ROOTS Mükemmellik Kümesi'nden bir ekip, Novi Sad'daki (Sırbistan) Voyvodina Müzesi, Zrenjanin Ulusal Müzesi ve Pančevo Ulusal Müzesi'nden iş birliği ortaklarıyla birlikte, Kuzeydoğu Sırbistan'daki Tamiš Nehri yakınlarında daha önce bilinmeyen bir Geç Neolitik yerleşim keşfetti.

Kiel Üniversitesi Prehistorik ve Protohistorik Arkeoloji Enstitüsü'nden ekip lideri Profesör Dr. Martin Furholt, Sırbistan'ın Banat bölgesinde neredeyse hiç büyük Geç Neolitik yerleşim bilinmediği için bu keşfin olağanüstü önem taşıdığını belirtiyor.

Evrimden söz ederken aklımızda bulundurmamız gereken en önemli şey, bireylerin değil popülasyonların evrimleştiği gerçeğidir. Dolayısıyla evrimsel bir analizin ilk adımı, popülasyonları anlamak ve analiz etmekten geçer. İşte bu yazımızda, popülasyonları anlamak adına ufak bazı adımlar atacağız. Umuyoruz ki faydalı olacaktır.

İlk olarak bazı soru işaretlerini giderip, bazı gerçeklerden bahsedelim: hiçbir türün tekil birey evrimleşmez. Yani siz ya da ben asla evrimleşmeyeceğiz. Biz neysek, oyuz. Ömrümüz boyunca değiştik ve değişiyoruz, değişeceğiz de... Ancak bunların hiçbiri evrimsel değişimler değildir. Bunlar, ömrümüz içerisinde geçirdiğimiz gelişimsel değişimlerdir. Bu değişimlerin doğrudan evrimsel bir anlamı yoktur. Elbette dolaylı yoldan evrimsel gidişatı etkileyebilir; örneğin kas yapıyor olmanız, vahşi doğada hayatta kalma şansınızı kısmen arttırabilirdi. Ancak bu kaslı yapınız, evrimsel bir anlam taşımaz; çünkü neredeyse hiç kalıtsal değildir (epigenetik faktörleri şimdilik göz ardı ediyoruz). Dolayısıyla sizin kaslı olmanız, yavrularınızın da kaslı olacağı anlamına gelmez. İşte bireyin ömrü içerisinde geçici olarak edindiği bu değişimlere modifikasyon, bu modifikasyonların toplamında meydana gelen değişime ise gelişim denir. Modifikasyon, genellikle sonradan kazanılan ve geçici olan özellikler için kullanılır: kas yapma bir örnektir, diğer tipik örneği ise ten renginin güneş altında bronzlaşmasıdır. Bunlar, bu değişimlere neden olan faktörler ortadan kalkarsa zaman içerisinde yok olurlar: eğer ki güneş altında durmazsanız, teniniz eski rengine dönecektir. Kas yapmayı bırakırsanız, kaslarınız eski haline dönecektir. Ancak gelişimsel her değişim geri dönmez: ömrünüz boyunca boyunuz uzar, bilgileriniz artar, dişleriniz değişir, vs. Bunların hiçbiri zaman içerisinde geri dönmez. Fakat yine de bu değişimler evrimsel anlam ifade etmez, çünkü bu değişimler kalıtsal değildirler.

Neden yelleniyoruz (evet, tıbbi terminolojide "yellenme" olarak geçer)? Neden kokuyor? Bunlar birçoklarımızın merak ettiği ama pek de fazla cevaplanmayan sorulardır. Ancak kendimizi tanımak, her şeyimizi tanımaktan geçer. Hoşumuza giden şeylerimizi tanıyıp diğerlerini reddedemeyiz. Bu sebeple, sokaktaki Ahmet amcadan sevgilinize, Angelina Jolie'den padişahlara kadar herkesin yaptığı bu konuyu ele alma vakti geldi diye düşünüyoruz. Yellenmeyle ilgili 10 ilginç konuya değinerek bu işin üstesinden geleceğimizi düşünüyoruz, umarız başarılı olabiliriz. Başlayalım:

Yellenme, bağırsaklarımızda biriken her türlü gazın, buldukları her türlü delikten dışarı kaçma çabalarının bir ürünüdür diyebiliriz. Bu delik, genellikle anüsümüz olmaktadır. Ağzımızdan başlayan sindirim kanalımızın her basamağında gazlar birikir; hatta yutkunurken yuttuğumuz hava bile en nihayetinde bir çıkış noktası bulacaktır. Ancak çıkardığımız gazın önemli bir kısmı bağırsaklarımızdaki bakterilerin gerçekleştirdikleri kimyasal faaliyetlerin bir yan ürünü olarak üretilir. Tipik bir yellenme sırasında insanlar %59 azot, %21 hidrojen, %9 karbondioksit, %7 metan ve %4 oksijen dışarı çıkarırlar. Kimi zaman çıkarılan gazın %1 kadar kısmı hidrojen sülfat ve merkaptanlardan oluşur. Bunlar içerisinde sülfür bulunur ki işte bu gaz, o meşhur kokunun nedenidir. Bağırsaklarımızda sıkışan ve dışarı itilen gaz, boğucu kaslarımızın (bağırsakların kasılmasını sağlayan kaslar) kasılma miktarına ve sıkışmış gazın basıncına bağlı olarak çıkış sırasında bağırsak duvarlarını titretebilirler. Bu titreşimler, "pırt" sesinin nedenidir. Yoksa gazın kendisi elbette sese sahip değildir; organlarımızla etkileşimi sese neden olur. Tıpkı hava veren bir borunun ağzına parmağınızı kısmen bastırdığınızda çıkan ses gibi...

Eşcinsellik, bir türün bir bireyinin, kendisiyle aynı cinsiyetten bir diğer bireye karşı romantik veya cinsel bir çekim hissetmesi veya bu iki birey arasında cinsel etkileşim yaşanmasıdır.^[1][2][3] Bu bakımdan eşcinsellik, bir cinsel yönelim grubudur ve kişinin kendi biyolojik cinsiyetinden olan diğer bireylere yönelik kalıcı bir duygusal, romantik ve/veya cinsel çekim hissetmesi olarak tanımlanabilir. Doğal olarak bu cinsel yönelim, kişinin deneyimlediği bu duygulara uygun olan davranışlar sergilemesini ve bu türden duygular deneyimler yaşayanlarla ortak bir komünite olma algısını da içerir.^[4]

Tarihte, eşcinsellere karşı çok sert ve çok acımasız birçok kampanya yürütülmüş olmasına karşın, bilimin ve toplumsal algının göreceli olarak gelişmiş olması sayesinde, bu karşıtlıklar (Türkiye de dahil hala birçok coğrafyada etkisi sert bir şekilde hissedilmekle birlikte) giderek azalmaktadır. Bu azalmada, bilimsel algımızın gelişmesinin, toplumsal hareketlerin dönüştürücü etkisinin ve halk arasında evrimin artık çok daha iyi anlaşılıyor olmasının çok büyük bir rolü olmuştur. 

Arakne miti, Roma şairi Ovidius’un Metamorphōsēs (Dönüşümler) adlı eserinin altıncı kitabında ölümsüzleşmiş bir anlatıdır. Yunan mitolojisinin sınır tanımayan yaratıcılık ve tanrılara karşı gelen kibir temalarını işleyen bu hikâye, yetenekli bir dokumacı olan Arakne’nin Tanrıça Athena’ya meydan okuması ve sonucunda bir örümceğe dönüşmesi üzerinden anlatılır. Yalnızca Antik Çağ edebiyatında değil modern sanat, edebiyat ve feminist yorumlarda da etkisini sürdürür. Öte yandan örümceklerin bilimsel adlandırması olan "Arachnida" da bu mitin kalıcı izlerinden biridir.

Arakne, günümüzde ülkemiz sınırlarında bulunan Lidya'da yaşayan sıradan bir ölümlüydü. Babası Idmon, yünleri mor ve eflatun tonlara boyayan, geçimini bu işten sağlayan bir adamdı. Annesi ise sıradan bir kadındı ve genç yaşta ölmüştü. Arakne soylu bir aileye mensup değildi. Dokumacılığa olan yeteneği sayesinde hızlıca ün kazanmıştı. Eserleri o kadar güzeldi ki civar kentlerden nemfler, periler, orman ve nehir tanrıçaları bile onu çalışırken izlemeye gelirdi.

2009 yılında Şanlıurfa'da Ahmet Karataş tarafından fotoğraflanmıştır.

Afrika'da yaşayan sırtlan türlerine göre daha küçük yapılı bir sırtlan türüdür. Çizgi sırtlan kirli açık sarı-beyaz üzerine değişen enlerdeki koyu çizgilere sahiptir. Bu çizgili yapısıyla kolaylıkla ayırt edilebilir. Sırtındaki yele kavga veya korku gibi durumlarda dikleşebilir. Bu dikleşme sırtlanı yaklaşık olarak %38 oranında daha iri göstermektedir. 25 kilogram ile 45 kilogram arasında vücut ağırlığına sahiptir. Gebelik süresi 88-92 gün kadar sürmektedir. Erkek ve dişi bireyler 800 günlük olduklarında cinsel olgunluğa ulaşırlar. İlk dört ay düzenli bir şekilde yavrularını emzirirler ve 1 yaşında olduklarında ise sütten kesilirler. Doğduklarında yaklaşık olarak 700 gram ağırlığındadır. Ortalama yaşam süresi 12-15 yıldır. Yaşadıkları bölgelerde yerleşik türlerdir. Göç etmezler. Ülkemizde yaşayan tek sırtlan türüdür.

Evrimsel süreçte omurgalı uzuvlarının çeşitlenmesi sırasında sığır veya domuzlar gibi çift toynaklıların parmak sayısı azalmıştır ve farklılaşarak bir "toynak" halini almıştır. Basel Üniversitesi'nden araştırmacılar, böyle bir evrime neden olmuş olan bir gen düzenleyiciyi tespit ettiler. Nature dergisinde yayımlanan bu makale, evrimin moleküler tarihine yönelik heyecan verici öngörüler edinmemizi sağlıyor.

Fosil kayıtları gösteriyor ki erken çift toynaklı hayvanların bacaklarında 5 parmak bulunmaktaydı. Tıpkı modern fareler ya da insanlar gibi... Evrimleri sırasında, temel iskelet yapıları ciddi anlamda farklılaştı. Öyle ki, günümüzün su aygırlarının 4 parmakları vardır. Domuzların ise 2. ve 5. parmakları ters yöne bakar. Sığırlarda distal (merkezden uzak) iskelette 2 adet körelmiş ve işlevsiz arka tırnak kalıntısı bulunur. Ayrıca sığırlarda 2 adet simetrik orta parmak bir araya gelerek toynağı oluşturur. Bu sayede sığırlar yere sıkı bir şekilde basarak farklı yüzeylerde hareket edebilirler.