Uzun Dönem Pokemon İzleyen ve Oynayan İnsanların Beyinlerinde, Pokemonları Tanıyan Özel Bir Bölge Gelişiyor!

Eğer bir Pokemon tutkunuysanız, gördüğünüz bir Pokemon'un sadece silüetine bakarak bile ismini hatırlamanız tuhaf gelmeyebilir; tabii ki bileceksiniz, sizin çocukluktaki hobiniz buydu - hatta kim bilir, belki hala hobiniz bu! Ama bilmeniz gereken bir şey var: Pokemonları bilme biçiminiz, örneğin bir kalemin şeklini bilme biçiminizden farklı. Çünkü eğer 90'lar boyunca Pokemonu takip ettiyseniz, muhtemelen beyninizde, Pokemonları tanımak üzere özelleşmiş bir bölge var! Yani Pokemonlar, özellikle de 90'lıların beyinlerini, eski haline dönmeyecek biçimde değiştirdi.

Aslında bebeklerin ve çocukların beyinlerinde, çok sık gördükleri nesnelere yönelik özel beyin bölgeleri oluştuğunu uzun bir süredir biliyoruz.^[3] Doğumdan yaklaşık 10 yaşına kadar olan sürece, "kritik pencere" deniyor. Bu süreçte beynin gelişimi büyük oranda tamamlanıyor; ancak tabii ki durmuyor. Beyin, ömrümüz boyu gelişmeyi sürdürüyor. Ama bu gelişim, beyin bölgelerinin büyümesinden ziyade, halihazırda var olan sinir düğümlerinin yepyeni bağlantılar kurarak, yeni işler yapacak biçimde özelleşmesi gibi düşünülebilir.

Bu süreçte, örneğin yüz tanıma bölgemiz hızla gelişiyor, çünkü kritik pencerede en çok gördüğümüz şey, insan yüzleri oluyor. Bu yüz tanıma mekanizması beynimize o kadar derin kazınıyor ki, ilerleyen süreçte yüz olmayan şeylerde bile yüzler görmeye başlıyoruz. Ama bunun detayları bir başka videonun konusu, bunları kaçırmak istemezseniz, abone olup, zihinlerimize kazınmış bir başka nesne olan o zil tuşuna basmanın tam zamanı. Sadece yüzler de değil. Örneğin okulda kelimeleri görüyoruz ve bunları oluşturan harflerin şekilleri beynimize kazınıyor. 

Aslında bu kadar özelleşmiş sinir ağları sadece çocukluk çağlarında oluşmuyor;^[4] daha önceden detaylıca işlediğimiz gibi, yetişkinlerin beyninde de Türkan Şoray veya Jennifer Aniston gibi meşhur simaları ve bu simaların yüz hatlarını tanıyacak biçimde özelleşmiş beyin bölgeleri bulunuyor. Yani beyninizde Türkan Şoray nöronları veya Jennifer Aniston nöronları var demek çok yanlış olmaz! Benzer şekilde Julia Roberts, Halle Berry ve Kobe Bryant gibi isimler de adeta beyin hücrelerimize kazınmış halde.

Pokemonların yeri ise, hem beynimiz için, hem de bilim için bambaşka... Çünkü yeni simaların beyinde yeni sinir ağları oluşturup oluşturamayacağını kitlesel olarak test etmenin pek yolu yok. Yüzlerce çocuğu alıp, onlara yıllarca aynı kişilerin görüntülerini gösterip, sonra düzenli aralıklarla beyinlerini tarayamazsınız. Bu, hem aşırı maliyetli olacaktır, hem de birçok etik sorunu barındırır.

Ama bu, 90'ların çocuklarına ister istemez yapıldı! Ceplerimizde taşıdığımız Gameboylarımızdaki Pokemonlar, bir deney düzeneğinde bile bulamayacağımız bir hassasiyet ile, her seferinde ekranın aynı köşesinde, aynı siyah-beyaz piksellerle, aynı genişlikte, aynı şekilde, yıllar yılı bize gösterildi. Daha doğrusu biz, kendi isteğimizle bunlara durmadan bakmayı seçtik. Ve biz o ekranlara kilitlenip kaldıkça, beynimizdeki sinirler bu küçük karedeki karakterleri tanıyacak biçimde şekil değiştirmeye başladılar. Birbirleriyle yepyeni bağlantılar kurdular ve bugün, 90'larda büyümüş bir çocuğu bir fMRI makinasına yatırıp, ona bir Pokemon gösterdiğinizde, beyninde sadece Pokemonları tanımak üzere özelleşmiş çok özel bir sinir grubunun ateşlendiğini görüyoruz.^[7]

Pokemon, Beyinlerimizi Değiştirdi!

Nature Human Behavior dergisinde yayınlanan bir makalesinde Princeton Üniverstiesi'nden Jesse Gomez, beyindeki "Pokemon Bölgesi"nin ventral temporal kortekste olduğunu gösterdi.^[1] Bu, sıfırdan oluşan bir beyin bölgesi değil; ancak oradaki belirli sinir dokularının, Pokemonlara özgü görsel uyaranların etkisi altında yeniden düzenlenmesiyle oluşuyor. Örneğin bir yüz gördüğünüzde fusiform girus isimli bir bölgedeki nöronlar ateşleniyor.^[2] Bir koridora bakıyorsanız, kollateral sulkustakiler ateşleniyor. Pokemonlara bakıyorsanız, ventral temporal korteks^[5] içindeki oksipitotemporal sulkus isimli o özel doku ateşleniyor. Yüzlere veya koridorlara özgü nöronların özelleşmesi anlaşılır, ama Pokemonlar gibi hayal ürünü varlıklara yönelik bir beyin bölgesi... İnanılmaz!

Peki Pokemonlarla büyümemiş olanlarda bu bölge ne işe yarıyor? Onlarda aynı bölge hayvanlara, karikatür çizimlerine ve kelimelere tepki veriyor. Onlara Pokemonlar gösterildiğinde, bu bölgede fazladan bir sinirsel hareketlilik görülmüyor .Pokemoncularda ise, bu temel özelleşmelere ek olarak, buradaki sinir hücrelerinin Pokemonları ayırt edecek biçimde şekillendiği görülüyor.

Bu konuda da maymunlardan farklı değiliz. Harvard Üniversitesi'nin daha önceden yaptığı bir çalışmada, genç maymunlara daha önce aşina olmadıkları şekiller 3 kategoriye ayrılıp, sürekli gösterildiğinde, bu üç kategoriyi ayrı ayrı ayırt edebilen beyin bölgeleri oluştu.^[6] Ve bu beyin bölgeleri, beynin rastgele yerlerinde oluşmadı, maymunların hepsinde, aynı anatomik bölgede oluştular.

Hatta sadece bu da değil. Sinirbilimde, eksantriklik önyargısı denen bir kavram var. Eksantriklik, bir şeyin merkezden ne kadar saptığının bir ölçüsü. Yani bir uyaran, görüş alanınızın merkezinde mi yer alıyor, yoksa çevresel görüş dediğimiz, odağın etrafında kalan bölgede mi? Bilim insanları buna bakarak, beynin neresinde özelleşmenin gerçekleşeceğini tahmin edebiliyorlar. Uzmanlar, Pokemonların beyinde özelleşeceği bölgeyi bu teori çerçevesinde doğru bir şekilde tahmin ederek, sinirbilimsel bir teoriyi de test etmeyi başardılar.

Tüm Bunların Anlamı Ne?

Beyin gelişimi büyük oranda çocuklukta olsa da, çocuklukta bitmiyor. Gençlik ve hatta yetişkinlik boyunca maruz kaldığımız uyaranlar, beyinlerimizde yeni özelleşmelere neden olabiliyor. Pokemon da, yazı dediğimiz olgu da, evrimsel tarihimizde çok yakın geçmişte ortaya çıkmış şeyler. Ama bu tür unsurlar bile beyinde özelleşmeye neden oluyorsa, çeşitli öğrenme bozukluklarının ardındaki nedenleri çok daha iyi anlayabiliriz ve bu tür sorunları olan çocuklara çok daha etkili bir şekilde yardım edebiliriz.

Ayrıca her şey bir yana, bu tür detayları keşfettikçe, beynimizi daha iyi tanıyabiliyoruz ve böylece kim olduğumuzu, nasıl düşündüğümüzü çok daha iyi kavrıyoruz. Bilim, gerçekten heyecan verici.