Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
3

Koronavirüs aşılarının uzun dönem yan etkileri neler olabilir?

Her kimyasalın riskleri olabileceği gibi aşıların da riskleri mevcut. Uzun vadeli yan etkiler hakkında bilgimiz yok(üreticilerin bile yok bkz:onam formu) ve tehlikeli sonuçları olabilir. Uzun vadeli yan etkiler hakkında ne düşünüyorsunuz? Özellikle mRNA için en kötü yan etki beklentisi nedir?
28,022 görüntülenme
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
2 Cevap
Öne Çıkarılan Cevap

COVID-19 aşılarının dikkate değer bir uzun dönem yan etkisi olma ihtimali yok denecek kadar azdır, çünkü herhangi bir aşının uzun dönemde yan etkisi olma ihtimali yok denecek kadar azdır. COVID-19 aşılarının uzun süreli etkilerini görmeyi bekleyeceğimiz süre çoktan, kat kat geçmiştir.

Burada ilaç-aşı farkını hızlıca hatırlamakta fayda vardır: İlaçlar, vücudumuzdaki biyokimyasal süreçleri değiştirerek sorunları çözmeyi hedeflerler. Bu sırada beklenmedik etkilere neden olarak uzun vadeli etkilere sahip olabilirler. Ayrıca birçok ilacın yıllarca düzenli olarak kullanılması gerekir; bu nedenle sadece başınız ağrıdığında aldığınız bir ağrı kesicinin "uzun dönem" etkilerinden endişe etmezsiniz. Ama ömrünüz boyunca kullanacağınız bir kanser ilacının uzun dönem etkilerinden endişe etmeniz normaldir (ve bilim insanları da bu nedenle didik didik araştırırlar).

Tüm Reklamları Kapat

Aşılar ise biyokimyasal süreçlere müdahale etmezler; virüsün hâlihazırda vücudumuza sokacağı genlerin daha ufak bir kısmını veya virüsün bazı parçalarını veya zayıflatılmış bir versiyonunu vücudumuza sokarlar. Bu sayede bağışıklık tepkisini tetiklerler ve o virüse veya bakteriye karşı direnç geliştirmemizi sağlarlar. Yani ilaçlarda etkiyi yapan ilacın kendisidir; aşılarda işi yapan asıl şey doğal olarak sahip olduğumuz savunma sistemidir. Ayrıca aşılar genellikle bir veya birkaç kez olunur. Ömür boyu sık sık alınmadıkları için, uzun dönem etkilerinden endişe etmek için bir gerekçe yoktur.

Tüm bunlar, aşıları doğal olarak daha güvenli bir tıbbi prosedür hâline getirmektedir. Bugüne kadar, uzun dönem etkileri nedeniyle faydaları elimine edilmiş olan veya 2 aydan uzun sürede ortaya çıkan etkileri dolayısıyla aşıyı genel geçer olarak "zararlı" hâle getiren hiçbir aşı vakası yaşanmamıştır.[7]

Tüm Reklamları Kapat

Yaygın COVID-19 aşılarının uygulanmasına 14 Aralık 2020'de başlanmıştır. Aradan geçen süreyi hesaplayabilirsiniz. COVID-19 aşılarını "tehlikeli" veya "zararlı" yapan hiçbir veriye ulaşılamamıştır.

Aşıların Absürt Güvenliliği: Neden 2 Ay?

Örneğin aşının "uzun dönem etkilerine" en yakın durum, 2009 yılında GlaxoSmithKline firmasının domuz gribine karşı ürettiği Pandemrix aşısında yaşanmıştır. Daha önceden kuş gribine karşı ürettikleri etkili aşıyı hızlıca modifiye eden firma, İngiltere'den ve birkaç diğer Avrupa ülkesinden kısa sürede onay alarak aşıyı piyasaya sürmüştür. Ancak aşının en ciddi yan etkisi olan narkolepsi (şiddetli uyuma arzusu), beklendiği gibi yayın aşılamadan sonraki 1-2 ay içinde ortaya çıkmıştır. Bu yan etki, aşılanan 30 milyondan fazla kişi arasında sadece 1-2 bin kişide görülmüştür (⪅%0.005).[8] Narkolepsi, normalde 100.000'de 25-50 kişide (≈%0.037) görülmektedir; yani aşılı grupta görülme oranı, halihazırda popülasyonda görülenden en az 7.5 kat azdır.[9] Ancak aşı olan grupta aşı olmayan gruba göre daha çok vaka görüldüğü için bir "yan etki" olarak kategorize edilmiştir. Aradan geçen 9 sene sonunda narkolepsi vakalarını inceleyen bir araştırma, sadece İsveç'te bu vakaların görüldüğünü, Avrupa genelinde anlamlı bir artış olmadığı sonucuna varmıştır.[10] Yani bu yan etkinin bile "gerçek" bir yan etki olmadığı anlaşılmıştır.

COVID-19 pandemisi boyutundaki (ve dolayısıyla bu boyutta aşılamanın yapıldığı) son aşılama programı, 1950'lerde yapılan ve ağızdan yapılan çocuk felci aşılama kampanyasıdır. Nihayetinde çocuk felcinin toplumdan sonsuza dek silmeyi başaracak bu zayıflatılmış polio aşıları 1955'te ABD'de ilk kez uygulanmaya başladığında, her 2.4 milyon aşılıdan 1'inde (≈%0.000042), aşıdan sonraki 7-30 gün içinde (en fazla 60 günde) aşı içindeki virüs aktifleşerek çocuk felcine neden olmuştur. Aynı dönemde çocuk felcinin kendisine yakalanan 60.000 çocuktan 3.000'i aynı yıl içinde ölmüştür. Yine, aşının kendisi, hastalığın kendisinden yüz binlerce kat güvenlidir; ancak yeni teknolojileri pekiştirmiştir.

1976 yılında domuz gribine karşı olunan aşının her 100.000 aşılıdan 1'inde Guillain-Barré Sendromu görülmüştür. Bu vakaların neredeyse tamamı, aşılanmadan sonraki 8. haftada (2. ayda) ortaya çıkmıştır. Ama bu, aşıların güvensiz olduğunu göstermemektedir, zira domuz gribine doğal yollarla yakalanan kişilerde Guillain-Barré Sendromu oluşma sıklığı, aşılılardan 17 kat fazladır.[11]

Her ne kadar sarıhumma aşısı Türkiye'de veya ABD'de düzenli olarak uygulanmasa da bu aşıyla ilgili bilinen 2 uzun dönem yan etki vardır: İlki, 6 aydan küçük çocuklarda görülen beyin veya omurilik şişmesidir - ki bu nedenle 6 aydan küçük çocuklara bu aşı yapılmaz. 6 aydan büyük çocuklarda çok nadiren bu durum görülebilmektedir; ancak bu yan etki ortalamada 2 haftada, en fazla 3 haftada çıkmaktadır. Diğer yan etki olan çoklu organ iflası daha da nadir görülmektedir ve ortalamada aşılanmadan sonraki 3. günde (en fazla 1 haftada) görülmektedir. Dolayısıyla bu aşıda da uzun dönem bir etki görememekteyiz.

Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK veya MMR) aşısı olan her 30.000 kişiden 1'inde trombositopeni denen pıhtı hücresi azalması görülmektedir. Ama hem kızamık hem kızamıkçık aynı yan etkiye sahiptir ve aşıdan çok daha sık bu soruna neden olmaktadır. Aşıların yan etkisi, aşıdan sonraki 1-3 hafta sonra çıkmaktadır (çok nadiren 8. haftaya kadar sürebilir).

Tüm bunların gösterdiği üzere, "aşıların uzun dönem etkisi" diye bir şey bulunmamaktadır; bu, aşıların doğasına aykırıdır. Ayrıca 2 aydan kısa sürede çıkan yan etkiler de neredeyse her zaman aşının koruduğu hastalığın etkisinden kat kat daha zayıftır. Dolayısıyla aşılar, her durumda daha avantajlı görülmektedir.

COVID-19'un Uzun Dönem Yan Etkileri Biliniyor!

Öte yandan, COVID-19 hastalığının kendisinin uzun dönem yıkıcı etkileri net bir şekilde bilinmektedir ve her yeni araştırmayla bu tehlikeli yan etkilere yenileri eklenmektedir. Çünkü COVID-19 hastalığına neden olan şey, SARS-CoV-2 isimli bir virüstür ve bu virüsün vücudunuza girdikten sonraki amacı, olabildiğince hızlı bir şekilde bölünmek ve bu sırada hücrelerinizi kendi üretimini sağlayacak fabrikalara (ve kölelere) dönüştürmektir. Bu sırada doku ve organlarınıza geri döndürülmesi zor hasarlar verir ve zaten birçok hastanın ağır hastalık geçirmesi ve ölmesi de bundandır. Uzun dönem COVID-19 etkileriyle ilgili bilgiyi buradan ve buradan, COVID-19'un neden çoklu organ hastalığı olduğuyla ilgili bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Bu yalın karşılaştırma bile aşının faydalarının COVID-19'un olmayan faydalarından yüksek olduğunu, aşının zararlarının ise COVID-19'un sayısız zararından çok daha küçük olduğunu görmenizi sağlayacaktır. Ama daha detaylı bir fayda-zarar analizi isterseniz, aşağıdan okuyabilirsiniz.

Fayda-Zarar Analizi

Hastalığı geçiren çoğu kişi, tamamen sağlığına kavuşuyor; buna bir itirazımız yok. Bunu tahmini sayılara dökelim ve bireysel olarak sizin %99,5 hayatta kalma (yani %0,5 ihtimalle ölüm) ve %2 hastanelik olma ihtimaliniz var diyelim.[1] Lütfen bu sayıların yaklaşık olduğunu ve risklerle faydaları göstermek için bir genelleme olduğunu unutmayın.

Kötü bir COVID hastalığı geçirirseniz, en olası şey nedir? Hayatta kalabilirsiniz, ama virüsün siz virüsü sisteminizden attıktan uzun süre sonra bile kalacak olacak uzun süreli etkileri olabilir: Bu uzun süreli etkiler arasında akciğer hasarı (İng: "pulmonary fibrosis"), kalp kası enfeksiyonu, atar ve toplar damar hasarları, beyin hasarını, uzun süreli tat/koku kaybı ve aylarca sürebilen diğer "uzun COVID-19" semptomları bulunmaktadır.[1][2] 2002’deki SARS salgınında hastalığı atlatan ve iyileşen bazı hastalar, yıllarca azalmış akciğer kapasitesi sorunlarıyla uğraştılar.[2]

Şu anda hastaların %10 civarında bir kısmı, COVID-19'un uzun süre kalıcı semptomlarını taşımaktadır.[3] Bazı enfeksiyonların teşhis konulmadan devam edebileceğini de gözetecek olursak (belki de semptomların %90 kadarı tespit edilememektedir[4]), tüm enfeksiyonların %1-2'sinin uzun süreli semptomlara sebep olabileceğini tahmin edebiliriz. Kaç yaşında olursanız olun, COVID-19’un uzun süreli etkileri arasında olduğu bilinen akciğer yaraları, kalp hasarı, beyin hasarı ve damar hasarlarını deneyimlemek istemezsiniz - ki bunlar, her yaş grubunda görülmektedir.[5]

Tüm Reklamları Kapat

Bununla karşılaştıracak olursak, denemelerde COVID-19 aşısıyla karşılaşan katılımcılara ne oldu? Elbette bazı yan etkiler görüldü (hatta bazı kişilerin savunma sistemine bağlı olarak bu etkiler daha şiddetliydi); ama bun yan etkiler, sadece birkaç gün sürmektedir.

Düşünsel bir deney olarak, 30.000 kişinin COVID-19 aşısını olduğunu düşünelim. Denemelerden elde ettiğimiz klinik bilgiye göre bu aşılar, sıfır ölüme sebep olacaktır. Fakat hastaların çoğu; yorgunluk, kas ağrıları, ateş gibi, bazıları şiddetli olabilen ama birkaç günde geçen yan etkileri yaşayacaktır. Şiddetli alerjik tepkime geçmişi olan bazı hastalar kötü alerjik tepki riski altında olabilecektir.[6]

Bunu, bu 30.000 kişiyi COVID-19 ile enfekte etseydik ne olacağıyla kıyaslayalım: %99,5 hayatta kalma oranıyla 150 kişi ölürdü ve yüzlerce kişi hastanelik olurdu. Bu kişiler hayatta kalmayı başarsalar bile akciğer hasarı, kalp hasarı, duyuların uzun süreli kaybı gibi uzun süreli etkileri yaşayabilirlerdi.

Hayatta kalma şansını hesaplarken kullandığımız %99,5 yerine, %99,9 sayısını bile kullansak, hasta grupta 30 ölüm, aşılanan grupta 0 ölüm beklerdik.

COVID-19 aşısının risk ve faydalarını hesaplarken bu tür yöntemlere başvurmak gerekmektedir. Bilim insanları, şu anda elde olan verilere bakıp, olabilecek en iyi tavsiyeleri vermektedirler. Her ay, her hafta, her gün, her saat bu veriler didik didik edilerek sonucun değişip değişmediği gözlenmektedir. Böylece beklenmedik bir durum olması hâlinde insanların erkenden uyarılabilmesi hedeflenmektedir. Şu ana kadar aşıların faydaları karşısında anlamlı bir zarar görebildiğimiz hiçbir durum olmamıştır.

2,071 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Centers for Disease Control and Prevention. Risk For In-Hospital Complications Associated With Covid-19 And Influenza — Veterans Health Administration, United States, October 1, 2018–May 31, 2020. (18 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 21 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Centers for Disease Control and Prevention | Arşiv Bağlantısı
  2. J. C. Ngai, et al. (2010). The Long‐Term Impact Of Severe Acute Respiratory Syndrome On Pulmonary Function, Exercise Capacity And Health Status. Respirology, sf: 543-550. doi: 10.1111/j.1440-1843.2010.01720.x. | Arşiv Bağlantısı
  3. T. Greenhalgh, et al. (2020). Management Of Post-Acute Covid-19 In Primary Care. BMJ, sf: m3026. doi: 10.1136/bmj.m3026. | Arşiv Bağlantısı
  4. S. L. Wu, et al. (2020). Substantial Underestimation Of Sars-Cov-2 Infection In The United States. Nature Communications, sf: 1-10. doi: 10.1038/s41467-020-18272-4. | Arşiv Bağlantısı
  5. Mayo Clinic. Covid-19 (Coronavirus): Long-Term Effects. (18 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 21 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Mayo Clinic | Arşiv Bağlantısı
  6. D. Kirka. Uk Probes Whether Covid-19 Vaccine Caused Allergic Reactions. (18 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 21 Temmuz 2021. Alındığı Yer: AP News | Arşiv Bağlantısı
  7. Health Care. How Do We Know The Covid-19 Vaccine Won’t Have Long-Term Side Effects?. (25 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 25 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Michigan University | Arşiv Bağlantısı
  8. D. Meyer. If A Covid-19 Vaccine Does Turn Out To Be Dangerous, Who’s On The Hook?. (7 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 25 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Fortune | Arşiv Bağlantısı
  9. T. E. Scammell, et al. Clinical Features And Diagnosis Of Narcolepsy In Adults. (11 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 25 Temmuz 2021. Alındığı Yer: UpToDate | Arşiv Bağlantısı
  10. D. Weibeel, et al. (2018). Narcolepsy And Adjuvanted Pandemic Influenza A (H1N1) 2009 Vaccines – Multi-Country Assessment. Vaccine, sf: 6202-6211. doi: 10.1016/j.vaccine.2018.08.008. | Arşiv Bağlantısı
  11. Children's Hospital of Philadelphia. Long-Term Side Effects Of Covid-19 Vaccine? What We Know.. (4 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 25 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Children's Hospital of Philadelphia | Arşiv Bağlantısı
Bu cevabın içeriği ve doğruluğu, Evrim Ağacı editörleri tarafından kontrol edilmiş ve onaylanmıştır. Ayrıca bu cevap, COVID-19 ve Aşılar soru dizisi içinde yer almaktadır.
4
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Cevap
Doğukan Arslan
Doğukan Arslan
1,642 UP
Dis hekimliği öğrencisiyim

Öncelikle merhaba bu uzun vadeli yan etki konusu aslında tüm dünyada halk arasında tartışılan bir konu olmakla birlikte bizim ülkemizde biraz daha yaygın olduğunu düşünüyorum özellikle mRNA aşıları için söylenen endokardit ya da miyokardit hatta kısırlığa kadar gidebilen sözde uzun vadeli yan etkiler konuşuluyor. Ben bunun çıkma nedeninin mRNA aşıları nin halk arasinda tamamen yeni bir aşı modeli olduğunu sanmalarindan kaynaklandığını düşünüyorum. İlk mRNA calismalari 70 yıldır mRNA asi çalışmaları ise yaklaşık 30yildir devam ediyor. Sorunuza gelicek olursak mikrobiyolojide bir aşınin en uzun vadeli etki süresi 6 ila 8hafta arasındadır bu zaman diliminden sonraki olan olaylar hayatın doğal akışında aşıdan bağımsız gerçeklesmistir. mRNA aşıları sonrasında olan yaklaşık milyonda bir görülen ve 12 ila 19 yaşları arasındaki genç yetişkin erkeklerdeki kalp kası iltihabı vakaları İsrail ve ABD den bildirilmiştir. Bu vakaların tamamı 2.dozdan sonraki 7 ila 14.günler arasındadır. Bunun yanında covid 19 un kalp kası iltihabı yapma ihtimali ise aşıya oranla 20kat daha yüksektir. Bununla ilgili geçenlerde sorulan bir soruyu ve cevabını aşağıya bırakacağım. Ayrıca kafanızda bir soru varsa aşağıya bir video linki de bıraktım. Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol çok net bir şekilde kafalardaki soru işaretlerini gidermiş.

https://youtu.be/wvzjkbdtTzw

Tüm Reklamları Kapat

https://evrimagaci.org/soru/mrna-asisinda-uzun-vadede-yan-etkiler-olur-mu-mrna-asilari-ile-ilgili-bir-bilgi-verir-misiniz-16449

486 görüntülenme
2
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Bu soru yeni cevap alımına kapatılmıştır. Tekrar açılana kadar lütfen diğer soruları ziyaret ediniz.
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Sorulara Dön
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.