Seyirci Kalma Etkisi Nedir? Tehlike İçindeki Birine Hangi Şartlarda Yardım Etmeyi Seçiyoruz?

Seyirci Etkisi, görgü tanıklarının suça müdahale etme sorumluluğunu bir başkasına atmaya meyilli olmasına verilen psikolojik bir isimdir. Yani Seyirci Etkisi Teorisi'ne göre bir tanık, bir olaya tek başına şahit olursa, o tanığın kurbana yardım etme ihtimali, birden fazla tanığın olaya tanık olduğu duruma göre daha yüksek olacaktır. Yani paradoksal bir şekilde, ortada ne kadar çok tanık varsa, kurbanın yardım görme ihtimali artmamakta, tam tersine tanıkların birbirine güvenerek kurbana yardım eli uzatmama ihtimali o kadar artmaktadır.

Örneğin otoyolda ölü bir hayvan ya da tehlike arz edebilecek bir çöp gördüğünüzde, durup sorunu çözmek yerine "Nasılsa bir başkası halleder." diyor olabilirsiniz. İşte bu, Seyirci Etkisi'nden kaynaklanmaktadır: Belki daha ıssız bir yolda karşılaşsanız, aynı unsur aslında daha az risk teşkil etmesine rağmen (çünkü daha az trafik vardır), durup da o riski ortadan kaldırma ihtimaliniz daha yüksek olabilir. Elbette insanlar "Aman canım benim sorumluluğum mu?" gibi yollarla bu davranışlarını rasyonalize etmeye çalışmaktadırlar - ki yazının ilerleyen kısımlarında buna da döneceğiz.

Bu teorinin geliştirilmesine vesile olan şey, genç bir kadının öldürülmesi olmuştur. Dolayısıyla konuya bu cinayet ile başlamak doğru olacaktır.

Kitty Genovese Cinayeti

13 Mart 1964'te Kitty Genovese, evinin olduğu binanın önünde bıçaklandı ve tecavüze uğradı.^{[1], [2], [3]} Genovese, New York'un en meşhur semtlerinden olan Queens'de yaşayan, 28 yaşında bir barmendi.^{[4], [5]} Sabaha karşı saat 3'ü çeyrek geçe civarında iş yerinden evine dönüyordu. Katili olan Winston Moseley, bir trafik ışığında beklerken onu gözüne kestirmişti.

Genovese, binanın otoparkında arabasından çıkarken, Moseley'nin peşine takıldığını fark etti ve hızla eve koşmaya başladı. Adam, peşini bırakmıyordu. Genovese, binanın önüne kadar bağırarak koştu ama adam ondan daha hızlıydı.^[5] Moseley, taşıdığı avcı bıçağını kadının sırtına iki kez sapladı. Genovese, "İmdat, beni bıçakladı, yardım edin." diye çığlıklar atıyordu.

O sırada komşulardan biri olan Robert Mozer, olanları gördü ve "Kızı rahat bırak." diye bağırdı, ama yardıma gelmedi.^[6] Görüldüğünü fark eden katil, koşarak oradan uzaklaştı. Ağır yaralı Genovese ise, şimdi daha yakın olduğu arka girişe doğru ilerledi. Burada onu görebilecek kimse yoktu, kimse de yardımına gelmemişti.

İşini henüz tamamlamamış olan katil, Genovese'in nereye kaçtığını bilemiyordu. Moseley, bir süre otoparkı ve civardaki otobüs durağını aradı ve nihayet Genovese'i kilitli arka kapıda yığılmış halde buldu.^[7] Adam, kadını birkaç kez daha bıçakladı, sonra ona tecavüz etti ve sonra da cebindeki 49 doları alıp kayıplara karıştı.^{[7], [8]}

Saat 4'ü geçiyordu ama ortada ne polis vardı ne de ambulans... Nihayet kadının komşusu ve yakın bir arkadaşı olan 70 yaşındaki Sophia Farrar, Kitty Genovese'i kapının önünde buldu ve bir ambulans gelene kadar onu kollarında tuttu.^[9] Saldırı toplamda yarım saat sürmüştü ve Genovese saldırı sonrası dakikalarca yalnız kalmıştı. Ambulans, nihayet 4:15'te geldi. Kitty Genovese, hastane yolunda hayatını kaybetti.

Ancak burada ilginç bir şey vardı: Bir değil, iki değil, toplamda 38 ayrı görgü tanığı bu saldırıyı gördü.^[3] Ama 1 kişi bile polise haber verme ihtiyacı duymadı. Çünkü her biri, bir başka görgü tanığının ihbarda bulunacağını düşünüyordu. Yani herkes "Nasılsa bir başkası bildirir." demişti ve bu nedenle de kimse ihbarda bulunmamıştı.

New York Times

İşte bu, Genovese Sendromu veya daha aşina olabileceğiniz adıyla, Seyirci Etkisi veya Seyirci Apatisi denen tuhaf bir psikolojik olgudur. Seyirci Etkisi, bu cinayetten sonra ilk olarak psikolog John M. Darley ve Bibb Latané tarafından 1964'te öne sürülmüştür ve kısa sürede popüler hale gelmiştir. Ancak Seyirci Etkisi'nin hikayesi de, etkinin kendisi kadar tuhaf ve şaşırtıcıdır. Çünkü az sonra göreceğimiz gibi, bu hikayede birçok soru işareti bulunmaktadır.

Buna az sonra geleceğiz; ancak öncelikle, daha kontrollü bir şekilde yapılmış bir diğer örnek görelim: Mesela sizce, benzer bir olay içerisinde kalsanız, insanlar sizin için de aynı şeyleri mi söylerdi? Yani yaşananlara seyirci kalarak, hiçbir şey yapmazlar mıydı?

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Yangın Deneyi

Bu sorunun cevabını merak eden psikolog John M. Darley ve Bibb Latané tarafından ünlü "Yangın Deneyi" yapıldı. Bu deneyde katılımcılardan birer anket doldurulması istendi. Katılımcılar üç farklı gruba ayrılıyor ve ilk gruptaki katılımcılar bu anketleri tek başlarına yalnız bir şekilde, ikinci gruptaki katılımcılar bir sınıfta iki kişi (yalnızca biri gerçek denek), üçüncü gruptaki katılımcılar ise kalabalık bir sınıfta anketlerini doldurdular. Üçüncü gruptaki katılımcılardan yalnızca biri gerçek denekken, sınıftaki diğer kişiler, deneyin farkında olan, anlaşmalı ve sahte katılımcılardı.

Katılımcılar anketlerini doldurduktan kısa bir süre sonra, yangın süsü verilmesi için sınıfa duman salındı ve ilk gruptaki katılımcıların %75'i bir tehlikenin içinde olduğunu düşünerek sınıflarını terk etti; ikinci gruptaki katılımcılarınsa yalnızca %38'i sınıfı terk etti. Garip olan ise, üçüncü grupta yaşananlardı: Sınıftaki herkes dumanın farkında olmasına rağmen, sahte katılımcılar da dahil kimse sınıftan çıkmadı ve anketlerini doldurmaya devam ettiler. Gerçek katılımcı olan deneklerin %90'ı, sınıftaki diğer kişilerin çıkmadıklarını gördükleri için, hayatlarının tehlikede olduğunu bilmelerine rağmen sınıftan çıkmadılar.

Simply Psychology

Bu deneyden de görülebileceği üzere Seyirci Etkisi, insanların sorumluluk yetkisini azalmaktadır. Ayrıca polislerin tanıklardan aldığı "Karışmak istemedik!" gibi cevaplardan, insanların aslında bütün sorumluluğu almaktan korktuğunu söylemek mümkündür. Bu konuda diğer bir husus da müdahale gerektiren bir olayda, kalabalığın müdahale etmediğini gören kişilerin, aslında olayın müdahaleye değer olmadığını düşünmeleridir.

Kitty Genovese Yalanı

Şimdi Kitty Genovese olayına geri dönelim ve konuyu birazcık netleştirelim. Yukarıda anlattığımız hikaye, ders kitapları da dahil olmak üzere neredeyse tüm psikoloji kitaplarında 40-50 yıldır yer alan, popüler bir olaydır. YouTube'da da bunu anlatan birçok kanal bulmanız mümkündür. Ama hikayeyle ilgili "ufak" bir sorun mevcuttur: Kitty Genovese'in başından geçenler, yaygın olarak anlatılandan biraz farklıdır. Ve o şekilde anlatmak, işleri biraz değiştirmektedir. Başa saralım.

Genovese, saldırıya uğrarken 38 kişi tanıklık etti demiştik. Bu sayı, olay yaşandıktan sonra New York Times gazetesi tarafından yayınlanan bir habere dayanmaktadır (yukarıda gazete küpürünü görebilirsiniz).^[3] Başlıktaki 37 sayısı da sonradan 38 olarak düzeltilmiştir.^[10] Ancak 2007 yılında konuyu yakından araştıran Rachel Manning ve ekibi, 38 kişinin olaya tanıklık edip de hiçbirinin polise haber vermediğine yönelik hiçbir bulguya erişemediklerini, haber kaynağının neye dayandığının net olmadığını ortaya koydular.^[11] Hatta tanıkların harekete geçmediği de doğru değil, çünkü polis raporları incelendiğinde, en az 2 tanığın polise haber verdiği görülmektedir.^{[12], [13], [14]} Hatta New York Times'ın konu hakkındaki raporunun şaibeli ve abartılı olduğu o dönemde diğer gazeteciler tarafından da fark edilmişti, ama Times'ın efsanevi editörü Abe Rosenthal'a kimse karşı çıkmak istemedi.^[15] Böylece Kitty Genovese'in görgü tanıkları, psikolojide kötü bir nam saldı.

Ama sorun, bundan ibaret değil: 03:15'te yaşanan saldırı sonrasında birden fazla kişi polise haber verdiyse, neden polis olaydan neredeyse 1 saat sonra olay yerine geldi? Bunun birkaç açıklaması olabilir: İlk olarak, 1964 yılı, Amerika'nın meşhur 911 numaralı acil yardım hattının ulusal olarak devreye sokulmasından önceki bir zamana denk geliyordu.^[8] Yani bu dönem, Kitty Genovese vakasında da görüldüğü gibi, halk ile polis arasındaki iletişimde çok ciddi kopuklukların olduğu bir dönemdi. Zaten Genovese vakası, olaydan 4 yıl sonra devreye sokulan 911 hattının da itici faktörlerinden biri oldu.^{[16], [17], [18]}

İkincisi, gerçekten de bir kararsızlık hali yaşanmış olabilir; ama bunu o dönemde iddia edildiği gibi vurdumduymazlığa yormak pek mümkün değildir: Örneğin görgü tanıklarından biri, ilk saldırıyı görmüş olmasına rağmen polise haber vermemişti, çünkü olaya karışmak istemiyordu.^[10] Ama hikayenin anlattığı gibi harekete geçmemiş de değildi - bir diğer komşunun polisi aramasını istemişti ve onlar, gerçekten de aramışlardı. Ama bu gibi detaylar görmezden gelinerek haber paylaşıldı, çünkü olay New York gibi büyük şehirlerde insanların ne kadar vurdumduymaz olduğuna yönelik "harika" bir hikaye değeri taşıyordu.^[18] İnsanların önyargılarını kusursuz bir şekilde pekiştiriyordu.

Ayrıca üçüncü bir neden olarak, polis şefi Michael J. Murphy'nin, halkın duyarsızlığını ve önyargıları pekiştiren bu hikayeyi Times editörüne bir öğle yemeği sırasında anlatması ileri sürülmektedir.^[14] Söylenene göre polis, olay yerine geç gelmelerinin suçunu halka yıkmaya çalışmıştı.

Ama ne olursa olsun bu hikaye, sosyal psikolojinin en önde gelen 10 ders kitabının 10'una da girmeyi başardı ve hatta kitapların 8'inde komşuların Genovese'in öldürülüşünü camlardan izlediği yazıyordu.^{[19], [20]} Tabii ki bunların hiçbiri doğru değildir. Öyle ki, Mart 2016'da New York Times gazetesi, 57 yıl önce olayla ilgili olarak yaptıkları haberin isabetli olmadığını kabul eden bir duyuru yayınladı.^[21]

Bu duyuruya göre, ortada 38 tanık yoktu. Var olan 10-12 civarındaki tanığın hiçbiri de olayı baştan sona görmemişti, gerçekten yardım edebilecek durumda olan sadece 2-3 tanık vardı.^[22] Tanıkların bir kısmı iki sevgilinin veya sarhoşun kavgası olduğunu düşünmüşlerdi.^[23] Tanıklardan sadece 1'i bıçaklama olayını görmüştü. Hatta ilk saldırı sırasında aldığı 2 bıçak darbesi, kadının akciğerlerini delmişti; dolayısıyla Genovese'in o noktadan sonra duyulabilecek bir çığlık atması pek mümkün değildi.^[24] Cep telefonlarının da olmadığı bir dünyada, 10-12 tanıktan en az 2'sinin polise haber vermiş olması çok anormal sayılmaz. Elbette temenni bir olayı gören herkesin gerekli müdahaleyi yapmasıdır; ancak bir değerlendirme yapıp, üzerine bir hipotez geliştireceksek, o zamanın şartlara göre değerlendirmekte fayda vardır.^[25]

Cinayetten 6 gün sonra bir soygun sırasında yakalanan ve cinayeti itiraf eden Moseley'e ölüm cezası verilmiş olsa da sonradan bu ceza müebbet hapse çevrilmişti. Katil, 28 Mart 2016'da, 52 yıllık hapishane hayatının sonunda 81 yaşındayken demir parmaklıklar ardında öldü.

Peki, tüm bunlar ne demek? Seyirci Etkisi yalan mı? Hayır, sadece meşhur Kitty Genovese vakası buna iyi bir örnek değil! Yukarıdaki yangın deneyi örneğinde de gördüğümüz gibi, gerçekten de insanların başka tanıklara gereğinden fazla güvendiğini gösteren sayısız laboratuvar deneyi ve başka vaka da mevcuttur.

Bir diğer örnek verelim: Richmond Lisesi'nde 2009 yılında 6-7 erkek bir kıza brandy içirip, öldüresiye sarhoş edip, 2.5 saat boyunca halka açık bir avluda tecavüz ettiler.^[20] 20 civarında diğer öğrenci bunu gördü ama hiçbiri bildirmedi veya yardım etmedi; hatta bir kısmı yardım etmek yerine olayı videoya kaydetmeyi seçti.^{[26], [27], [28]} Nihayet bir yetişkinin polise haber vermesiyle olaya müdahale edildi ve 6 çocuk toplamda onlarca yıl hapse ve toplamda 4.5 milyon dolar para cezasına çarptırıldılar.^{[29], [30], [31]}

Agora Bilim Pazarı

ULTRA SERİSİ LGS 1.DÖNEM İNGİLİZCE DENEMELERİ

Devamını Göster

₺300.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Seyirci Kalma Etkisi Neden Oluşur?

Uzun lafın kısası, Seyirci (Kalma) Etkisi'ne örnek bulmak zor değildir.^{[32], [33], [34]} Hatta bu etki, sosyal psikolojide en kolay tekrar edilebilen insan davranışlarından biridir.^[34] Ama insanların hangi durumlarda bu etkiye kapıldığını anlamak da önemlidir ve işte çalışmaların çoğu da bu detayları araştırmaktadır. Bu noktada sosyal psikolog Latanê ve Darley, bu etkinin oluşumunun psikolojik olarak üç ana sebebi olduğunu ileri sürmektedir.^[35]

1. Sorumluluğun Paylaşılması

Sorumluluğun paylaşılması, bir görev ya da görevin tek bir kişinin üstüne değil, grup üyelerine paylaştırılması ile kişiye düşen sorumluluğu azaltmaktadır. Eğer etraf kalabalıksa "Bu kadar insan arasında illa yardım edebilecek birileri vardır." şeklinde düşünerek sorumluluğu başkalarına vermek isteyebilir, bu davranışlarda bulanabilirsiniz.

Latanê ve Darley, sorumluluğun paylaşılmasını test etmek için üniversite öğrencilerini bir tür görüşme yapılacağını söyleyerek kulaklıklarla konuşabilecekleri bir odaya almıştır. Bu deneyde birbirinden farklı iki grup bulunmaktadır. İlk grup birebir görüşme olacak iki kişilik bir gruptan, ikinci grup ise 3 kişilik bir gruptan oluşuyor. Görüşme, kendi odalarında bulunan katılımcılar ile gerçekleşecekti ve her katılımcı mikrofonlara konuşacaktı. Bu deneyin ortasında bir katılımcı "Sara Krizi" geçirecekti ve diğer katılımcıların ne kadar sürede görevliden yardım almaya çalışacağı ölçülecekti.

Darley ve Latané'nin tahminlerine göre odada ne kadar çok insan bulunursa bu insanlar, yardım almaya o kadar az meyilli olacaklardı. Öyle de oldu. Grup ne kadar küçükse sözde "kurban"ın yardım alma olasılığı bir o kadar yüksekti.

2. Değerlendirme Kaygısı

İnsanların diğer insanlar tarafından yargılanma kaygısına sahip olmaları "Değerlendirme Kaygısı"na neden olmaktadır. İstenilmeyen bir yardımda bulunmak insanlarda korku ve kaygı gibi hislere sebebiyet verebilmektedir. Ayrıca bu yardımın yasal sonuçlarından da korku duyulması pek muhtemeldir. Örneğin tıbbı bir yardıma "muhtaç" birine yardım edebilecek kadar ilk yardım bilginiz olsa, "Ya yanlış yaparsam?" gibi karamsar düşünceler sonucunda bunun yükü ve bu olayın yasal sonuçlarından çekinebilirsiniz. Bu tarz düşünceler, insanların kritik durumlara müdahale etmemesine neden olabilmektedir.

3. Çoğulcu Cehalet

Çoğulcu Cehalet, sonuçların ve anın belirsiz olduğu durumlarda başkalarının eylemlerine (tepkilerine) güvenme eğilimidir (buna çoğunluğa başvurma safsatası da denir). Bu eğilim, bir kişinin düşündüğü şey doğru bile olsa çoğunluk onun doğru olduğunu bilmiyorsa kişide "Bu kadar kişi bilmiyorsa benimki yanlıştır." algısı yaratıp çoğunluğun inandığına güvenmek olarak tanımlanabilir. Aciliyet gerektiren bir durumda eğer çoğunluk yardım etmektense seyirci kalmayı tercih ediyorsa, kendi düşündüklerinize (yardım etmeliyim vb.) güvenmemeye başlarsınız ve sizin de bu duruma seyirce kalma ihtimaliniz artar.

National School of Journalism

Seyircileri Etkileyen Etkenler Nelerdir?

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere seyirciyi olumsuz etkileyen faktörler çoğu zaman "toplum" olmakla birlikte "Aktif Seyirci"ler bu kişileri olumlu bir şekilde etkileyebilmektedir.

Aktif - Pasif Seyirci

Aktif Seyirci, Pasif Seyircinin tersine, ses çıkarılması gereken durumlarda sesini çıkaran ve bu tür olaylar karşısında sessiz, eylemsiz kalmayan kişilerdir. Zorbalık, taciz, şiddet vb. durumlarda bu kişiler seslerini çıkaracakları ve kendilerini belli edecekleri için bu tür suçları işlemeyi düşünen kişiler, Aktif Seyirci önünde daha çekingen ve pasif hale gelirler. Bir toplumda ne kadar Aktif Seyirci varsa hem "suçlu" kişi çekinecek hem de Pasif Seyirciler eylem gösteremeye çalışacaktır.

Sorumluluk Hissiyatı

Elbette "Benim sorumluluğum değil." düşüncesine yatkınlık da Aktif - Pasif Seyirci kimliğiyle ilişkili bir diğer önemli parametredir. Bilimde buna sorumluluk yayılımı ya da sorumluluk difüzyonu denmektedir.^{[36], [37], [38]} Bireyler, içinde bulundukları bağlama göre durumun aciliyetini, doğasını ve bu kısımda sayacağımız diğer faktörleri farklı yorumlayabilmektedirler. Eğer yardım etme potansiyeli olduğunu düşündükleri kişi sayısı daha fazlaysa, tanıklık ettikleri olaya karşı sorumluluğun kendilerinde daha az olduğunu düşünüyorlar. Yani sorumluluk, adeta difüzyon yoluyla yayılıyor, tek bir kişinin omuzlarındaki etkisi azalıyor.

İşte bu nedenle idam gibi berbat cezaları savunmak kolaydır.^[38] İdamı savunanların ezici çoğunluğu, kendi başlarına bir insanı öldürmekten kaçınırlar; ama idam gibi uygulamalarda sorumluluk öylesine çok kişi arasında bölüşülür ve biz, bir suç olan insan öldürmeye öylesine uzaklaşırız ki, o insan-dışılaştırdığımız kişinin öldürülmesinin sorumluluğunu artık hissetmeyiz.^{[39], [40]}

Empati

Empati bizi bir başkasının yerine koymamıza ve olayları onun gözünden görmemize olanak sağlamaktadır. Bu nedenle empati kurmak oldukça önemlidir. Eğer seyircinin empati duygusu gelişmişse ve kendini olay anındaki "mağdur"un yerine koyabiliyorsa tehlike içindeki kişiye yardım etmesi çok daha muhtemeldir.

Benzer şekilde, yardım isteyen kişi sizin kendinizi ait olarak gördüğünüz gruptan biriyse de yardım etme ihtimaliniz artacaktır.^[40] Örneğin okulda kendi sınıfınızdan birine yardım etme ihtimaliniz, hiç görmediğiniz birine yardım etme ihtimalinizden yüksektir, çünkü onlarla daha kolay empati kurabilirsiniz ve yapılan çalışmalar, yardım isteyen kişinin yerine kendinizi koyabilme yetisinin, yani empatinin, yardım oranlarını arttırdığını göstermektedir.^{[41], [0]}

Bu yüzden ırkçılığın ve sınıfsal ayrımcılığın güçlü olduğu yerlerde bu farklar daha da belirgin hale gelmektedir. Ayrıca sadece ırkçılık da değil, toplumsal olarak birbirine daha yakın bireylerden oluşan kültürlerdeki kişiler, diğerlerine daha kolay ve daha fazla yardım ederler. Bu yüzden şimdilerde aşınıyor olsa da bizim toplumumuzda yardımseverlik, geleneksel olarak önemli bir nitelik olarak görülür. Biz, daha toplumsal bir kültürden geliyoruz, daha bireyci bir kültürden değil.

Yardım Çağrısının Aciliyeti

Kişilerin yardım kararını etkileyen önemli faktörlerden bir diğeri de yardım çağrısının aciliyetidir (veya en azından buna yönelik biresel algımızdır). Örneğin yapılan bir çalışmada, eğer bir dilenci sadece para isterse kişilerin ona para verme ihtimali, bir aciliyet yaratarak istendiğinde olandan çok daha düşük. Bu yüzden birçok dilenci öğrenci olduğunu, evden çıkarken para almayı unuttuğunu vs. söyleyerek bir aciliyet hissi yaratmaktadır. Çünkü yapılan deneyler, para alma ihtimalinin 2 kat arttığını göstermektedir.

Elbette, aciliyetin türü de önemlidir. İnsanlar, birinin canının hemen o anda tehlike altında olduğunu düşünürse, yardım etmeye çok daha meyilli olmaktadırlar. Ayrıca sıra dışı görünen acil durumlar, yardımın maliyeti (yani yardım etmenin ne kadar zor veya olacağı), aciliyetin beklendik veya tahmin edilebilir bir şey olup olmadığı gibi faktörler de kararı doğrudan etkilemektedir. Örneğin suçlunun halen suç yerinde bulunması da yardım ihtimalini artırmaktadır.

Öte yandan insanlar, yardım eğer ki fiziksel müdahale gerektirecekse, yardım etmekten kçaınmaktadırlar. Bu nedenle birçok insan için polisi aramak veya bir diğer insana haber vermek kolay gelir, ama kendileri fiziksel olarak yardım etmekten kaçınırlar. Burada, kendilerinin zarar görebilecek olması da tabii ki önemli bir faktördür.

Olay Yeri Aşinalığı

Bir diğer önemli unsur, tanıkların olayın yaşandığı yere aşinalığıdır. Bu da oldukça anlaşılırdır. Örneğin acil çıkış kapılarını bildiğiniz, polis karakolunun uzaklığına aşina olduğunuz bir yerde bir insana yardım etme ihtimaliniz, ıssız veya tanımadığınız bir yere göre çok daha yüksek olacaktır.^[35]

Yardım Eder misin?

John Darley, insanların hangi eylemlerde yardım etmeye daha yatkın olduklarını öğrenmek için küçük bir deney yaptı. Bu deneyde yardıma "muhtaç" kişi doğrudan "Ayak bileğim burkuldu, yürüyemiyorum. Biri yardım edebilir mi?" derken, bir diğeri yoldan geçen birine doğrudan "Ayak bileğim burkuldu. Bana yardım eder misin?" diyordu. Bu deneyde yardımın doğrudan bir kişiden istenmesi iki büyük engeli ortadan kaldırıyordu. Birincisi, insanların "İlla biri yardım eder." fikrini (Sorumluluğun Paylaşılması); ikincisi ise insanların acil bir durum olmadığı (Çoğulcu Cehalet) fikrini ortadan kaldırıyordu.

KreatifBiri

Sonuç

Sonuç olarak Seyirci Etkisi'yle mücadele etmenin en iyi yolu, tabii ki ondan haberdar olmaktır. Bir dahaki sefere biri yardım etmek istediğinde, bu tür bir durumla karşılaşan insanların yaptığı fark etme, yorumlama, sorumluluk derecesini algılama, yardım yolunu tespit etme ve harekete geçmeye karar verme basamaklarını ne kadar hızlı aşarsanız, belki sadece sizin yardımınızla kurtulabilecek birini hayata bağlamış olabilirsiniz. Elbette kendinize ve sevdiklerinize gelebilecek zararı düşünmekte hiçbir sakınca yok, ama yardım etmemenizin tek nedeni "Aman canım biri yardım eder zaten, bana mı kaldı?" ise... Muhtemelen yanılıyorsunuz. 

Unutmayın: Bazen kendi kararlarımızın doğruluğundan emin olduğumuz zamanlarda çoğunluğa bakmaktansa doğru olanı yapmak en iyisidir. Eğer çok özel bir durumda ilk adım gerekiyorsa bunu her zaman başkalarından değil bazen kendimizden de beklemeliyiz. Bu adımın çok büyük bir adım olmasına, büyük devrimler yaratmasına da gerek yok. Çoğunluk tarafından doğru bilinen yanlışlara ses çıkardığımız, mesire alanında çöpleri çöp kutusuna attığımız, çok sevdiğimiz bir çiçeği kopartmak yerine onu yaşattığımız zamanlar da birer direniş, birer baş kaldırıştır. Veya Malcolm X'in de dediği gibi:^[42]

Bütün uyuyanları uyandırmaya bir tek uyanık yeter.