Sosyal Mesafesizleşme Stresi: Pandemi Sonrası Dünyada, Sosyal Yaşama Yeniden Adapte Olmak İçin, Beyninizin Zamana İhtiyacı Olabilir!

COVID-19 aşılarının işe yaraması ve kısıtlamaların ülke genelinde kaldırılmasıyla, artık evde oturanların eşofmanları atıp Netflix mağaralarından çıkma zamanı geldi.^[1] Ama beyin, eski sosyal hayatına geri dönmek için bu kadar hevesli olmayabilir.

Sosyal mesafe önlemleri, COVID-19'un dünya çapındaki yayılmasını yavaşlatmak için gerekli olduğunu kanıtladı ve tahmini olarak 500 milyon ek vakayı önledi.^[2] Ancak bu önlemler gerekli de olsa, insanların birbirlerinden 15+ ay uzak kalmaları, daha önce de anlattığımız ve uyardığımız gibi, en nihayetinde insanların zihin sağlığını olumsuz etkiledi.

2020 sonbaharında yapılan ulusal bir ankette, ABD'deki genç yetişkinlerin %61'i dahil, yetişkinlerin toplamda %36'sı, pandemi sırasında "ciddi yalnızlık" hissettiğini bildirdi.^[3] Bu gibi istatistikler, insanların sosyal sahneye geri dönmek için can attığını gösteriyor.

Ama kalabalık bir saatte sohbet etme fikri size korkutucu geliyorsa, yalnız değilsiniz. Amerikalıların neredeyse yarısı, aşı durumundan bağımsız olarak bireysel etkileşime dönme konusunda huzursuz olduğunu bildirdi.^[4]

Peki insanlar sosyal takvimlerini doldurma konusunda nasıl bu kadar yalnız ama bir o kadar da gergin olabiliyorlar?

Çünkü beyin, son derece uyarlanabilir. Ve son bir yılda beyinlerimizin neler yaşadığını tam olarak bilemesek de sinirbilimciler, sosyal izolasyonun ve yeniden sosyalleşmenin beyni nasıl etkilediğine dair bazı bilgilere sahipler.

Sosyal Homeostaz: Sosyalleşme İhtiyacı

İnsanların sosyalleşmeye evrimsel olarak ihtiyacı vardır; ancak bir akşam yemeği daveti ile "Schitt's Creek"i yeniden izleme arasında karar verirken, böyle hissetmeyebilirsiniz.

Böceklerden primatlara kadar, sosyal ağların korunması hayvanlar aleminde hayatta kalmak için kritik öneme sahiptir.^[5] Sosyal gruplar çiftleşme umudu, avcılık koordinasyonu ve avcılardan korunma sağlar.

Ancak sosyal homeostaz, yani sosyal bağlantıların doğru dengesi sağlanmalıdır.^[6] Küçük sosyal ağlar bu avantajları sağlayamazken, büyük sosyal ağlar kaynaklar ve eşler için rekabeti artırır. Bu nedenle, insan beyni ilişkilerimizi ölçmek ve doğru ayarlamaları yapmak için özel devreler geliştirmiştir: Tıpkı bir sosyal termostat gibi.

Sosyal homeostaz süreci birçok beyin bölgesini içerir ve merkezinde mezokortikolimbik devre veya "ödül sistemi" vardır.^{[7], [8]} Aynı devre, tatlı bir şey arzuladığınızda çikolata yemeniz için sizi motive eder veya arzuladığınız biri için Tinder'da sağa kaydırmayı. Neyse, olayı anladınız.

Ve yapılan yeni bir çalışma, tıpkı bahsettiğimiz bu diğer motivasyonlar gibi, sosyal etkileşimi azaltmanın da sosyal isteklere yönelik güçlü arzulara neden olduğunu buldu; sosyal mesafe sonucunda beynimiz, adeta yiyecek yoksunluğuna benzer beyin aktivite kalıpları üretiyor!^[9]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Peki insanlar yemeğe aç oldukları gibi sosyal bağlantıya da açsa, sosyal olarak açlıktan ölme sırasında beyne ne olur?

Sosyal İzolasyonda Beyniniz

Bilim insanları, etik nedenlerle, insanları yalnızlığa itip de sonra beyinlerinin içine bakamazlar. Bunun yerine araştırmacılar, sosyal beyin kablolama hakkında daha fazla bilgi edinmek için laboratuvar hayvanlarına güveniyorlar.^[5] Neyse ki hayvanlar aleminde de sosyal bağlar gerekli olduğundan, bu beyin devreleri birçok türde bulunmaktadır.^[6]

Sosyal izolasyonun belirgin bir etkisi, belki de tahmin ettiğiniz gibi, kaygı ve stresin artmasıdır.

Birçok çalışma, hayvanları kafes arkadaşlarından ayırmanın, anksiyete-benzeri davranışları ve birincil stres hormonu olan kortizolleri artırdığını buldu.^[10] Küçük sosyal çevrelere sahip insanlar da daha yüksek kortizol seviyelerine ve sosyallikten yoksun laboratuvar hayvanlarına benzer anksiyete ile ilgili diğer semptomlara sahip olduğu için, insan çalışmaları da bunu desteklemektedir.^[11]

Evrimsel olarak bu etki mantıklıdır: Grup korumasını kaybeden hayvanlar, kendilerini korumak için teyakkuz halinde olmalıdır.^[12] Ve bu sadece vahşi doğada olmaz: Bir çalışma, kendini "yalnız" olarak tarif eden insanların reddedilme veya dışlanma gibi sosyal tehditlere karşı daha uyanık olduğunu buldu.^[13]

Sosyal homeostaz için bir diğer önemli bölge hipokampustur; yani beynin öğrenme ve hafıza merkezi...^[7] Başarılı sosyal çevreler, özveri ve işbirliği gibi sosyal davranışları öğrenmenizi ve düşmanlardan arkadaşlarınızı tanımanızı gerektirir.^[14] Ama beyniniz muazzam miktarda bilgi depolar ve önemsiz bağlantıları kaldırması gerekir.^[15] Yani tıpkı lisede öğrendiğiniz Almanca, Fransızca veya İspanyolca gibi, eğer kullanmazsanız, kaybedersiniz.

Birkaç hayvan çalışması, yetişkinlikte geçici olarak yaşanan izolasyonun bile, tanıdık bir yüzü tanımayı sağlayan sosyal hafızayı ve yemek pişirirken bir tarifi hatırlamayı sağlayan çalışma belleğini bozduğunu göstermektedir.^{[16], [17]}

Ve izole edilmiş insanlar da bir o kadar unutkan olabilirler. Antarktika'da uzun süre izolasyon altında çalışan araştırmacıların hipokampüsü, sadece 14 aylık sosyal izolasyondan küçülmüştür.^[18] Benzer şekilde, küçük sosyal çevrelere sahip yetişkinlerin daha sonra hafıza kaybı ve bilişsel düşüş geliştirme olasılığı daha yüksektir.^[19]

Yani insanlar, artık vahşi doğada dolaşmıyor olabilir; ama sosyal homeostaz, hala hayatta kalmak için kritik öneme sahiptir. Neyse ki, beyin izolasyona ne kadar uyarlanabilir olsa da aynı şey yeniden sosyalleşme için de geçerli olabilir.

Beyniniz ve Sosyal Yeniden Bağlanma Üzerine

Sadece birkaç çalışma izolasyonla ilişkili kaygı ve stresin geri döndürülebilirliğini araştırmış olsa da bu az sayıda çalışmanın gösterdiğine göre yeniden sosyalleşme, bu etkileri onarabilmektedir.^[20]

Örneğin bir çalışma, daha önce izole edilmiş marmosetlerin yeniden sosyalleştirildiklerinde, önce daha yüksek stres ve kortizol seviyelerine sahip olduğunu, ancak daha sonra hızla iyileştiklerini bulmuştur.^[21] Eskiden izole edilmiş hayvanlar, yeni arkadaşları tımar etmek için daha fazla zaman harcadılar.

Sosyal hafıza ve bilişsel işlev de son derece uyarlanabilir görünüyor. Fare ve sıçan çalışmaları, hayvanlar kısa süreli izolasyondan hemen sonra tanıdık bir arkadaşı tanıyamasalar da, yeniden sosyalleştirdikten sonra hafızalarını hızla geri kazandıklarını bildirmektedir.^{[22], [23]}

Ve sosyal mesafeli karantinadan çıkan insanlar için de umut olabilir: COVID-19 salgını sırasında yapılan yeni bir İskoç çalışması, sakinlerin en sert karantina haftalarında bazı bilişsel düşüşler yaşadığını, ancak kısıtlamalar azalınca hızla iyileştiğini buldu.^[24]

Ne yazık ki, bu gibi çalışmalar hala seyrek. Ve hayvan araştırmaları bilgilendirici olsa da, insanlar geçen yıl boyunca tamamen tecrit altında olmadığı için, bu hayvan çalışmaları büyük olasılıkla fazlasıyla aşırı senaryoları temsil ediyor. Kafeslere sıkışmış farelerin aksine, birçok kişi sanal oyun geceleri düzenlediler ve Zoom üzerinden katılabilecekleri doğum günü partileri vardı (aman ne şanslıyız!).

Gergin asansör sohbetleri ve rahatsız edici kafa karışıkları için şimdiden güç toplayın; çünkü "sosyal mesafesizlik" çok yakında sosyal homeostazı yenileyecek!