Prozac ve PMS: Ayın En Sancılı Döneminde Antidepresanlar Nasıl Yardımınıza Yetişir?
Adet Öncesi Dönemde Antidepresanlar Sizlere Yardımcı Olabilir
Halihazırda antidepresan olarak yaygınca reçetelendirilen Fluoksetin (Prozac) gibi Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörleri (SSRI), Adet Öncesi Sendromu (PMS) tedavisinde geçmiş 20 yılda artan bir kabul elde etti.
Son araştırmalar bize bu ilaçların PMS tedavisini nasıl mümkün kıldığını gösteren ve bu tedavinin geliştirilmesinin önünü açacak fikirler veriyor.
Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörleri'nin (SSRI), beyinde sinir hücreleri arasında bilgi aktaran bir sinir devim salgısı olan serotoninin miktarını artırarak çalıştığı öngörülüyor. Hücreler arası bir mesaj gönderildiğinde serotonin yeniden emilir, ancak SSRI'lar bunu durdurarak beyinde bu kimyasaldan daha fazla kalmasını sağlarlar. Serotonin, iyi bir ruh haliyle ilişkilendirildiğinden depresif bozuklukların ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde geniş çapta kullanılır.
Ancak bu ilaçlar, yumurtalıktaki projesteron (bir steroid hormonu) metabolizmasında görev alan bir enzimi durdurarak PMS tedavisinde başka etkilerde de bulunuyor gibi görünmektedir.
Adet Öncesi Bozukluklar
Çoğu kadın premenstrüel dönemde (adet öncesi) adet döngülerinin normal bir parçası olarak asabiyet, kaygı, yorgunluk, uyku bozukluğu ve acıya karşı artan bir hassasiyet gibi PMS semptomlarını tecrübe etmiştir. Doğurgan yıllarında kadınların yaklaşık %25'i adet öncesi sendromunun bu genel semptomları için tedavi ararken tahmini %5'i Premenstrüel Disforik Bozukluk (PMDD) adı verilen daha sert ve yıpratıcı bir PMS formu yaşamaktadır.
PMS'nin adet döngüsü esnasında yumurtalık hormonu üretimindeki değişikliklerden kaynaklandığını biliyoruz. Özellikle yumurtlama sonrası projesteron hormonundaki yaklaşık olarak 10 kat artış ve bu artışı takiben menstrüasyon öncesi bu hormonun salgılanmasındaki sert düşüş bundan sorumludur. Önemli olarak, projesteron hormonu salgısındaki bu düşüşü etkili bir sakinleştirici ve yatıştırıcı steroid olan metabolit allopregnanolone'da bir azalma takip eder.
Bir diğer deyişle, premenstrüel kadınlar içsel bir yatıştırıcı olan allopregnanolone hormonundan yoksun kalır. Bu, PMS'nin ortaya çıkmasında büyük katkısı olan bir faktördür.
PMS Nasıl Tedavi Edilir?
Eğer PMS periyodik yumurtalık faaliyeti sebebiyle ortaya çıkıyorsa potansiyel tedavi yöntemlerinden biri de ovülasyonu (yumurtlama) durdurmaktır. Tabi ki bu durum hamilelikte gerçekleşir. Buna bağlı ilginç bir fikir ise PMS'nin kadınların kısır bir eş bağı oluşturmasını engellemek için evrimleştiği yönündedir.
Yumurtlamayı engelleyecek ilaçlar vardır, ancak bu ilaçlar uzun dönem kullanıldığında kaybolan östrojen ve projesteron hormonlarını yerine koymak için sentetik hormonların kullanıldığı ek terapileri gerektirir. Ayrıca PMS sancılarını biraz dindirebilen ve yumurtlamayı bastırabilen gebelik önleyici steroidler de var, ama semptomlar çekilme kanaması esnasında tekrar ortaya çıkabilir.
Projesteronla yerine koyma terapisi de bu semptomları daha da kötüleştirebileceği için ve hastayı uykulu bir hale sokabileceği (muhtemelen projesteronun aşırı miktarda yatıştırıcı allopregnanolone'a dönüşümü yüzünden) için problematiktir.
Fluoksetin Kullanımı
PMS için ideal tedavi adet döngüsünün sonlarına doğru allopregnanolone'un azalmasını yavaşlatacak bir ilaçla mümkündür. Fluoksetinin bunu sağladığı anlaşılmaktadır. Fluoksetin ve diğer SSRI'lar ile yapılan tedavi allopregnanolone'un sıçan ve fare beyinlerindeki yoğunluğunu artırabilmektedir. Bu durum bir saatten daha kısa bir sürede ve serotonin geri alımını durdurmak için gereken seviyeden daha az dozda görülebilir. Düşük dozlu SSRI tedavisi insan beyninde de allopregnanolone'u artırabilir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Yakın zamanda dişi sıçanlar üzerinde yapılan bir araştırma, serotonin geri alımını engellemeyen ama beyindeki allopregnanolone yoğunluğunu artırabilen düşük dozda fluoksetin kullanımının PMS benzeri semptomların gelişimini de engellediğini gösteriyor. İlginçtir ki, bu aynı zamanda korkuya verilen tepkilere aracı olan beyin devrelerinin eksitabilitesindeki (uyarılabilirlik) artışı da engelliyor.
Fluoksetin Biyokimyasal Değişim Üzerine Etki Eder
Yumurtalık ve beyin, projesteronu, ikisi de enzimlerle kontrol edilen iki adımda allopregnanolone'a dönüştürür. İlk adımda projesteron, pasif bir öncü olan ve 5a-dihidroprogestron adı verilen bir steroide dönüştürülür. İkinci adım ise bir enzim çifti tarafından düzenlenir. İlk enzim bu öncü maddeyi allopregnanolone'a dönüştürürken diğeri allopregnanolone'u pasif öncüye geri çevirir. Yani, allopregnanolone seviyesi bu iki zıt faaliyetin dengesiyle, yani esasen biyokimyasal bir değişimle, kontrol edilir.
Sıçan beyinlerinde fluoksetin, allopregnanolone'u pasif öncüye çeviren enzimi bloke eder. Aynı etki insan enziminde de görülür. Bu yüzden allopregnanolone'daki premenstrüel düşüşü azaltmalıdır.
Cinsiyet ve Yaş Farkı
Eğer fluoksetin beyindeki allopregnanolone seviyesini bu yolla yükseltiyorsa, doğurganlık dönemindeki ve allopregnanolone seviyesinde düzenli dalgalanma görülen genç kadınların SSRI'lara neden devamlı düşük seviyede steroid üreten erkeklerden daha hassas olduğunu anlayabiliriz.
Bu cinsiyet farkı sıçanlarda da görülmektedir. Aslında hayvanlar üzerindeki çalışmalardan, beyindeki allopregnanolone artışının SSRI'lara verilen antidepresan tepkisinin önemli bir parçası olabileceğine dair artan miktarlarda kanıtlar gelmektedir.
Ayrıca, çok küçük fluoksetin dozuyla gerçekleşen beyindeki allopregnanolone artışı da PMS'si olan kadınların bu ilaca neden iki gün gibi kısa bir sürede tepki verdiklerini açıklıyor. Bunun aksine, beyindeki serotonin fonksiyonlarını değiştirebilen, daha büyük dozlarda alınan fluoksetine verilen antidepresan tepkileri iki ayı bulabilir.
Dolayısıyla, bu ilaçların bulantı, ishal, iştahsızlık, uykusuzluk, yorgunluk ve cinsel işlev bozukluğu gibi yan etkilerini aralıklı kullanımla azaltarak düşük SSRI dozlarının PMS tedavisinde kullanılabileceğine dair bir temel oluşmuştur. Allopregnanolone'u metabolize eden bir enziminin hedef olarak keşfi, PMS tedavisi için daha özel ilaçların geliştirilmesinde umut oluyor.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 6
- 2
- 2
- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Çeviri Kaynağı: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
- J. Brown, et al. (2009). Selective Serotonin Reuptake Inhibitors For Premenstrual Syndrome. Cochrane Database of Systematic Reviews, sf: 2. Sayı. | Arşiv Bağlantısı
- J.P. Fry, et al. (2014). Fluoxetine Elevates Allopregnanolone In Female Rat Brain But Inhibits A Steroid Microsomal Dehydrogenase Rather Than Activating An Aldo‐Keto Reductase. British Journal of Pharmacology, sf: Volume 171, Issue 24. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/12/2024 02:55:04 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7882
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in The Conversation. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.