Neil DeGrasse Tyson: Bilime ve Bilim Anlatıcılığına Adanmış Bir Hayat!

Neil DeGrasse Tyson; astrofizikçi, yazar ve bilim anlatıcısı. New York’taki Amerikan Doğal Tarihi Müzesi'ndeki Hayden Planetaryumu’nun direktörü ve aynı zamanda NASA Ayrıcalıklı Hizmet Ödülü, Klopsteg Anı Ödülü ve Amerikan Ulusal Bilim Akademisi Halkın İyiliği Ödülü gibi birçok prestijli ödüle ve onura sahip.

Tyson’ın sunduğu programlardan birini izleme ya da dinleme şansı olanlar, onun bilimsel konuları ne kadar büyük bir tutku ve coşkuyla anlattığına tanık olur. “Birinin kozmosun ihtişamıyla yüzleşmesi için matematiksel olarak akıcı olması gerekmiyor” diyen Tyson, izleyici kitlesinin herkesi kapsamasını sağlıyor. Kozmosun ihtişamından bahsederken, izleyenleri de o heyecana kapılıp meraklanmaya ve sorgulamaya başlıyor. Tyson'ın karmaşık teorileri anlaşılır hale getirmek için kurduğu muhteşem analojiler sayesinde, çok zor konular bile keyifli hale geliyor.

Hayden Planetaryumu’nda Hayatının Akışı Değişen Çocuk

Neil deGrasse Tyson 5 Ekim 1958’de, eğitimli bir ailenin üçüncü çocuğu olarak Manhattan'da dünyaya geldi. Dokuz yaşındayken Hayden Planetaryumu’ndaki gök tiyatrosunu izledikten sonra astronomi ilgisi başladı ve o gün bugündür gözlerini gök yüzünden ayıramıyor. Tyson o günü şöyle hatırlıyor:

Hayden Planetaryumu’ndaki o ilk gün… Yukarı baktım, ışıklar kısıldı ve yıldızlar belirdi, evren beni çağırıyordu. Bu konuda başka seçeneğim yoktu.

Biographics

Tyson, akademik olarak başarılı bir çocuk değildi; ama ortaokuldayken öğretmenlerinden biri onun uzaya olan merakını keşfetti ve Tyson’ı Hayden Planetaryumu’ndaki dersleri alması için yönlendirdi. 15 yaşındayken astronomi üzerine ilk konuşmasını yaptı ve prestijli bir okul olan Bronx Fen Lisesi'ne başladı.

StarTalk

Yüksek Öğrenim Dönemi

Tyson, birçok üniversiteden kabul almasına rağmen Harvard Üniversitesi'nde Fizik okumayı tercih etti. 1980 yılında fizik alanında lisans derecesini aldıktan sonra, 1983 yılında Austin'deki Texas Üniversitesi'ndeki astronomi alanında yüksek lisans derecesini aldı. Kolombiya Üniversitesi’nde cüce galaksiler üzerine araştırmalar yaparak astrofizik doktorasını 1991'de tamamladı. 1994’de Hayden Planetaryumu’nda araştırmacı olarak çalışmaya başlayan Tyson, 1996’de Planetaryum’un direktörü oldu.

Evrim Ağacı

Neil deGrasse Tyson Aynı Zamanda Popüler Bir Yazar...

Tyson, astronomi üzerine birçok popüler kitap yazdı ve muhtemelen yazmaya devam ediyor. Ayrıca Tyson, 1995'den beri Natural History dergisinin Universe köşesinde yazıyor. Astrophysics for People in a Hurry adlı kitabı 2017 yılında en çok satılanlar listesine giren Tyson, bu kitabı ile ilgili şunları söylüyor:

Kelimeleri seviyorum. Kelimelerin gücünü seviyorum. Kelimelerin nasıl bilgi verebileceğini düşünmeyi seviyorum, ayrıca duyguları da etkiliyor. Bu kitaptaki "The Reflections on a Cosmic Perspective" adlı son bölüm, temel olarak benim kültürel ve bilimsel ruhum. Umudum ve beklentim, kozmik bir bakış açısıyla size de dokunuyor.

Tyson, yazdığı bir kitabın hiçbir bölümünün sıkıcı olmaması için çok dikkatli olması gerektiğini söylüyor. Kelimeler türetmeyi çok seviyor; İngilizce’de fiction (kurgusal) ve nonfiction (kurgusal olmayan) olarak sınıflanan kitaplardan nonfiction olanlarına ‘’faction’’ (İngilizcede "gerçek" anlamına gelen "fact" sözcüğü üzerinde yapılan bir kelime oyunu) denilmesini öneriyor ve bu kelimeyi kullanmaktan çekinmiyor. Tyson şöyle devam ediyor:

Genellikle bir bilim kitabında, amacınız öğretmektir. Biri kitabı bitirdiğinde şunları söylemesini istiyorsunuz; "Çok şey öğrendim. Bu kitabı okuduğuma sevindim. Şimdi bir sonraki kitaba geçeyim". Hayatım boyunca sekiz favori kitabım oldu. Beni teşvik eden bu kitapların bir kısmını ortaokul ve lisede okudum. Bu kitapların benim için yaptıklarını okuyucularım için yapmak istedim.

Neil deGrasse Tyson’ın Önerdiği Kitap Listesi:

1. The Bible (İncil)
2. Isaac Newton / The System of the World
3. Charles Darwin / On the Origin of Species (Türlerin Kökeni)
4. Jonathan Swift / Gulliver’s Travels (Gulliver'in Gezileri)
5. Thomas Pain / The Age of Reason
6. Adam Smith / The Wealth of Nations
7. Sun Tzu / The Art of War (Savaş Sanatı)
8. Machiavelli / The Prince (Prens)

Evrim Ağacı

Neil deGrasse Tyson ile Yeni Bir Soluk Alan Cosmos Belgeseli

Gökbilimci, astrofizikçi, yazar ve kozmolog Carl Sagan tarafından 1980 yılında hazırlanıp sunulan Cosmos: A Personal Voyage'ın (Kozmos: Şahsi bir Seyahat) üzerinden çok uzun zaman geçti. Bilimi kitlelere ulaştırmak ve insanların bilime ilgi duymasını sağlamak amacıyla çekilen ilk Cosmos dizisi, belgesel tarihinde bir kilometre taşı niteliği taşır. Amerika’nın tarihinde en çok izlenen dizi olan Sagan’ın Cosmos’u, 60 farklı ülkede en az 500 milyon insan tarafından izlenmiştir. Ancak bilimin sürekli ilerlemesi ve her geçen gün yeni bilgilerin eklenmesiyle, yenilenmiş bir Cosmos serisine ihtiyaç doğdu.

2014 senesi içerisinde, büyük bir heyecanla beklediğimiz yeni Cosmos serisi National Geographic ve Fox işbirliğiyle yayına girdi, ülkemizde de NatGeo kanalında her Pazartesi, Haluk Bilginer’in dublajıyla yayınlandı. Yeni Cosmos’un yapımcılığını Sagan’ın eşi Ann Druyan ve Family Guy’dan tanıdığımız Seth MacFarlane üstlendi, sunuculuğunu ise Neil deGrasse Tyson yaptı; Cosmos: A SpaceTime Odyssey...

Patrick Eccelsine/Fox

Tyson, çocukluğunda Sagan'dan etkilendiğini ve hatta bilim insanı olma konusunda ondan ilham aldığını söylüyor. Her bölümde muhteşem efektlerle sadece bilimsel gerçekleri açıklamakla kalmayıp, bu gerçeklerin elde edilmesinde rol oynayan, insanlık tarihinin değerli bilim insanlarını ve keşif süreçlerini de ele alan yeni Cosmos’un herkes için ufuk açıcı olduğu kesindir.

Neil DeGrass Tyson’ın Cosmos'un son bölümdeki sözlerine kulak verelim:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bir toz zerresinde yaşayan ufacık canlılar olan bizler, Samanyolu'nun yıldızları arasına uzay mekikleri yollamayı nasıl başardık? Sadece birkaç yüzyıl önce, yani kozmik zamana göre yalnızca bir saniye önce, nerede ve hangi zamanda olduğumuza dair hiçbir şey bilmiyorduk. Kozmosun geri kalanından bihaberdik. Bir tür hapishanede, bir ceviz kabuğuyla sınırlanmış ufacık bir evrende yaşıyorduk. Bu hapishaneden nasıl kurtulduk? Bu başarı, beş basit kuralın izinden giden kuşaklar dolusu araştırmacının eseridir: Otoriteyi sorgula. Hiçbir fikir, birisi doğru olduğunu söylüyor diye doğru değildir; ben de dahil. Kendin düşün. Kendini sorgula. Hiçbir şeye, sırf inanmak istediğin için inanma. Bir şeye inanmak, onu gerçek yapmaz. Fikirleri, gözlem ve deneylerden elde edilen kanıtlarla test et. Çok beğendiğiniz bir fikir, iyi kurgulanmış bir testi geçemiyorsa yanlıştır. Yola devam et. Kanıtlar sizi nereye götürüyorsa oraya gidin. Elinizde hiç kanıt yoksa, peşin yargıda bulunmayın. Belki en önemli kural da şudur: Unutmayın; yanılıyor olabilirsiniz!

(...) Bilim, kendimizi ve birbirimizi kandırmamamız için bir yoldur. Dünya'nın yaşını veya yıldızların uzaklığını ya da yaşamın nasıl evrildiğini öğrenmek... Bunlar ne fark yaratır ki? Bu biraz da, ne kadar büyük bir evrende yaşamak istediğinizle ilgilidir. Kimileri küçük olmasını tercih eder. Bunda bir sorun yok. Anlaşılabilir. Ama ben büyük olmasını isterim. Bütün bu bilgileri kalbime ve aklıma soktuğumda bunlar beni coşturur. Bu duyguyu hissettiğim zaman da bunun gerçek olduğunu, sadece kendi kafamın içinde olup biten bir şey olmadığını bilmek isterim. Çünkü neyin gerçek olduğu önemlidir ve hayal gücümüz Doğa'nın muhteşem gerçekliğinin yanında hiç kalır.

Neil deGrasse Tyson Popüler Bir Bilim İnsanı

Tyson'ın şakacı kişiliği ve keyifli sohbetleri, onu sadece bilim alanında değil başka alanlarda da görmemizi sağlıyor. Örneğin; 2018’de, The Big Bang Theory dizisinin final sezonunun ilk bölümüne Bill Nye ile birlikte konuk oyuncu olmuştu. Tyson'ı daha önce de Family Guy çizgi dizisinde de gördük. Ayrıca, Avenged Sevenfold’un albümü olan The Stage’deki bir monolog bölümünde bile yer aldı. Tyson daha birçok popüler çalışmaya katkıda bulundu. Tyson'ın, güncel radyo haberlerini tartışmak üzere araştırmacıları ve ünlüleri davet ettiği StarTalk adında kendi radyo programı bile var.

Star Talk

Tyson popülerliği ve bilim anlatıcılığı başka bilim insanlarının da yolunu açmıştır. Bu bilim insanlarından biri de popüler bilim anlatıcısı Bill Nye'dir. Nye, Tyson'ın kendine pozitif bir itki olduğunu söylüyor ve ayrıca Nye ve Tyson'ın çok iyi arkadaş oldukları da biliniyor. Michio Kaku, Phil Plate ve Brian Cox gibi diğer popüler bilim anlatıcıları Tyson'ın açtığı yoldan giden bilim insanları arasında yer alıyor.

Star Talk

Plüton'un Akıbeti

2000 yılında, Tyson'ın direktörlüğünü yaptığı Hayden Planetaryumu'ndaki gezegenler sergisinde, Plüton cüce gezegenler sınıfında yer almıştı. New York Times gazetesinden bir muhabir bu değişiklik hakkında yazdı ve büyük tartışma başlamış oldu. Tyson bunun üzerine nefret mektupları aldığını söylüyor. İnsanlar, Plüton’un gezegenlikten çıkarılma fikrine şimdi olduğu gibi o zaman da karşıydılar. 2006 yılında mesele karara bağlandı ve Uluslararası Astrofizikçiler Topluluğu, Plüton’u resmi olarak cüce gezegenler sınıfına aldı. Yani, Güneş sisteminde sekiz gezegen vardı artık. Bu konuda daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Evrim Ağacı

Sonuç

Neil deGrasse Tyson'ın bilime ve özellikle astronomi bilimine yaptığı katkılar tartışılamaz. "Öğretmeni" olarak gördüğü, büyük bilim insanı ve bilim popülerleştiricisi Carl Sagan'ın yolundan gittiği açık. Bu bakımdan, bilimin popülerleşmesi için üstlendiği rol de çok büyük... Birçok bilim insanı onun açtığı yoldan ilerleyerek bilim anlatıcılığı yapıyor, bilimi popülerleştirerek ve sevdirerek daha büyük kitlelere ulaştırmaya çalışıyor. Neil deGrasse Tyson'ın bilime yönelik heyecanı ve tutkusunun Evrim Ağacı'ndaki arkadaşlarımıza ilham olmadığını söylemek yalan olurdu.

Şunu da vurgulamak gerekiyor ki Tyson, 2018 yılında uygunsuz cinsel davranışlarda bulunmakla suçlanmıştı; ancak hakkında 2 ayrı kurumca açılan soruşturmaların her ikisi de Tyson'ı akladı ve yoluna devam etmesinde bir sakınca olmadığı sonucuna vardı. Bu nedenle Tyson, bilim üreticiliği ve anlatıcılığı alanındaki çalışmalarına devam ediyor. Bu konuda daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.