Hafıza Sarayı Yöntemi (Method of Loci) Nedir? Bir Hafıza Sarayı Nasıl İnşa Edilir?

Şüphesiz ki günlük hayatta bazı şeyleri unutmak, birçoğumuzun sorunu. Veya hemen hepimiz yeni bir dil öğrenmeyi isteriz; en nihayetinde fazladan dil bilmek hayatınıza fazlasıyla değer katar. Ancak dil öğrenmeyi her ne kadar arzulasak da, eğitim koşullarımız, maddi sıkıntılar veya zaman kısıtı gibi birçok nedenden dolayı bunu başarmak her zaman mümkün olmaz.

Unutkanlık ve öğrenme ile ilgili sorunlar çeken çoğu insanın ortak noktası, bir şeyleri hatırlamak veya ezberlemek konusunda zorluk çekmeleridir. Popüler kültürde Sherlock Holmes gibi karakterler aracılığıyla popülerleştirilen ve bugüne kadar hafıza yarışmaları kazananlarının sıklıkla başvurduklarını söyledikleri, hatırlamak istediğiniz nesneler ile iyi bildiğiniz bir evin ya da mekanın farklı kısımlarını ilişkilendirme üzerine kurulu Hafıza Sarayı yöntemi, size bu konularda yardımcı olabilir.

Hafıza Sarayı (Lokus Metodu) Nedir?

Hafıza Sarayı, basitçe, bilgiyi organize etmek ve hatırlamak için zihinsel görselleştirmeyi kullanan bir hafıza geliştirme metodudur. Hafıza Sarayı, temelinde mekan (İng: "location") kullanımı olduğu için, Lokus (Yer) Yöntemi (İng: "Method of Loci") olarak da adlandırılmaktadır.

Hafıza Sarayı'nın Kökeni

Hafıza Sarayı tekniğinin kökeni Antik Yunanlara kadar uzanır. Eski zamanlarda, insanlar bilgiyi hafızada tutmak için etkili yöntemler oluşturmak konusunda daha yüksek teşviklere sahipti; çünkü yazılı kaynaklara ve yazma materyallerine erişmek daha zordu.^[1] Bu yüzden de bilgileri hafızada tutmak için bu ve buna benzer yöntemler geliştirilmişti.^[2] Bu yöntemin, günümüzden 2000 yıldan daha fazla bir süre önce, Roman Cicero De Oratore tarafından geliştirildiği düşünülmektedir.

Hafıza Sarayı'nı Kimler Kullanabilir ve Neden Önemlidir?

Bu teknik; tarihe yön vermiş, fizik, astronomi, matematik, mimari, mühendislik, tıp ve daha birçok alanda çalışmalar yürütmüş Leonardo Da Vinci tarafından çok etkili kullanılmış olduğu için Da Vinci Metodu olarak da adlandırılmaktadır. Leonardo Da Vinci'nin çok sayıda alanda ustalaşmasını mümkün kılan ana nedenlerden birisi, belki de bu metodu en iyi şekilde kullanmış kişilerden birisi olmasıdır.

Sadece da Vinci de değil! Birçok hafıza müsabakası şampiyonu; yüzleri, rakamları ve ezberlemeleri gereken kelimeler listelerini hatırlamak için bu tekniği kullandıklarını iddia etmektedirler.^[3] Bu şampiyonların başarılarının ardında yatan, bireysel beyin yapısı farklılıkları veya zekalarından ziyade, beyinlerinin uzamsal öğrenme ile alakası olan bölgelerini daha sık ve başarılı kullanmaları olduğunu gösteren birden fazla çalışma yapılmıştır.^{[4], [5]} Hafıza Sarayı yöntemini anlamanın, hafıza problemleri çeken kişilere ve yaşlılıkla birlikte gelen hafıza sorunlarına bir çözüm olabileceği düşünülmektedir.^{[6], [7]} Ayrıca Hafıza Sarayı, nöroplastisitenin hafıza ile ilişkisi ve ömür boyunca episodik hafıza performansının nasıl değiştiğini anlamak için de bir araç olarak kullanılmaktadır.^{[8], [9]}

Bu yöntem, çeşitli film ve dizilerle popülerleştirilmesi haricinde, pek fazla bilinmese de büyük miktarlarda bilgiyi muhafaza etme becerilerini geliştirmek isteyenler için oldukça faydalı bir yöntem olabilir. Örneğin bir sınav için bilgi edinmeye çalışan bir öğrenci veya İtalyanca gibi yeni bir dil öğrenmeye çalışan birisi için bazı kolaylıklar sağlayabilir. Benzer şekilde; eğer rutin bilgileri hatırlamakta zorlanıyorsanız, Hafıza Sarayı tekniği, bu problemin üstesinden gelmek için fayda sağlayabilecek, etkili bir yol olarak önerilebilir. Yani siz de, eğer yeterince uğraşırsanız, bu yöntemi hayatınıza entegre edebilirsiniz.

Hafıza Sarayı Nasıl Oluşturulur?

Hafıza Sarayı, hatırlamak istediğiniz nesneler ile o nesnelerin çok aşina olduğunuz bir yer ile ilişkilendirilmesine dayanır. Ama bu muğlak gibi gelebilecek ifadeyi birazcık açalım ve şimdi gelin Hafıza Sarayı'nın nasıl oluşturulduğuna bir göz atalım.

1. Adım: Mekana Karar Verin!

Bu mekan eviniz ya da çok iyi bildiğiniz herhangi başka bir yer olabilir. Ama çok iyi bildiğiniz bir yer olmalı. Ardından gözlerinizi kapatıp, bu mekanı hayal edin. Bu yer, gözlerinizi kapattığınızda her detayı aklınıza gelecek bir yer olmalı. Muhtemelen herkes gibi, siz de evinizi veya iş yerinizi düşünmüşsünüzdür. Depolayacağınız bilgi miktarına göre, sadece bir odayı veya evdeki tüm odaları kullanabilirsiniz. Aynı zamanda bilginin kalıcı olması için de kafanızda eşyalar belirlemeniz lazım. Bu eşyaların genel olarak büyük eşyalar olması da size kolaylık sağlayacaktır.

2. Adım: Seçtiğiniz Mekanda Kullanacağınız Rotanızı Belirleyin!

İkinci adımda ise seçtiğiniz mekanda kullanacağınız bir rota (bir noktadan diğer noktaya doğru hareket) belirlemelisiniz. Mekandaki rotanız da hep aynı olmalı. Bu önemli bir nokta; çünkü hep aynı rotayı seçerseniz, düzeniniz de her zaman belirli olur ve eşyaları ilişkilendirmeniz çok daha kolaylaşır. Bu yöntemi kullandıkça kullandığınız mekan genişletebilirsiniz ve daha fazla şeyi akılda tutabilirsiniz. Şöyle örnek verelim: Misal, her gün evden çıkıp okula/işe gidiyorsunuz ve rotanız belirli, ama bu yöntemi kullandıkça belirli rotanız haricinde yeni sokakları da kullanırsınız yani kısacası kullandığınız mekan genişler. Şimdi, bu rota boyunca gördüğünüz her bir mekan veya oda/ev parçası için, bir nesne veya hatırlanmak istenen şeyi ilişkilendireceğiz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

3. Adım: Nesnelerle İlişki Kurun!

Ezberlemeniz gereken şeyleri, mekanınızdaki belirli konumlara yerleştirin. Mekanla ya da mekanın içindeki eşyayla ilişkiler kurun. Bu ilişkiyi kurarken de rotanıza dikkat edin. Bu, kelimeleri hatırlamanızı kolaylaştırır. Kelimeleri abartılı bir şekilde ilişkilendirmekten korkmayın. Yani kelimeleri ilişkilendirirken olabildiğince betimleme yapın. Abartılı bir şekilde ilişkilendirdiğiniz zaman iki kelime arasındaki etkileşim daha güçlü olacaktır. Örneğin; "gafil" kelimesini aklınızda tutmanız gerekiyorsa, bir garaj içerisinde palyanço kıyafeti ile paten yapan bir fil hayal edebilirsiniz!

Pratik Bir Örnek...

Gelin bu adımları örnekler üzerinden hep beraber tekrar edelim: Elinizde "Yıkamak - Elma - Jet - Çılgın - Aktris - Marmelat - Kriko - Karavan - Saat - Fayans - Kokarca - Kuyruk - Film - İskele - Kova - Zincir - Şişe - Kum - Yumurta - Pencere - Semender - Kağıt - Mikrofon - Tıpa - Piyano - Köpek - Kaptan - Tenis - Kulübe - Domates" kelimelerinden oluşan ve ezberlemeniz gereken kelimeler listesi var diyelim. Bu kelimeleri normalde nasıl ezberlerdiniz? Bir deneyin. 60 saniye içerisinde kelimeleri ezberleyip, sonra ekrana bakmadan bunları bir kağıda yazmayı deneyin. Başarabilecek misiniz?

İlk başta korkutucu gelebilir; fakat yukarıda anlattığımız teknik ile, bunları çok kolay bir şekilde ezberleyebilirsiniz! Şimdi, kağıttaki kelimeleri ikili gruplara ayırmalısınız. Sonrasında ise çok iyi bildiğiniz bir mekan seçmeniz gerekiyor. Bu mekanın içerisinde kağıttaki kelimelerle birlikte, o mekanın içinde hareket edip kağıttaki kelimeleri mekandaki eşyalarla eşleştirerek hikaye oluşturmanız gerekiyor. Hadi, hep birlikte başlayalım.

"Şu an bahçede elmaları yıkıyorum. Girişteki hole geliyorum, burada bir jet çılgın gibi uçuşuyor. Yemek odasına geliyorum, burada bir aktris -en sevdiğiniz aktrisi hayal edebilirsiniz- üstü marmelata bulanmış bir şekilde oturuyor -burada, marmelata bulanmış şekilde gibi absürt şeyler ile betimlersek daha kolay öğreniriz-.

İşte, bu şekilde diğer kelimeleri de metot yöntemiyle ezberlemeye çalışırsak, daha verimli ve sağlam bir öğrenme gerçekleştirmiş oluruz.

Tekniğe alışmak için Hafıza Sarayınızda geziler yapın. Ne kadar çok pratik yaparsanız o kadar ustalaşırsınız ve pratik yapmadan bu yöntemi kullanabileceğinizi düşünürseniz, kendinizi kandırırsınız: Yapılan çalışmalar, en azından temel düzeyde yöntemin kullanılabilmesi için çoğu birkaç saat süren, en az birkaç farklı seans düzenlenmesi gerektiğini göstermektedir.^{[9], [10], [11], [12], [13], [14]}

Dolayısıyla bu yöntemi kullanmanın sırrı: Sürekli tekrar yapın. Bu yöntemle birlikte hayatınız çok fazla kolaylaşabilir, istediğiniz bir dili, çok daha kısa bir sürede, etkili bir şekilde öğrenebilirsiniz. Hafızayı daha etkili kullanmak ve yeni bir dili daha kolay öğrenmekle alakalı olarak Tim Doner veya Joshua Foer’in aşağıdaki TED konuşmalarını izleyebilirsiniz:

Ve Sherlock Holmes'ün şu sözünü unutmayın:

Beyin, kıymetli bir gayrimenkuldür. İhtiyatlı davranıp, onu iyi kullanın.