Uyku Terörü Nedir? Uykudan Sürekli Korkuyla Uyanmak Normal mi?

Uyku Terörü; ani uyanma ile birlikte çığlık atma ve ağlama, yoğun korku ile birlikte çarpıntı, terleme, midriyazis (göz bebeğinde büyüme), yüzde kızarma gibi otonomik belirtiler ve davranışsal farklılıkların gözlendiği bir bozukluktur. Uyku Terörü yaşayan kişi aniden uykudan fırlama, koşma, kendine ve hatta yanındaki kişiye vurup zarar verme gibi davranışlar sergileyebilir. Kişi, bu esnada dıştan gelen uyaranlara yanıt veremez; çoğunlukla yanındaki kişi tarafından zorla uyandırılır.

Uyku Terörü atakları genelde uykunun ilk saatlerinde görülür. Parasomniler içerisinde sınıflandırılan Uyku Terörü, 3-12 yaş arası çocuklarda, yetişkinlerden daha fazla görülür. Zirve yaptığı yaşlarsa 5-7 yaşlarıdır. Tipik olarak adolesan döneminden önce düzelir. Çoğu zaman yetişkinler ertesi gün gece yaşadıklarını hatırlayamazken, çocuklar korkularını belli belirsiz hatırlar.^[1]

Belirti ve Bulgular

DSM-5'te (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı), parasomnia olarak sınıflandırılan Uyku Terörü'nün tanı kriterleri aşağıdaki maddelerden oluşur:^[2]

• Ani uyanma ile birlikte çığlık atma ve ağlama.
• Yoğun bir korku ile uyanma.
• Kişinin ataktan kendine gelmesinde zorluk, ataktan uyandıktan sonra bilinç bulanıklığı.
• Terleme, göz bebeklerinin büyümesi, yüzde kızarıklık gibi maddelerden en az birisinin bulunması.

Uyku Terörünün diğer uyku bozuklukları ve kâbus bozukluğundan ayırt edilebilmesi için atağın uykunun ilk saatlerinde olması, motor aktivitenin fazla olması, kişi uyandığında bilişsel bulanıklık yaşaması, atağı hatırlayamaması ve uyandıktan sonra kişinin bilincinin hemen yerine gelmemesi durumları incelenir.

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Uyku Terörü, genetik faktörler tarafından ciddi oranda etkilenmektedir. Birinci dereceden akrabalar arasında görülme riski, ailelerinde hastalık olmayanlara kıyasla on kat daha fazladır. Bazı vakalarda üç nesilde de ortaya çıktığı gösterilmiştir. Her iki ebeveynde de Uyku Terörü varsa, çocukta görülme riski %60 civarındadır. Çocuklarda görülen Uyku Terörünün merkezi sinir sistemi olgunlaşmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Uyku Terörü için bilinen risk faktörleri şunlardır:^[3]

• Ailede Uyku Terörü yaşayan kişiler bulunması,
• Yoğun stres,
• Hamilelik,
• Migrene bağlı baş ağrısı,
• Tourette Sendromu.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Uyku Terörü tedavisinde farmakolojik tedavi, Bilişsel Davranışçı Terapi ve uyku kalitesini arttırmaya yönelik metotlar kullanılır. Uyku Terörü tedavisinde öncelikli basamak; yatak odasının güvenliğinin sağlanması, atak sırasında fiziksel zarara neden olabilecek nesnelerin etraftan uzaklaştırılmasıdır.

Uyku Terörünün alkol ve madde kullanımı ile tetiklendiği düşünülmektedir, dolayısıyla alkol veya maddenin etkili olduğu fark edilen vakalarda sedatif-hipnotik maddelerden uzak durulması gerekir.

Ayrıca Uyku Terörü yaşayan kişilerin uyku hijyeni ile ilgili bilgilendirilmesi gerekir. Uyku-uyanıklık döngüsüne dikkat edilmesi de önemli bir etkendir. Kişiden uyku günlüğü tutması istenebilir. Kafeinli içeceklerin tamamen kesilmesi önerilir.

Çevresinin Uyku Terörü yaşayan kişiyi zapt etmeye ya da uyandırmaya çalışmaması tavsiye edilir. Çünkü bu yaklaşım epizodu uzatabilir ve kötüleştirebilir. Ataklar genellikle belirli saatlerde oluyorsa bu saatlerden önce kişiyi uyandırmak yardımcı olabilir, ancak sık atak yaşamayan kişiler için bu etkili bir yöntem değildir. Uyku Terörü atakları kişide nadiren ortaya çıkıyorsa diğer öneriler genellikle yeterli olur.

Uyku Terörü ataklarının sıklığı fazlaysa ve işlevselliği ciddi oranda etkiliyorlarsa trisiklik antidepresanlar (TSA) ve seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSGÖ) tedavide tercih edilebilir. Benzodiazepinler bağımlılığa ve/veya ilacın kesilmesinden sonra daha şiddetli Uyku Terörü ataklarına neden olabileceğinden dolayı tedavide öncelikli olarak tercih edilmezler.^[4]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Eşlik Eden Diğer Rahatsızlıklar (Komorbidite)

Uyku Terörü atakları yaşayan kişilerde madde kullanım bozukluğu, anksiyete bozukluğu, depresyon ve kişilik bozuklukları görülebilir. Tedavi basamaklarında bu olgular her açıdan ele alınmalıdır.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Uyku Terörü genellikle 3-12 yaşları arasında görülür ve bu yaş aralığı için görülme sıklığı %3 oranındadır. Uyku Terörünün erişkinlerde görülme sıklığı ise %1'den azdır.

Etimoloji

"Terör" sözcüğü, etimolojik kökeninden de anlaşılacağı gibi "korkutma" esaslı bir kelimedir. Latince kökenli "terrere" sözcüğünden türemiştir. Uyku Terörü terimi ise uyku esnasındaki korkuyu ifade etmektedir.