Mantolu geriza (Colobus guereza)

Süha Derbent

Gözlem Bilgileri

Süha Derbent'in Evrim Ağacı projesi olan Yaşam Ağacı'na katkı sağladığı muhteşem kolobus maymunları. Görüntüde, kolobus maymunu türü olan bir grup mantolu geriza (Colobus guereza) ailesine tanıklık ediyorsunuz.

Tanım ve Genel Bilgiler

Siyah ve beyaz renkte olan Colobus cinsi kolobus maymunlarında toplam 5 tür bulunur. Görüntüdeki mantolu kolobus veya mantolu geriza isimli Colobus guereza türüdür. Ayrıca bu türde yaklaşık 8 alt tür tanımlanmıştır. Diğer bir adları Abyssinian kolobus maymunudur. Gebelik süreleri yaklaşık 5 aydır. Renklerinin siyah-beyaz olmasına karşın, yeni doğanlar tamamen beyazdır. Doğumdan yaklaşık 3-4 ay sonra siyah kıllar çıkmaya başlar. Diğer primatlardan ayrılan en önemli farklılıkları, körelmiş başparmaklarının adeta yokmuş gibi çok kısa olması. İsmini, sırtın yanlarından uzayan beyaz kıllardan alır. Çünkü bu kıllar adeta bir manto gibidir. Yüzlerinde "üzgün" ifadesi varmış gibi gözükse de, bu antropomorfizm kaynaklıdır. Yani insana özgü mimikleri başka maddelere yansıtmak, antropomorfize etmekten kaynaklanır.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Evrimsel olarak Piliocolobus cinsi ile yakın akrabadırlar. İnsanlar ve şempanzeler gibi kuru burunlu primatlar olan Haplorhini alt takımında sınıflandırılırlar. Kuru burunlu primatların en temel ayırt edici özellikleri, isimlerinden de anlaşılabileceği gibi köpekgillere benzeyen ıslak burunlu primatların aksine burunlarının kuru yapıda olmasıdır. Kuru burunlu primatlar ile ıslak burunlu primatlar birbirlerinden 65 milyon yıl kadar önce ayrılmışlardır. Ayrıca bu primatlar C vitaminini üretebilecek enzimleri yitirmişlerdir; dolayısıyla bu vitamini diyetleri yoluyla almak zorundadırlar. Islak (kıvrık) burunlu primat kardeşlerine kıyasla rinaryum adı verilen burun dokusunu yitirmişlerdir; bunun yerine üst dudak evrimleşmiştir - ve üst dudakları doğrudan burna veya damağa bağlı değildir. Bu sayede kuzenlerine göre çok daha fazla sayıda yüz ifadesi üretebilmeye başlamışlardır. Ayrıca kuru burunlu primatların beyin-vücut oranı da kuzenlerine göre daha büyüktür.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Eski Dünya içerisinde Orta ve Batı Afrika'da endemik yaşarlar. Afrika'nın genellikle ekvatoral bölgesine denk gelir. Bu bölgelerdeki tropikal iklimleri ve ormanlık alanları tercih ederler.

Süha Derbent

Davranış ve Etoloji

Aileler ve gruplar halinde yaşarlar. Gruplarda genellikle 3-15 birey bulunur. Bu bireyler arasında genellikle tek lider erkek vardır. Sıkça evlat edindikleri gözlemlenmiştir. Yani diğer gruplardan ayrılmış, kayıp çocukları sahiplenirler ve onlarla ilgilenirler. Bu da empati ve yas duygularının bilişsel yetenekleri arasında önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir. Çok gür kükremeleri vardır. Bu sayede gür ağaçlık ormanlarda iletişim kurabilmektedirler.

Diyet ve Metabolizma

Geviş getiren memelilerin sindirim sistemlerine benzer bir gastrointestinal sisteme sahip olmalarından ötürü genellikle otçul diyet sahibidirler. Primatlar arasında kısmen farklı sindirim sistemleri sayesinde diğer primatların bulunamadığı ekolojik nişlere yerleşebildiler. Fakat gerektiğinde bitki tohumlarını ve eklembacaklıları da yiyebilirler.

Avcı kuşlar ve şempanze, leopar gibi memelilerin sevdiği avlar arasındadırlar. Şempanzeler, genellikle bitki-temelli besinlerle, örneğin meyvelerle beslenmeleriyle bilinirler. Gerçekten de diyetlerinin büyük bir çoğunluğu otçul besinlerle doludur. Ancak şempanzeler, otçul hayvanlar değildir! Bizler gibi, hepçil hayvanlardır: Yani hem et yiyebilirler, hem de ot... Üstelik bu, öyle böcek veya küçük memeliler yemekle sınırlı da değildir! Şempanze kuzenlerimiz, organize gruplar halinde kolobus maymunları gibi diğer maymunları avlamaktadırlar! Sürüler halinde avlanan şempanzelerden söz ediyoruz. Planet of the Apes tarzı görüntüler aklınıza geliyorsa, yanılmıyorsunuz.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Ne yazık ki eti ve derisi için sık sık insanlar tarafından avlanılır.

Etimoloji

Colobus teriminin kökeni Yunanca κολοβός yani kolobós'tan gelir. Anlamı ise "kesik" veya "kütük" demektir. Bu da başparmaklarının körelmiş olmasına ithafen verilmiştir.

Uyarı: Bu içerikteki görseller, vahşiyaşam fotoğrafçısı Süha Derbent tarafından, Evrim Ağacı'nın "Yaşam Ağacı" projesi için hibe edilmiştir. Fotoğrafların izinsiz olarak kopyalanması, dağıtılması ve kullanılması kesinlikle yasaktır. Tüm hakları saklıdır.