Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
1

Ahlak neden vardır? doğru mu?

Ahlak gibi kavramların tamamen insan doğasının kendine zarar verme(!) eğilimini kontrol etmek amaçlı olduğunu düşünüyorum Peki ahlak doğru bir olgu mu? Ya da iyi mi? Hayatımızın çoğunu buna bağlayıp, belli kısıtlamalar getirmemize değer mi?
3,063 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
2 Cevap
Berat Mutluhan Seferoğlu
Felsefe Genel Editörü

Merhabalar.

Ahlak neden var sorusunu en az iki şekilde anlamamız mümkün:

  1. İnsanlar ahlak olarak tanımladığımız davranış kalıplarına neden sahipler? Neden toplumsal bir kurum olarak ahlaka ihtiyaç duymuşlar?
  2. Bizim haklarında ne düşündüğümüzden bağımsız olarak doğru olan ahlaki gerçekler var mı? Varsalar neden varlar?

İlk soru daha çok evrimsel psikolojinin ve toplum bilimlerinin (sosyoloji, antropoloji) cevaplandırmaya çalıştığı bir soru ve ahlakın objektif olup olmadığı konusunda herhangi bir varsayımla hareket etmiyor. Bu bilimlerin bahsettiği anlamda ahlak var. Çünkü ahlak diye nitelendirdiğimiz belli toplumsal kurallar ve davranışlar var. Yani burada, birinci soruda, bahsedilen anlamda ahlakın varlığı tartışmalı bir mesele değil. Sorunun cevabı da evrimsel psikoloji ve sosyoloji gibi bilimler tarafından verilebilir. Ahlakın bu bahsettiğim düzeydeki var olma nedeni muhtemelen evrimsel açıdan avantaj sağlaması. Çünkü ahlak insanların size karşı davranışlarını ön görmenizi sağlayan ve işbirliği yapmayı kolaylaştıran bir toplumsal kurum. Belli türden kurallara göre eylemde bulunan canlılar/türler hayatta kalıp üreyebiliyor. Öte yandan bu tür kurallara göre eylemde bulunmayan canlıların birbirleriyle iş birliği yapması, mesela herkesin önüne geleni öldürmesi, çok daha zorlaştırırdı iş birliği yapmayı. Bu yüzden özellikle sosyal hayvanlar belli davranış kalıplarını övmeye, belli davranış kalıplarınıysa cezalandırmaya ihtiyaç duyarlar. Evrimsel açıdan, birinci soruda bahsettiğim türde, ahlakın var olma nedeni kabaca bu.

Tüm Reklamları Kapat

İkinci soruysa daha felsefi ve ahlak felsefesinin metaetik adı verilen alanı altında inceleniyor. Bu sorunun kastettiği şey şu: Mesela herkes aksi yönde düşünseydi bile birini keyfi olarak öldürmek yanlış olur muydu? Bizim hakkında ne düşündüğümüzden bağımsız bir ahlak yasası ya da ahlaki doğru ya da yanlışlar var mı? Bu şekilde sorduğumuz zaman ikinci sorudaki anlamda ahlakın var olup olmadığı ilk soruya kıyasla çok daha tartışmalı. Her iki tarafın da güçlü argümanları var ahlakın objektifliği lehinde ve aleyhinde. Bunlardan bazıları şöyle:

Ahlakın objektifliği lehinde:

a) Enoch'un Vazgeçilmezlik Argümanı: Bu argümanın ele alındığı güzel bir makaleye Öncül Analitik Felsefe Dergisi internet sitesinden ulaşabilirsiniz. Kaynaklara makaleyi ekliyorum.

b) Suç Ortakları Argümanı: Ahlak 'normatif' yani değer yargılarıyla ya da olması gerekenle ilgili yargılar içerir. Böyle yargılar sadece ahlak felsefesinde değil epistemoloji gibi felsefe alanlarında da mevcut. Mesela bazı inançlara sahip olmak diğer inançlara sahip olmaktan daha makuldür. Makul olmak da değerle ilgili bir şey. Eğer bir inanç diğerinden daha makul olabiliyorsa bu objektif normatif gerçeklerin olduğu anlamına gelir. Hatta bazı epistemolojik gerçekler -mesela o şu inanca sorumsuz bir şekilde ulaştı türü- direkt ahlaki gerçeklerin alt türü olarak ela alınabilir. Bu durumda epistemolojik normatif gerçekler varsa ahlaki normatif gerçekler de olmalı.

Tüm Reklamları Kapat

c) Barizlik Argümanı: Ahlakın objektifliğine karşı getirilebilecek herhangi bir itirazı düşünün. Bu itirazlar zorunlu olarak felsefi varsayımlara yaslanmak zorunda. Ancak bazı ahlaki gerçekler var ki bunlar apaçık. Doğrulukları o kadar bariz ki aleyhlerine öne sürülebilecek argümanların hepsinden daha bariz olarak doğru olmalılar. Mesela 'Diğer her şeyi eşit tutarsak acı çekmek/çektirmek kötüdür' bariz bir şekilde doğru bir ahlaki önerme gibi görünüyor. Doğruluğu bu önerme aleyhinde öne sürülebilecek bütün felsefi argümanlardan daha bariz. O halde acının kötü olduğu bizim öyle düşünüp düşünmememizden bağımsız bir objektif ahlaki gerçek olmalı.

Ahlakın objektifliği aleyhinde:

Mackie'nin Tuhaflık Argümanı: Bu argüman kabaca ahlaki gerçeklerin çok tuhaf olduklarından hareket ediyor adından da anlaşılacağı üzere. Evrendeki diğer hiçbir şey, bir şeylerin 'nasıl olması gerektiği' ile ilgili değil. Ancak ahlaki gerçekler varsalar öyleler. Bize bir şeyleri nasıl yapmamız gerektiğini söylüyorlar. Bu tür gerçeklerin özellikle maddi bir evrende nasıl var olabileceği sorunlu görünüyor. Ayrıca Mackie ahlaki inançların bizi eylemde bulunmak için motive edebilmesini de tuhaf buluyor çünkü Hume'dan beri gelen bir gelenek inançların tek başına motive edici güçlerinin olamayacağını söylüyor. O halde ahlaki inançlarımız motive edici olmalı, ancak hiçbir inanç motive edici olamaz. Dolayısıyla burada ahlak için motivasyondan yola çıkan bir güçlük olduğunu görüyoruz.

Evrimsel Çürütme Argümanı: Bu argüman hakkında güzel bir yazı Öncül Analitik Felsefe Dergisi sitesinde mevcut. Kaynaklara yazıyı ekliyorum.

820 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Öncül Analitik Felsefe Dergisi. (31 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 31 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  2. Yazar Yok. Öncül Analitik Felsefe Dergisi. (31 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 31 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Genç Mühendis
Genç Mühendis
331K UP
Düşünür

Merhabalar Metahan Yiğit

Önceliklelikle insan evriminden baslamak istiyorum. Bizim pençelerimiz, uzun sivri dişlerimiz yoktur, yada diğer hayvanlardan daha hızlı çevik değiliz, hızlı yüzemeyiz, uçamayız, fiziksel olarak cok gucsuzüz. Bu yuzden sosyal hayvanlar olarak evrimleştik çünkü tek basımıza dogada hayatta kalamayız.

Sosyal hayatlar kurmamız, bize kaçınılmaz olarak belli başlı haklar ve sorumluluklar getirmiştir. Sadece insanlarda değil toplu yasayan butun hayvanlarda da ahlak ve kurallar vardır. Yani her kuralı kısıtlama olarak algılamamalısın. Eger kendini hiç kısıtlamazsan (!) hiç basarı elde edemezsin, bu bütün toplum içinde geceli, eger toplum kendi bireylerini (akıl ve mantık cercevesinde) kısıtlamazsa (!) problemler oluşmaya baslar. Ahlak bu yuzden vardır.

Tüm Reklamları Kapat

Ahlakın dogruluğu ise bir Baska tartışma konusu. Şahsi fikrimi soliyim. Sırf atalarımız yaptığı için, kulturde birtakım davranışlar oldugu için yada liderler emrettiği için yapılan davranışlar genelde ahlaklı olmaz.Ahlak denilen şey kültürden yada dinden gelmemeli. Arastırılmış, üzerine kafa yorulmuş, bilimle çelişmeyen seyler ahlaklıdır. Bu dusunceme gore diyebilirim ki cogunluğun sahip oldugu ahlaka cok dogru diyemem acıkcası.

İnsan yasadıkca, okudukça, ogrendikce ve tecrübe ettikce kurallara uymanın gerekliliğini ve kendine kural koymanın gerekliliğini anlıyor. Yani evet kesinlikle ahlaka belli kısıtlamalara(!) kesinlikle değer

406 görüntülenme
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close