Sansargiller (Mustelidae)

Tanım ve Genel Bilgiler

Uzun vücutlu etçil memelilerdir. Porsuk ve volverin gibi üyeler daha iri vücuda sahiptir. Genelde kahverengi veya siyah renktedirler. Az sayıda üyede çizgi, benek veya şerit vardır. Kuyrukları ve bacakları vücutlarına göre kısadır. Her ayağında içeriye çekilemeyen (retrakte olmayan) 5 adet tırnak vardır. Çeneleri ve kulakları da kısadır.

Bilinen en iri üye, dev samur (Pteronura brasiliensis) türü 1.7 metre civarındadır. Deniz samuru (Enhydra lutra) ise 45 kg ağırlığa ulaşabilir ve deniz kabukları ile beslenirken onları taş kullanarak kırabilir. Volverin (Gulo gulo) türü mus (Alces alces) gibi iri memelilerin uyluk (femur) kemiklerini kırabilecek güce sahiptir. Çünkü kemik iliği ile beslenirler. Hatta öyle ki ayıları korkutarak avlarından uzaklaştırabildikleri bilinmektedir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Gelinciklerin, porsukların, samurların ve sansarların dahil olduğu ailedir. Hatta meşhur Marvel karakterinin de ismini aldığı "Wolverine" (volverin) de bu ailenin üyesidir. Carnivora (Etçiller) taksonunun en geniş ailesidir. Belirtmekte fayda var, porsukların bir kısmı Mephitidae (Kokarcagiller) ailesinde de sınıflandırılır.

Sansargil benzeri memeliler yaklaşık 40 milyon yıl önce Oligosen civarında görülmeye başladıkları bilinmektedir. Günümüz üyeler ise yaklaşık 15 milyon yıl önce evrimleşmeye başlamıştır.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Avustralya, Madagaskar, Karayıp Adaları gibi izole okyanus adaları dışında Dünya'nın neredeyse her yerinde görülebilirler. Aynı şekilde kurak alanları da sevmezler. Bu yüzden çoğu üye, su yakınında yaşamaya bağımlıdır ve ırmakların, göllerin, birkaç türü de denizlerin kenarlarında bulunur.

Davranış ve Etoloji

Su samuru ve bal porsuğu gibi üyeler, anal bezleri sayesinde kendilerini koruma amaçlı kötü koku yayabilirler. Keza bölgelerini bu koku ile işaretleyip, cinsel anlamda sinyal verebilirler. Koku alma yetenekleri iyi gelişmiştir ve çoğu tür yalnız yaşar. Genelde noktürnal (gececil) memelilerdir. İlginçtir ki bazı türlerinde döllenmeden sonra embriyo rahim duvarına anında tutunmaz. Bir süre uyku halinde şartların iyileşmesini (dormancy) bekleyebilir. Bu duruma embriyonik diyapoz adı verilir. Bilindiği kadarıyla yaklaşık 100 farklı memeli bunu yapabilir.

Diyet ve Metabolizma

Etçildirler. Gerektiğinde hepçil de beslenebilirler. Kendilerinden çok daha büyük ve tehlikeli hayvanları avlamaları ile meşhurdurlar. Örneğin gelincikler kendilerinden çok daha büyük olan yaban tavşanını avlayabilirler. Yılanlarla da beslenebilirler. Özellikle bal porsukları (Mellivora capensis) zehirli olan kobrayı yiyebilirler, sonra zehrin etkisiyle bayılabilirler.

Etimoloji

Latince mustela, İngilizce "weasel" yani "gelincik" veya "sansar" anlamına gelmektedir.