Darwin, Kendi Teorisine Güveniyor muydu? Yoksa Fantezi Peşinde Koştuğuna mı İnanıyordu?

İddia

Darwin, özellikle de arkadaşı Charles Lyell'a yazdığı mektuplarında teorisinden duyduğu kuşkuları çok açık bir şekilde dile getirmektedir: "Çeşitli konularla ilgilenen pek çok insanın yıllardır bir illüzyon içinde olduğumu düşünerek oldukça seviniyorum. Sık sık üzerime soğuk bir ürperti geliyor ve kendi kendime bütün hayatımı bir fanteziye adayıp adamadığımı soruyorum."

Gerçek mi?

Çarpıtılmış

Sözün Gerçeği Nasıl?

(...) Bana gelecek olursak... Çok sayıda insanın yıllar boyunca illüzyonların peşinden gittiğini düşünüp mutlu oluyorum. Ama sık sık üzerime soğuk bir ürperti geliyor ve kendi kendime bütün hayatımı bir fanteziye adayıp adamadığımı soruyorum. Ama artık şöyle düşünüyorum: Siz ve Hooker gibi gerçeği araştıranların tamamen hatalı olmasının imkansız olduğunu düşünüyorum ve dolayısıyla içim rahatlıyor.

Sözün Kökeni

Charles Darwin tarafından 23 Kasım 1859'da, yani Türlerin Kökeni'nin basılmasından sadece 1 gün önce, Dünyaca ünlü jeolog ve Darwin'in yakın dostu Charles Lyell'e gönderdiği bir mektuptan alıntıdır.

Bilgiler

Mantıkta, çeşitli kelimeleri veya cümleleri bu şekilde bağlam dışında alıp kullanmaya "Cımbızlama Safsatası" denmektedir. Amaç, cımbızlanan kısmın verdiği hatalı düşünceyi, genel görüş veya gerçekmiş gibi sunmaya çalışmaktır. "Cümleleri bağlam dışı kullanma" gibi de düşünülebilir. Sözün orijinali ile, evrim karşıtları tarafından yayılan versiyonu arasındaki farklar incelenecek olursa, cımbızlamanın ne kadar art niyetli bir uygulama olduğu görülebilir.

Ancak mektup sadece yaratılışçılarca cımbızlanması açısından ilginç değildir. Mektup, Darwin'in bilim tarihini değiştirecek eserinden 1 gün öncesine ve o çağın şartlarına güçlü bir ışık tutmaktadır. Örneğin aynı mektupta Darwin, Lyell'in Darwin tarafından ileri sürülen değişim fikrini kabul etmesinden ötürü hoşnutluğunu şu sözcüklerle dile getirmektedir:

Yeni baskınızda değişim [modifikasyon] doktrinini kabul etmeye karar vermenizi memnuniyetle karşılıyorum. Çalışmamın başarısı için hiçbir şeyin sizin kabulünüzden daha önemli olmayacağına ikna olmuş bulunmaktayım. Size hürmetlerimi sunarım. Bir soru işaretinin öteki tarafında bulunduğunu ispatlamış bir usta olarak, fikrinizi istemli bir şekilde değiştirmeniz, sanıyorum ki bilim tarihinde eşi pek de bulunmayan bir gerçektir.

Darwin, ilk etapta "evrim" sözcüğünü kullanmamıştı; çünkü bu kelimenin o zamanlarda böyle bir anlamı yoktu. Bunun yerine o zamanlarda buna "modifikasyon" denmekteydi.

Mektubun bu kısmından da görülebileceği gibi, Darwin'in çağının büyük insanlarını evrimsel değişim fikrine ikna etmeyi başarması, kendisini fazlasıyla heyecanlandırmakta ve umutlandırmaktadır. Bu, oldukça anlaşılırdır. Zira gencecik bir bilim insanı olarak çağının saygın bilim insanları tarafından kabul görme, onları sadece bilim-temelli verileriyle tamamen aksi yöndeki inanışlardan koparıp bilimsel tarafa çekmeyi başarma çok büyük başarılardır. Yani bilim düşmanlarının cımbızlama girişimleri Darwin'in kendisinden ve teorisinden emin değilmiş gibi göstermesi bir yana, Darwin zaten daha kitabını yayımlamadan önce bile bilimsel anlamda büyük başarılar elde etmeyi başarmıştır.

Yaratılışçıların yapmaya çalıştığı, Darwin ile ilgili bir yalanın arkasına sığınarak kamuoyunda "Darwin bile kendi iddiasına inanmıyordu, siz neden inanıyorsunuz?" mesajını yayabilmektir. Lakin Darwin'in mektubunun geneline bakıldığında, bir pozitiflik ve umutla dolu olduğu görülmektedir.

Darwin, mektubun doğrusunu yukarıda verdiğimiz noktasından sonra, adeta günümüz yaratılışçılarına gönderme yaparmış gibi, kendi çağının bilim düşmanlarına yüklenmektedir:

Eleştirileriniz için çok teşekkürler, eğer ki ikinci bir baskısı yapılacak olursa bunlara mutlaka eğileceğim. Bir süredir, eğer ki bir ateist, vs. olarak yaftalanacak olursam, doğal seçilim doktrininin sizin çalışmalarınıza zarar verip vermeyeceğini düşünüyorum. Umuyorum ve düşünüyorum ki olmayacaktır. Deneyimlerime dayanarak söyleyebilirim ki, bağnazlığın virüsü genellikle ilk bulaştığı kişide harcanıyor. Bilge ve mutlu bağnazlar, bu kişinin görüşlerini doğru kabul eden diğerlerinin sanrılar gördüklerini iddia ederek, onlara sadece acıyorlar.

Sonrasında ise Darwin, şu sözlerle mektubunu bitirmektedir:

Kitabıma gösterdiğin ve bana cömertçe sunduğun tüm gayretlerin ve ilgin için, en sıcak ve arkadaşça bir biçimde sana teşekkür ederim. Ve ben, sevgili Lyell, senin halen aşıkane bir dostun ve öğrencin olarak kalmaktayım.

Darwin ve Lyell arasındaki mektuplaşmanın zarafeti karşısında, bilim düşmanlarının zehirli retoriği daha da tezat bir biçimde karşımıza çıkmaktadır. Bazı insanların bilime, aydınlanmaya, ilerlemeye ve gelişmeye karşı duyduğu nefret, onların hayat biçimlerini ve toplumsal manipülasyon araçlarını belirlemektedir. Kendimizi bilimsel gerçekler konusunda eğiterek ve her duyduğumuz iddianın kaynağını elimizden geldiğince güvenilir kaynaklardan araştırarak, bu seviyesiz ve tehlikeli saldırıların yanlış kanılara kapılmamıza neden olmasına engel olabiliriz.