresel LDL-kolesterol alımı için gereklidir.[11] Dr. Yaseen, araştırmalarının bulgularıyla ilgili şunları belirtmiştir:
Ette bazı insanların ihtiyaç duyduğu, bazı insanların ise duymadığı yağ molekülleri bulunuyor olabilir. Belki de vejetaryen olmayı tercih eden bireyler bu bileşenleri endojen olarak sentezleyebiliyordur. Fakat bunu kesin olarak anlamak için daha fazla çalışma yapılması gerekiyor.
Tüm bu veriler, vejetaryen beslenmeyi seçmenin temelinde yağ metabolizmasındaki farklılıkların olabileceğini düşündürmektedir. Etin vejetaryen beslenmeyi seçenlerin endojen olarak yeterince sentezleyebileceği yağ bileşenlerini içerdiği, vejetaryen beslenmeyenlerin ise bunları et içeren bir diyetten alması gerektiğine dair olasılık; yeni bir çalışma konusu olacaktır. Fakat fizyolojik yolların daha iyi anlaşılması gerekmektedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 8
- 3
- 2
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ E. B. Richi, et al. (2015). Health Risks Associated With Meat Consumption: A Review Of Epidemiological Studies. International journal for vitamin and nutrition research. Internationale Zeitschrift fur Vitamin- und Ernahrungsforschung. Journal international de vitaminologie et de nutrition, sf: 70-78. doi: 10.1024/0300-9831/a000224. | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. E. Jarvis, et al. (2022). Association Between Adherence To Plant-Based Dietary Patterns And Obesity Risk: A Systematic Review Of Prospective Cohort Studies. Applied physiology, nutrition, and metabolism = Physiologie appliquee, nutrition et metabolisme, sf: 1115-1133. doi: 10.1139/apnm-2022-0059. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. P. J. Smits, et al. (2020). Vegetarian Diet And Its Possible Influence On Dental Health: A Systematic Literature Review. Community dentistry and oral epidemiology, sf: 7-13. doi: 10.1111/cdoe.12498. | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. Fan, et al. (2023). Predictive Value Of Hypercholesterolemia, Vegetarian Diet, And Hypertension For Incident Dementia Among Elderly Taiwanese Individuals With Low Educational Levels. Therapeutic advances in chronic disease, sf: 204062232311715. doi: 10.1177/20406223231171549. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. C. Cornelis, et al. (2017). Recalled Taste Intensity, Liking And Habitual Intake Of Commonly Consumed Foods. Appetite, sf: 182-189. doi: 10.1016/j.appet.2016.11.036. | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. Masi, et al. (2016). Caffeine Metabolism Rate Influences Coffee Perception, Preferences And Intake. Food Quality and Preference, sf: 97-104. doi: 10.1016/j.foodqual.2016.06.002. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M.C. Cornelis. (2015). Genome-Wide Meta-Analysis Identifies Six Novel Loci Associated With Habitual Coffee Consumption. Molecular psychiatry, sf: 647-656. doi: 10.1038/mp.2014.107. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. C. Cornelis, et al. (2021). Genetic Determinants Of Liking And Intake Of Coffee And Other Bitter Foods And Beverages. Scientific Reports, sf: 1-13. doi: 10.1038/s41598-021-03153-7. | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. J. Edenberg, et al. (2019). Genetics Of Alcoholism. Current psychiatry reports. doi: 10.1007/s11920-019-1008-1. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. S. D. Kothapalli, et al. (2016). Positive Selection On A Regulatory Insertion-Deletion Polymorphism In Fads2 Influences Apparent Endogenous Synthesis Of Arachidonic Acid. Molecular biology and evolution, sf: 1726-1739. doi: 10.1093/molbev/msw049. | Arşiv Bağlantısı
- ^ N. R. Yaseen, et al. (2023). Genetics Of Vegetarianism: A Genome-Wide Association Study. PLOS ONE, sf: e0291305. doi: 10.1371/journal.pone.0291305. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/12/2024 07:45:19 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15850
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.