Mete Atatüre, Thomas Young Madalyası'na Layık Görüldü!
Bu haber 4 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Daha önceden Evrim Ağacı olarak sohbet etme fırsatımız da olan Prof. Dr. Mete Atatüre, yarıiletkenlerde ve elmasta kuantum optik olgular üzerine yaptığı çalışmalar ve kuantum teknolojisi alanında geliştirdiği heyecan verici uygulamalardan ötürü, 2020 Thomas Young Madalyası ve Ödülü'ne layık görüldü.[1] Optik alanında verilen bu ödüle layık görülmesinin önemini ve anlamını sorduğumuzda, Atatüre bize şöyle açıkladı:
Bu ödül, ekibimizle birlikte yaptığımız çalışmaların ve emeğimizin tanınması açısından benim için çok anlamlı. Günümüzde ödüller halen genellikle tekil kişilere veriliyor; ancak modern bilimde neredeyse hiçbir zaman tekil bir kişi büyük başarılara imza atamıyor. Her zaman bir ekip çalışması var, koca bir laboratuvarın emeği var. Haliyle bizim bütün çalışmalarımız için de bu geçerli. Dolayısıyla bu ödül, ismen bana verilmiş olsa da, aslında sadece bana değil, geçmişte ve şu anda birlikte çalıştığım bütün ekip üyelerimize ait.
Mete Atatüre Kimdir? Neden Ödüle Layık Görüldü?
Katı hal kuantum optik sistemleri konusunda Dünya çapında tanınmış bir uzman olan, Cambridge Üniversitesi'nden Prof. Dr. Mete Atatüre, özellikle de spin-foton arayüzleri olarak adlandırılan, kuantum optik özelliklere sahip, yeni malzemeler geliştirme konusundaki çalışmalarıyla bilinmektedir. Daha önceki çalışmaları arasında; yarı iletken kuantum noktalar, ışık kullanarak elektron spinlerinin kontrol edilebileceğinin ilk defa gösterilmesi, tek spinde Faraday etkisi ve optik boşluklara sahip kuantum noktaların deterministik çiftlenmesi gibi başarılar da yer alıyor. Foton bazlı teknolojiler olarak da bilinen ve ışığın kuantum fiziğine dayalı özelliklerinden gücünü alan tüm bu yeni teknoloji araştırmaları, daha güvenli iletişim ağları kurmaktan, çok daha hızlı kuantum hesaplamalarına kadar birçok yenilikçi gelişmenin önünü açabilir.
2007 yılından beri İngiltere'de yaşayan Mete Atatüre, burada kurduğu ekibiyle ilk büyük başarısını kuantum nokta spininden faydalanarak atomik ışıma üreterek elde etti. Bu yöntem, günümüzde bu alandaki ana üretim tekniği haline gelmiştir. Sonrasındaysa spin kuantum atlamalarını optik yöntemler kullanarak ve gerçek zamanlı olarak gözlemlemeyi başardılar. Kendisine bu çalışmanın önemini sorduğumuzda, şöyle yanıtladı:
Ekibimizin bu çalışması iki yönden ilginçti: Birincisi, kuantum fiziğinin temel kavramlarından olan ve ışık kullanarak sadece atomlarda gözlenebilmiş kuantum atlamalarını yarıiletkende gözlemeyi başardık. Kuantum atlamaları, eğer elektron spinini kübit (kuantum bit) olarak alacak olursanız, bilgisayarlardaki bitler gibi 0 ve 1 durumları arasındaki geçişlerdir. Çalışmamızı ilginç kılan ikinci nokta ise, bu tür bir gözlem sayesinde spinin kuantum durumunu, yani bir kübitin 0 ya da 1 olduğunu ışıkla ölçmeyi başarmış olmamızdı.
Genellikle yarıiletkenlerden elde edilen fotonlar sinyal gürültüsüne sahiptir ve bu nedenle tutarlı değillerdir. Bu da kuantum dolanıklık deneylerinin kalitesini ve hatta uygulanabilirliğini sınırlar. Bunu aşmanın ideal yolu, bu konuda en işlevsel ışık kaynağı olan lazerlerin kalitesinde, ama lazerdeki gibi çok sayıda foton yerine tek bir foton üretebilmektir. 2012 yılında Mete Atatüre ve ekibi, yariiletken kuantum noktalardan lazer kalitesine sahip, yani düşük gürültülü ve yüksek tutarlılığa sahip fotonlar üretmeyi başardı.
2015'te ise sıkıştırılmış ışık (veya "kuadratür sıkışması", İng: "quadrature squeezing") kavramını bir foton düzeyinde ilk defa gözlemeyi başardılar. Fotonların gürültü seviyesi ile ilgili olan ve klasik fizik anlayışımızla izah edilemeyecek olan bu sıkıştırılmışlık özelliğinin varlığı ilk olarak 1981 yılında öngörülmüştü; ancak bu özelliğin gözlenmesinin imkansız olduğu düşünülüyordu. Bu başarısı, Türkiye'deki basın organlarında "ışığın sesinin ölçümü" olarak haberleştirildi; halbuki konunun bununla pek bir ilgisi yok (yukarıdaki sohbetten detayları öğrenebilirsiniz).
Bu noktadan sonra Atatüre'nin ekibi, uzak kuantum nokta spinleri arasında kuantum dolanıklık sağlamayı başardı. Yani fotonlardan faydalanarak, elektronları uzak mesafelerde birbiriyle ilişkili, yani kuantum dolanıklığa sahip hale getirdiler - ki bu başarı, bu yazının yazıldığı gün itibariyle halen tüm foton ölçümü temelli kuantum dolanıklık sistemleri içerisinde rekora sahiptir. Bu çalışmalar, ileride inşa edilebilecek süper-hızlı ve süper-güvenli kuantum internet teknolojilerinin temellerinin atılması için öneme sahiptir.
Optik polarizasyon ve kuantum nokta çekirdeğinin soğuması sayesinde elektron spin tutarlılığını geliştirme üzerine yakın zamanda yeni çalışmalara imza atan ekip, 2019 yılında ilk defa, çok cisimli çekirdek kütlelerinin ışıkla kontrolünü başardı. Bu, deterministik kuantum hafıza teknolojisi açısından heyecan verici bir gelişme olarak karşılandı.
Atatüre'nin elmas ve atomik ölçekte ince malzemelerle yaptığı spin-foton kuantum arayüzleri de çığır açıcıdır. Elmas kullanarak yaptıkları öncü çalışmalarda, silikon boşluğu olan spinlerin optik olarak erişilebileceğini gösterdiler ve yeni "renk merkezleri"ni keşfetme yönünde önemli adımlar attılar. Renk merkezleri, bir elementin veya malzemenin içinde bulunan ve tek bir atomun bir başka atomla yer değiştirmesi sonucu oluşan kusurlardır. Bu tür kusurlar, bir malzemenin rengini belirleyen ana unsurlardan birisidir. 2014 yılındaysa elmas içinde tek bir silikon atomunun spinini tutarlı bir şekilde kontrol etmeyi başardılar. Mete Atatüre, periyodik cetvelin 4. sütunundaki elementlerin "renk merkezleri"ni inceleyen önemli çalışmalara liderlik etmeye devam etmektedir.
Atomik ölçekte ince olan 2 boyutlu malzemeler kullanan ekibi, insanlık tarafından üretilen ilk atomik ölçekte ince kuantum LED'leri üretmeyi başardılar. 2017 yılında ise katmanlı malzemelerde deterministik ve büyük ölçekte kuantum saçıcı diziler üretmeyi başaran yeni bir yöntem geliştirdiler.
Atatüre, akademik çalışmalarına ek olarak, bilim iletişimi ve halka bilim götürme konusunda da önemli çalışmalara imza atmaktadır. Düzenli olarak halka açık konuşmalar yapan Mete Atatüre, toplum için bilimin ve optik teknolojilerin önemine dikkat çekmektedir. Aynı zamanda bilimde dürüstlüğü, bilim cemiyetindeki çeşitliliği ve daha katılımcı bir öğretimi savunmaktadır. Akademide "yan çalışmalar" olarak bilinen bu tür aktivitelerin önemini sorduğumuzda, şöyle cevapladı:
Popüler bilim ya da bilim popülerleştiriciliği olarak bilinen bu aktiviteler, hem toplumun daha iyi bir bilim okuryazarlığı düzeyine erişebilmesi, hem de bilim insanlarının topluma daha entegre olabilmesi açısından, yani o meşhur "fildişi kulelere hapsolup kalmamaları" açısından çok önemli. Ayrıca bilimi topluma daha fazla götürdükçe, bilimi herkese daha erişilebilir kıldıkça, bilimin süregelen sorunlarından biri olan eşitsizlikleri de azaltmaya yardımcı olabiliriz. Daha geniş bir insan çeşitliliğine bilim ile hitap edebildiğimizde, bu kişilerin bilime olan merakı da kaçınılmaz olarak artacaktır. Bu, bilimin geleceği için büyük öneme sahip.
Fizik Enstitüsü ve Madalyalar
İngiltere ve İrlanda'dan fizikçileri bünyesinde barındıran Fizik Enstitüsü (İng: "Institute of Physics"), fiziğe önemli katkılarda bulunmuş bilim insanlarına her sene çeşitli ödüller vermektedir. Başkanlık Madalyası, Isaac Newton Madalyası, Altın Madalyalar (6 farklı kategoride), Gümüş Madalyalar (16 farklı kategoride), Bronz Erken Kariyer Madalyaları (6 farklı kategoride), Phillips Ödülü, Fizik Öğretmenleri Ödülü, Onursal Ödüller, İş Dünyası Ödülleri, Teknisyen Ödülleri, Çırak Ödülleri ve Çırak İşveren Ödülleri gibi kategorilerde dağıtılan bu ödüller, ilginli alanlara en çok katkı yapan isimlere veriliyor.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Gümüş Madalyalar kategorisinde yer alan Thomas Young Ödülü, optik alanında çalışan uzmanlara veriliyor. İngiliz bir hezarfen olan Thomas Young, meşhur çift yarık deneyi ile ışığın dalga teorisine katkı sağlamış, Young modülü (İng: "Young's modulus") isimli parametreyle bir cismin üzerindeki gerilimi (stresi, İng: "stress") sünmeyle (İng: "strain") ilişkilendirmiştir.
Ayrıca ışığın üç farklı rengine duyarlı reseptör hücreleri olduğunu öngörerek, renkli görüş teorisine ve biyolojiye, yüzey gerilimi üzerindeki çalışmalarıyla ise fizik ve kimyaya da büyük katkılar sağlamıştır.
Thomas Young Ödülü'ne layık görülen kişilere madalya, sertifika ve 1,000£ ödül verilmektedir. 2020 yılında ödüle layık görülenlerin tam listesini buradan görebilirsiniz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 66
- 15
- 12
- 9
- 8
- 7
- 5
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ Institute of Physics. 2020 Thomas Young Medal And Prize. (28 Ekim 2020). Alındığı Tarih: 29 Ekim 2020. Alındığı Yer: Institute of Physics | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 14/12/2024 17:22:35 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9492
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.