Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Sosyal Alışveriş Teorisi Nedir? Bütün İlişkilerimiz Çıkar Üzerine Kurulu Olabilir mi?

Sosyal Alışveriş Teorisi Nedir? Bütün İlişkilerimiz Çıkar Üzerine Kurulu Olabilir mi? Shutterstock
10 dakika
2,333
  • Sosyal Psikoloji

Sosyal Alışveriş Teorisi (İng: "Social Exchange Theory"), insan ilişkilerinin nasıl kurulduğunu, sürdürüldüğünü ve sonlandırıldığını açıklamaya çalışan sosyopsikolojik bir bakış açısıdır. Teori, insan ilişkilerini ve etkileşimlerini sonuç odaklı sosyal davranışlar olarak ele alır.

Bu teoriye göre; insan, çevre veya toplum ile etkileşime girmeye çalışan insanların davranışları fayda-maliyet analizlerine göre şekillenir. Buna göre tüm insan ilişkileri ilişkinin potansiyel fayda (ödül) ve risklerinin (ceza) öznel olarak karşılaştırılması sonucunda kurulur. Daha basit bir ifadeyle, bir ilişkiden elde edilen fayda, ilişkinin maliyetinden daha fazla ise insanlar ilişkiyi sürdürme eğiliminde olacaktır. Aksine, maliyetlerin faydalardan daha yüksek olduğu bir durumda insanlar, etkileşime direnme veya ilişkiyi sonlandırma eğiliminde olacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Daha iyi anlamak için şu örneği ele alalım: Bir mağazada gezinirken bir ayakkabının dikkatinizi çektiğini düşünün. Oldukça güzel göründüğünü ve sizin tarzınızı yansıttığını düşünüyorsunuz. Ancak fiyatı normalde bir ayakkabıya ayırdığınız bütçeden biraz daha fazla. Küçük bir an düşündüğünüzde, ayakkabının kullanışlı oluşu ve size vereceği tatminin harcadığınız paranın getireceği stresten daha büyük olacağına karar veriyorsunuz. Ardından ayakkabıyı satın alıyorsunuz. İşte, sosyal alışveriş teorisi de insanlar arasındaki ilişkileri açıklamak için buna benzer bir mantık kullanır. Faydalar, maliyetlerden fazla görünüyorsa karşıdakiyle etkileşim kurmak muhtemeldir.

Burada sözü edilen faydalar, bir kişinin değer verdiği somut veya soyut herhangi bir şeyi ifade edebilir. Örneğin güvenlik duygusu, prestij, duygusal destek gibi soyut faydalar olabileceği gibi para, güç, maddi hediyeler gibi somut faydalar da söz konusu olabilir. Maliyet ise bir kişinin ödül olarak düşünmediği veya önemli miktarda zaman ya da çaba harcaması gerektiğini düşündüğü herhangi bir şey olabilir. Örneğin ortak yapılan ev işleri, zaman, para veya enerji kaybı ya da daha spesifik bir örnek olarak akrabalarla vakit geçirmek gibi durumlar birer maliyet olabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Teorinin Ortaya Çıkışı

Sosyal alışveriş teorisi, Amerikalı sosyolog George Homans tarafından geliştirildi. Homans, bu teorisinden ilk olarak 1958'de Alışveriş Olarak Sosyal Davranış (İng: "Social Behavior as Exchange") adlı makalesinde bahsetti.

Homans, teorisini formüle etmek için başlangıçta küçük grupları inceledi. Grup üyelerinin diğer üyelerle etkileşimlerinden ne tür fayda ve maliyetler elde ettiğini yakından gözlemledi. Grupta yer alan faaliyet, etkileşim ve duyguları sosyal davranışın unsurları olarak çerçeveledi. Daha sonra sosyal davranışı anlamak için çalışmayı daha derin bir düzeyde yürüttü. En az iki kişinin etkileşimde olduğu ve tarafların ödüllendirildiği veya cezalandırıldığı ilişki düzeyini açıklamaya başladı. İki kişi arasındaki fayda-maliyet alışverişini analiz ederek insanların daha az maliyetli olan ve kendilerine daha fazla fayda sağlayan etkileşimleri seçme eğiliminde olduğunu öne sürdü. Bu noktada B. F. Skinner'ın insan davranışları hakkındaki teorilerinden faydalanarak sosyal davranışı özetleyen üç önerme sundu:

  • İnsanlar, eylemleri için ödüllendirildiklerini algıladıklarında eylemlerini tekrar etme eğilimi gösterir.
  • İnsanlar belirli eylemler için daha sık ödüllendiriliyorsa, bu eylemlere daha sık yanıt vermeleri muhtemeldir.
  • İnsanlar belirli bir ödülü ne kadar sık alıyorsa, bu ödülün o kadar az değerli hale gelmesi muhtemeldir.

Homans dışında birçok araştırmacı da bu teori üzerinde çalıştı. Amerikalı sosyolog Peter Michel Blau, davranışçılığa çok daha az odaklandı. Bunun yerine kişinin ilgi alanları, tercihleri, kayıtsızlık eğrileri, arz ve talep gibi kavramları vurguladı. Bu yüzden teorisi psikolojik varsayımlardan ziyade ekonomik bir alışverişe odaklanıyordu. John Thibaut, Harold Kelley ve Richard Emerson; farklı şekillerde de olsa teorinin gelişimine katkı sağlayan diğer isimlerdi. Bu çeşitlilik nedeniyle, sosyal alışveriş teorisi standartlaştırılmış tek bir teori haline gelemedi. Bunun yerine genel teorik çerçeveye katkıda bulunan birçok farklı teori ortaya konuldu. Bununla birlikte, bu farklı teorilerdeki tüm bakış açıları, insanların ödül arayan ve cezalardan kaçınan rasyonel varlıklar olduğunu ifade eden temel varsayımlarda hemfikirdi.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Teorinin Temel Kavramları

Bazı temel kavramları öğrenmek, sosyal alışveriş teorisini anlamayı kolaylaştırabilir. Sosyal alışveriş teorisinin temel kavramları şunlardır:

Maliyetler ve Faydalar

Sosyal alışveriş teorisi, temelde bir ilişkinin maliyet ve faydaların karşılaştırılmasının bir sonucu olduğunu söyler. İnsanların bir ilişkiye başlamasının, sürdürmesinin veya bitirmesinin arkasında yatan birincil sebep ödül veya ceza olarak algılanan şeylerin analiz edilmesi sürecidir.

Maliyetler; zaman, para ve çaba harcamak gibi birçok olumsuz durumu içerebildiği gibi partnerin olumsuz davranışlarına veya özelliklerine tahammül etmek gibi ilişkisel unsurlar da olabilir.

Faydalar ise; bir ilişki içerisinde pozitif değer taşıyan veya ödül olarak algılanabilen soyut veya somut unsurlar olabilir. Kabul edilme, destek, arkadaşlık duygusu, özgüven gibi kazanımlar buna örnektir.

Fayda ve maliyetler analiz edilerek kurulan bir etkileşimi yalnızca romantik bir ilişki olarak ele almak yanlış olur. Sosyal alışveriş teorisi ekonomik ilişkiler, arkadaşlık, iş arkadaşlığı veya romantik ilişkiler gibi birçok farklı ilişki için bir açıklama sunabilir. Örneğin sizden çok sık borç alan ancak geri ödeme konusunda iyi olmayan bir arkadaşınız olduğunu varsayalım. Bu durum, arkadaşınızla olan ilişkinizde sizin açınızdan bir maliyet olarak değerlendirilebilir. Bununla birlikte, arkadaşınızın yanında geçirdiğiniz eğlenceli vakit bir fayda, ödül veya kazanım olacaktır. Arkadaşınızla olan ilişkiyi sürdürme veya bitirme kararının verilmesinde bu gibi fayda ve maliyetlerin karşılaştırılması gerekecektir.

Tüm Reklamları Kapat

Özetle; faydalar, bir kişinin ilişkiden elde ettiği olumlu sonuçları ifade eder. Maliyetler ise kişinin ilişki içerisinde motivasyonunu düşürebilecek herhangi bir şey olabilir. Sosyal alışveriş teorisine göre, ekonomide olduğu gibi ilişki içerisinde de değer verilen olumlu bir durum için değer verilen başka bir durum takas edilir. Örneğin, bir kişi için partnerinin ona gösterdiği ilgi veya seks hayatları ödül niteliğinde olabilir. Ancak bu ödüllere rağmen başka zamanlarda kendince ceza olarak gördüğü belirli durumlara katlanması gerekebilir.

George Homans'a göre böyle bir durumda ilişkinin değerini belirlemek için, ilişkinin potansiyel faydalarından ilişkinin içerdiği potansiyel maliyetleri veya cezaları çıkarırız. Bu durumda aynı ekonomide olduğu gibi, ilişkinin değerini belirleyen şöyle bir formül ortaya çıkar:

I˙lişkinin deg˘eri (kaˆr)=I˙lişkinin Faydaları – I˙lişkinin Maliyetleri\text{İlişkinin değeri (kâr)} = \text{İlişkinin Faydaları} \ – \ \text{İlişkinin Maliyetleri}

Faydaların, maliyetlerden daha ağır bastığı bir ilişki pozitif olarak değerlendirilir ve bu ilişkinin sürmesi beklenir. Aksine maliyetlerin faydalardan ağır bastığı bir ilişki negatif olarak değerlendirilir ve böyle bir ilişkinin sona ermesi muhtemeldir.

Tüm Reklamları Kapat

Sosyal alışveriş teorisi, partnerlerin ilişkiye birbiriyle eşit veya birinin daha fazla katkıda bulunmasını beklediklerini savunur. Buna göre insanlar ilişkideki fayda ve maliyetlerin orantılı olması gerektiğine inanır.

Elbette burada fayda ve maliyetlerin değerlendirilmesinin oldukça öznel olduğunun anlaşılması gerekir. Bir kişi için ödül olarak algılanan bir şey, başkası için ödül olarak görülmeyebilir hatta olumsuz bir durum olarak bile algılanabilir. Örneğin, bazı insanlar ilişkinin ilk dönemlerinde partneriyle çok fazla vakit geçirmek isteyebilir ve bu zaman onlar için ödül olarak görülebilir. Başka biri ise daha çok kendine vakit ayırmak isteyebilir ve partneriyle geçirdiği bu vakitlerin çok fazla olduğunu düşünebilir. Böyle bir durumda bu, partnerini mutlu etmek için katlandığı bir durum veya maliyet olarak algılanabilir.

Beklenti Düzeyi ve Karşılaştırma

Beklenti düzeyi ve karşılaştırma, sosyal alışveriş sürecinde en az fayda-maliyet analizleri kadar önemli bir rol oynar. İnsanların birçoğu ilişkilerine dair fayda-maliyet analizi yaparken geçmiş deneyimlerini göz önünde bulundurur. Bu analiz, bir kişinin ilişkiden aldığı faydaları yani ilişkinin değerini belirleyen bir yargı oluşturur.

Örneğin, bir önceki ilişkisinde çok sevecen ve aşırı ilgili bir partnere sahip olan biri, şu anki ilişkisinde de konu sevgi olduğunda benzer beklentilere sahip olacaktır. Eğer şu anki potansiyel partneri daha çekingen ya da daha az romantik bir yapıya sahipse beklentiler karşılanmayacağından ilişkinin sonlandırılma ihtimali de yüksek olacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Yedi Deli Adam

Yedi Deli Adam, kendisine sürekli acı veren ruhunu görüp anlamaya çalışan bahtsız bir adamı ve etrafında şekillenen karanlık, absürd olaylar silsilesini anlatıyor. Delilik nöbetleriyle, ruhun ve zihnin tikleriyle, birbirinden ilginç karakterlerle, devrimci, anarşist yaklaşımlarla dolu, yazıldığı dönemin Buenos Aires’inin çarpıcı bir portresini çizen roman, Roberto Arlt’ın başyapıtı kabul ediliyor.

“Âcizane, Arlt’ın İsa olduğunu varsayalım. Dolayısıyla Arjantin İsrail, Buenos Aires de Kudüs’tür… Arlt keskin zekâlı, tehlikeyi göze alan, koşullara ayak uydurabilen, doğuştan hayatta kalma becerisine sahip biri… hiç kuşkusuz Arjantin ve Latin Amerika edebiyatının önemli bir parçası.”

— Roberto Bolaño

“Kitaptaki karakterler okurun ruhuna adeta musallat oluyor.”

—Julio Cortázar

“Bu kıyılarda edebiyat dâhisi olarak adlandırılacak biri varsa o Roberto Arlt’tır… sanattan ve büyük, tuhaf bir sanatçıdan… doğduğu şehri herkesten daha iyi, muhtemelen ölümsüz tangolar yazmış olanlardan bile daha derin anlamış birinden bahsediyorum.”

—Juan Carlos Onetti

Devamını Göster
₺71.00
Yedi Deli Adam

Birçok kişinin, içinde olduğu ilişkiyi bilinçli veya bilinçsiz şekilde bir önceki ilişkileriyle karşılaştırması oldukça normaldir. Mevcut durumlar, önceki durumlara göre daha pozitif bir sonuç veriyorsa kişi içinde bulunduğu ilişkiyi sürdürmek için motive olabilir. Buna göre, bir önceki ilişkisinde belirli maliyetlere katlanmasına rağmen yetersiz fayda alan biri, şu anki ilişkisinde bir öncekinden daha yüksek bir fayda aldığında ilişkiyi sürdürmeye istekli olacaktır.

Elbette beklenti düzeyi, kişi büyüdükçe veya olgunlaştıkça değişir. Aile, arkadaşlar, geçmiş deneyimler, medya, dizi veya sinema sektörü gibi birçok faktör beklentileri etkileyebilir. Örneğin, güncel dizi veya sinema sektörü insanları partnerlerinden daha fazla ilgi veya şefkat beklemesi yönünde etkileyebilir. Ebeveynleri mutsuz veya ayrı olan kişiler, ebeveynleri birlikte ve mutlu olan kişilerden farklı bir karşılaştırma ve beklenti düzeyine sahip olabilir. Benlik saygısı gibi içsel faktörler de kişinin beklentilerini etkileyebilir.

Ayrıca toplum ve kültürler arası farklılıklar da sosyal alışveriş kararlarının verilmesinde önemli bir rol oynar. Farklı toplumlara ait insanların farklı düzeyde beklentileri vardır, yani maliyet ve faydalar hakkındaki yargıları farklıdır. Örneğin, Asya toplumları grup uyumunu ve grup için fedakarlığı vurgulayan kültürlere sahiptir. Bu yüzden kişisel mutluluk ve özgürlük gibi bireysel maliyetler Batı kültürüne kıyasla daha az önemlidir, hatta maliyet olarak dahi görülmeyebilir. Aksine toplumsal olarak onaylanmamanın maliyeti Asya kültürlerinde çok daha şiddetli olabilir.

Alternatifler

Sosyal alışveriş teorisinin bir başka yönü, olası alternatiflere bakmaktır. İnsanlar mevcut ilişkilerini yalnızca geçmiş deneyimlerle değil, aynı zamanda potansiyel ilişkilerle de karşılaştırır. İnsanların alternatif bir ilişkide mümkün olabileceğini düşündükleri sonuçların, şu anki ilişkinin sonuçlarından daha iyi olduğunu algıladıkları durumda mevcut ilişkiyi sürdürme olasılıkları düşüktür.

Alternatifleri değerlendirmek, genellikle mevcut ilişkideki ödül ve memnuniyet düzeyine bağlıdır. Eğer bir önceki bölümde bahsettiğimiz beklenti düzeyi pozitifse, kişi başka bir ilişkideki potansiyel faydaları dikkate almayabilir. Ancak bir kişinin karşılaştırmaya uygun potansiyel sağlıklı ilişkileri yoksa, mevcut ilişkisi sağlıksız veya mutsuz olsa bile bu ilişkiyi sürdürmeye devam edebilir.

Shutterstock

Teorinin Temel Varsayımları

Sosyal alışveriş teorisi, bir ilişkinin fayda ve maliyetlerin analiz edilmesinin bir sonucu olduğunu söyler. Ancak bunu yaparken insan doğası hakkında da belirli temel varsayımlarda bulunur:

  • İnsanlar her türden sosyal etkileşimde kendi çıkarlarını arama eğilimindedir ve her zaman ceza, risk veya maliyetlerden kaçınmaya çalışırlar.
  • İnsanlar rasyoneldir ve bir ilişkinin potansiyel fayda ve maliyetlerini analiz etmenin yanı sıra karar vermeden önce diğer alternatifleri değerlendirirler.
  • Her insanın deneyimleri farklı olduğu için söz konusu fayda ve maliyetleri tartma biçimleri kişiden kişiye farklılık gösterir ve zaman içinde değişebilir.
  • İnsanlar, maliyetlerden daha fazla fayda sağladıkları sosyal ilişkiler peşinde koşar.
  • İnsanlar, maliyetlerin faydalardan daha fazla olduğunu algıladıklarında mevcut ilişkiyi sonlandırır.
  • İnsanlar, benzer maliyetlere maruz kaldığında benzer faydalar görmeyi bekler.
  • İnsanlar, maliyetler eşit olduğunda en fazla faydanın olduğu ilişkiye yönelir.
  • İnsanlar, faydalar eşit olduğunda en az maliyetin olduğu ilişkiye yönelir.

Sonuç

Sosyal alışveriş teorisi, insan davranışlarının ve sosyal ilişkilerin doğasını anlamak için basit bir araç olabilir. Teorinin sunduğu varsayımlardan birçok yeni tahmin üretilebilir ve yeni hipotezler yaratılabilir.

Bununla birlikte, teori diğer bakış açılarını tartışmakta başarısız olduğu ve insanların her zaman rasyonel kararlar verdiğini varsaydığı için eleştirilmiştir. Ayrıca sosyal alışveriş teorisi, insan ilişkilerini yalnızca fayda ve maliyetler açısından açıklar. Kişinin, faydaların maliyetlerden daha fazla olduğu ilişkilerde kalma eğiliminde olduğunu söyler. Duygusal ve psikolojik faktörlerin ilişkilerdeki rolünü dikkate almaz. Bu yüzden insanların, sosyal ilişkilerde her zaman bir çıkar aradıklarını güçlü bir şekilde savunur. Ancak insanların karşılığında bir fayda beklemeden, hatta kendileri için maliyetli olsa da başka birine fayda sağlayacak şekilde hareket ettiği durumlar vardır. Bu nedenle, sosyal alışveriş teorisinin bakış açısı iş arkadaşlığı gibi belirli sosyal etkileşimleri açıklamada yeterli olsa da her ilişkiyi açıklamak için genelleştirilemez.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
47
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 10
  • Muhteşem! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • İnanılmaz 1
  • Üzücü! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Sıkça Sorulan Sorular

Amerikalı sosyolog George Homans tarafından geliştirildi. Homans, bu teorisinden ilk olarak 1958'de Alışveriş Olarak Sosyal Davranış (İng: "Social Behavior as Exchange") adlı makalesinde bahsetti.

Maliyetler ve faydalar, beklenti düzeyi ve karşılaştırma, alternatifler.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/04/2023 00:57:49 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13464

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Jeoloji
Metal
Kırmızı
Botanik
Dünya Dışı Yaşam
Çalışma
Sars
Ay Görevleri
Endokrin Sistemi
Salgın
Cinsiyet
Müzik
Astronomi
Sağlık Bilimleri
Cinsel Yönelim
Antikor
Alkol
Kamuflaj
Einstein
Fizik
Samanyolu Galaksisi
Elektromanyetizma
Hızlı
Hayatta Kalma
Kozmik Mikrodalga Arkaplan Işıması (Cmb)
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Size Özel
Güncel
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Kocabey, et al. Sosyal Alışveriş Teorisi Nedir? Bütün İlişkilerimiz Çıkar Üzerine Kurulu Olabilir mi?. (15 Aralık 2022). Alındığı Tarih: 1 Nisan 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13464
Kocabey, E., Alparslan, E. (2022, December 15). Sosyal Alışveriş Teorisi Nedir? Bütün İlişkilerimiz Çıkar Üzerine Kurulu Olabilir mi?. Evrim Ağacı. Retrieved April 01, 2023. from https://evrimagaci.org/s/13464
E. Kocabey, et al. “Sosyal Alışveriş Teorisi Nedir? Bütün İlişkilerimiz Çıkar Üzerine Kurulu Olabilir mi?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 15 Dec. 2022, https://evrimagaci.org/s/13464.
Kocabey, Enes. Alparslan, Eda. “Sosyal Alışveriş Teorisi Nedir? Bütün İlişkilerimiz Çıkar Üzerine Kurulu Olabilir mi?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, December 15, 2022. https://evrimagaci.org/s/13464.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.