Mars'a Gönderilen Araçlar ve Bize Mars Hakkında Öğrettikleri

Bulutsuz bir gecede gökyüzüne baktığınızda ilk gözünüze çarpan oldukça parlak görünen Venüs’tür. Sonra belki Jüpiter’i görürsünüz. Bu ikisiyle karşılaştırıldığında Mars, diğer gök cisimlerinden pek de farklı olmayan küçük kırmızı bir noktadır. Teleskobun söz konusu bile olmadığı yıllarda insanlar, bu küçük kırmızı noktaya bakıp hayaller kurdular ve renginden dolayı birbirinden ilginç hikâyeler anlattılar.

Pek gösterişli olmadığı halde neden bu küçük gezegeni bu kadar çok seviyoruz? Antik çağlardan beri Mars neden bu kadar el üstünde tutuluyor? Ve içinde bulunduğumuz çağda Dünya dışında yüzeyinde araç gezdirdiğimiz tek gezegen neden Mars? Yalnızca rengi bizi büyülüyor olamaz değil mi? Ve artık biliyoruz ki bu kırmızılık, mitolojik öykülerin anlattığı gibi kandan değil, demiroksitten kaynaklanıyor. Mars’tan gelen ilk fotoğraflardan sonra gördük ki burada tarımla uğraşan, kanallar yapan zeki uzaylılar da yok. Her yer kayalık, taş, toprak... Hakkında hikayeler anlatacak ilginçte hiçbir şey yok. O zaman Mars neden hala bizi büyülemeye devam ediyor?

NASA

Mars: Yaşam İçin Sonraki Durak

Artık Mars’ta yaşayan üstün teknolojiye sahip uzaylılarla ilgili fantastik hikâyeler anlatamıyor olabiliriz. Bilim, bu dayanaksız heyecanımızı bir kenara atmış olabilir; ancak aynı zamanda bize, bizimle ilgili yepyeni bir heyecan sunuyor: İnsanlığın Mars’ta kuracağı gelecek, orada doğacak ilk bebek… Yepyeni bir çağın başlangıcına şahitlik ediyoruz.

Yirminci yüzyılın ortalarından beri kızıl gezegene gönderdiğimiz araçlar, bize Mars hakkında çok fazla bilgi sağladı. Atmosferini, iklimini, toprak yapısını ve daha pek çok şeyi öğrendik. Fakat asıl bilmek istediğimiz, orada yaşam olup olmadığıydı.

Şimdiye kadar Kızıl Gezegen'de yaşama dair hiçbir ize rastlamadık. Mars’ın bir zamanlar suyla dolu bir geçmişe sahip olduğunu ve yüzeyinde akarsular bulunduğunu da biliyoruz. İncelmiş olan atmosferi nedeniyle şuan yüzeyinde sıvı su barındıramıyor; ancak bir zamanlar yüzeyde bulunan göller ve akarsular canlı yaşamına ev sahipliği yaptığını biliyoruz. Curiosity ve Perseverance gibi yüzey araçları, tam da bunu araştırmak için Kızıl Gezegen'e gönderildiler. Astrobiyoloji alanındaki tüm bu çalışmalar, canlı yaşamının Dünya’da nasıl başlamış olabileceği hakkında da çok değerli bilgiler verecek.

Konuyla ilgili çok daha detaylı bilgi almak için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

İnsanlığın Mars Görevleri

Şimdiye kadar Amerika, Avrupa Uzay Ajansı ve Rusya başta olmak üzere Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’den pek çok uzay aracı Mars’a gönderildi. Büyük çoğunluğu başarısızlıkla sonuçlanan görevlerden bazıları Mars’a ulaştığı halde kısa zaman sonra Dünya ile irtibatı kesildiği için görevlerine son verildi.

Mars görevi başarı ile sonuçlanmış, bize önemli veriler göndermiş araçlardan ve yüzey araçlarının iniş yaptığı bölgelerin nasıl seçildiğinden kısaca bahsedelim.

Mariner 4

NASA tarafından 1964 yılının Kasım ayında gönderilen araç, Mars’a ulaşmayı başaran ilk görevdi ve Kızıl Gezegen'in yüzeyinin ilk yakın çekim fotoğraflarını bize gönderdi.

NASA

Viking 1 ve Viking 2

Viking 1 ve Viking 2 uzay araçları 1975 yılında NASA tarafından gönderildi. Her ikisi de birer orbiter ve yüzey aracından oluşmaktaydı. Bu görev, ABD’nin yüzeye iniş yaptığı ilk başarılı Mars misyonudur.

Araçlar, Mars’ta iki farklı bölgeye indirildi. Kızıl Gezegen'i daha yakından tanımak ve yaşam izlerini araştırmak için gönderildiler. Herhangi bir yaşam belirtisine rastlamadılar; ancak yaşam için gerekli olan karbon, nitrojen, hidrojen, oksijen ve fosfor gibi tüm temel elementleri buldular.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bilim insanları, Güneşin ultraviyole radyasyonu ve toprağın aşırı kuruluğunun canlı organizmaların oluşumunu engellediğini düşünüyorlar. Bu nedenle canlı yaşamını toprağın altında, çok daha derinlerde aramalıyız. Viking yörünge ve iniş araçları, radyoizotop termoelektrik jeneratörleri sayesinde tasarım ömürlerinden çok daha uzun süre hizmet verdiler.

NASA

Mars-2 ve Mars-3

Sovyetler Birliği’nin yıllarca süren başarısız denemelerinden sonra nihayet 1971’de fırlatılan Mars-2 yörünge aracı Mars’a başarılı bir şekilde ulaştı ancak iniş modülü atmosfere planlanandan daha dik bir açıyla girdiği için iniş sistemi arızalandı ve araç yüzeye düştü.

Mars-3 yüzey aracı ise yüzeye başarılı bir şekilde iniş yaptığı halde yüzeyde yalnızca birkaç saniye görevini sürdürebildi. Yüzey araçlarında istenilen başarıya ulaşılamamış olsa da yörünge araçları; Mars atmosferi, yüzey sıcaklığı ve basınca dair önemli veriler elde ettiler ve Dünya’ya 60 fotoğraf gönderdiler.

Mars Pathfinder ve Sojourner Rover

1996 yılının Aralık ayında gönderilen araç, yenilikçi tasarımı ile birçok ilke imza attı. Hava yastıkları ile ilk kez Mars’a yumuşak iniş yaptı ve Güneş Sistemi'nde herhangi bir gezegende kullanılan ilk tekerlekli araç oldu. "Rover’ların babası" olarak tanımlayabileceğimiz Sojourner, 1 haftalık görev süresini fazlasıyla aşarak, 83 gün boyunca araştırma yaptı.

Space.com

Spirit ve Opportunity

İkiz Roverlar, 2004 yılında Mars’a iniş yaptılar. Toprağın kimyasal ve mineral yapısını incelediler. Özel araçları ile kayaları aşındırdılar ve eşsiz bilgilere ulaştılar. Elde edilen veriler, Mars’ın bir zamanlar sulu bir geçmişe sahip olduğunu gösteriyordu. Spirit ve Opportunity, kızıl gezegenin mikrobiyal yaşama ev sahipliği yapmış olabilecek ıslak geçmişine dair ilk kanıtları buldular.

Curiosity

2011 yılında gönderilen Curiosity Rover, şimdiye kadar Mars yüzeyine indirilmiş en büyük ve ağır araçlardan biri. Gale kraterine iniş yaptı ve burada Mars’ın eskiden ev sahipliği yapmış olabileceği mikrobiyal yaşamın izlerini arıyor.

Araştırma için Gale kraterinin seçilmesi bir tesadüf değil. Diğer iniş noktalarında olduğu gibi aylarca yapılan inceleme ve elemeler sonrasında en verimli sonuçların alınabileceği ve eskiden akarsu ve göllere ev sahipliği yapmış olan bölgeler seçiliyor. Bu kraterin kıyı şeridinde birikmiş olabilecek mineral ve kalıntılar, canlı yaşamı için en büyük kanıtlar olabilir.

Curiosity Rover’ın araştırmaları hala devam ediyor. 2020'nin Haziran ayında yayınlanan bir habere göre, Kızıl Gezegen'deki metan gizeminin çözülmesini sağladı. Curiosity, Mars’ta metan gazı tespit etmişti. Bu gerçekten çok heyecan verici çünkü Dünya’da metan gazının çoğu mikroplar tarafından üretiliyor. Aynı şekilde Mars’taki metan gazı mikrobiyal yaşamın en büyük kanıtı olabilir ancak metanın biyolojik bir süreçle üretilmek zorunda olmadığını da biliyoruz. Jeolojik süreçler sonucu da üretilebiliyor.

Bu heyecan verici haberin ardından bilim insanlarının yaşadığı kafa karışıklığı ise, Avrupa Uzay Ajansının (ESA) ExoMars Trace Gas Orbiter aracının, atmosferin yüksek kesimlerinde metana rastlamamış olmasıydı. Gece ve gündüz ayrı ayrı yapılan ölçümler sonucunda Gale kraterinde metan konsantrasyonunun gün içinde değiştiği tespit edildi. Yine de küresel olarak atmosferin yüksek kesimlerinde neden hala metana rastlanmadığına dair araştırmalar devam ediyor.

Wired

Perseverance

Çoğumuz Mars 2020 misyonunu yakından takip etmişizdir. En azından Mars’a isminizi göndermiş olabilirsiniz. Temmuz 2020’de gönderilen uzay aracı, Şubat 2021’de Mars yüzeyine indi. Jezero kraterinde araştırmalarına, kaya ve tortu örnekleri toplamaya devam ediyor.

Daha önce de bahsettiğimiz gibi, yüzey araçlarının iniş yaptığı noktalar titizlikle seçiliyor. Jezero kraterinin seçilme nedeni ise bir zamanlar (3.5 milyar yıl önce) burada nehir kanallarının sularını akıttığı büyük bir göl vardı. Bu gölün kıyı şeridinde bulunan, oluşumu için suya ihtiyaç duyulan kil ve karbonat mineralleri; mikrobiyal canlı kalıntılarını koruyabilecek özelliklere sahip.

Perseverance Mars’a gönderilmeden önce test ve deneylerin yapıldığı Salda Gölü de benzer bir jeolojik yapıya sahip. Bölgede korunan biyoimzaların Perseverance’a nasıl görüneceğini anlamak için Salda Gölü eşsiz bir nimet.

Elde edilen tüm önemli verilerin yanında NASA bir ilke daha imza atarak Dünya dışı bir gezegende ilk kez bir helikopter (Ingenuity) havalandırmayı başardı. Bu deneysel bir misyondu ve Mars’ta ilk motorlu uçuşu test etmek için gerçekleştirildi.

Agora Bilim Pazarı

Olduğum Yer

Bir kadın, kendi şehrinde, kendi başına yürüyor. Hayat yolculuğunun ortasında yolunu kaybettiğinin farkında. Her bir gününün fonunda yer alan bu şehir, olduğu yer, hikâyesinin gizli kahramanı. Sokakları, parkları, müzeleri, mağazaları, kafeleriyle kadının tek gerçek sırdaşı.
Pulitzer Ödüllü Jhumpa Lahiri’nin yeni romanı Olduğum Yer, hiçbir zamana, mekâna ya da insana ait olamamış, endişe ile coşku, köklenme ile yabancılaşma arasında gidip gelen bir kadının hikâyesi. Engelleri aşma dürtüsüyle dolup taşarken tarzı, üslubu ve hassasiyetleriyle de yazarın cesur dönüşümünü ortaya koyuyor. Lahiri, edebiyat yolculuğuna yeni bir dilde devam ederek İtalyanca yazdığı ilk romanında sanatsal başarısını da yeni bir seviyeye taşıyor.

YILIN EN ÇOK BEKLENEN KİTAPLARI SEÇKİSİNDE
TIME • VOGUE • VULTURE • LITHUB • OPRAH MAGAZINE BUZZFEED • HARPER’S BAZAAR

“Hipnotize eden bir ‘sırra kadem basma’ numarası.” –OBSERVER
“Zarafetle yazılmış… Baharın ilk sıcak akşamında, güneş batarken çıkılan bir gezintiye benziyor. Mücevher gibi bir kitap.” –BOOKPAGE
“Lahiri’nin dili ince bir elekten geçmiş gibi, her sözcüğü ışıldayan birer değerli taş.” –BOOKLIST

Devamını Göster

₺160.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Perseverence aracı hakkında daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Hope

Birleşik Arap Emirlikleri’nin ilk Mars görevidir. Emirates Mars Misyonu kapsamında gönderilen araç, 2021 yılının Şubat ayında Mars’a ulaşmıştır. Yörüngede dolaşarak Mars atmosferini ve iklimini detaylı bir şekilde inceleyecek.

BBC

Zhurong

Mars’a başarılı bir şekilde iniş yapmayı başaran ikinci ülke Çin oldu (Sovyetler Birliği'nin gönderdiği araç ile irtibatı, inişten kısa bir süre sonra kopmuştu). 2020 yılının Temmuz ayında Tianwen-1 Mars misyonu ile gönderilen araç, gezegenin atmosferi ve jeolojisi hakkında araştırma yapacak.

SpaceNews

Sonuç

Kızıl Gezegen'e olan ilgimizin son yıllarda giderek somutlaşması, bize yepyeni keşif kapıları açtı. Pandemi gibi zorlu bir süreçte bile üç farklı ülkenin Mars’a yaptığı başarılı görevler, bu sevginin ve ilginin en büyük kanıtı. Her yeni Mars yolculuğunda bir ilke imza atılıyor ve bu gerçekten çok heyecan verici.

Belki bir gün orada karşılaşacağımız fosiller bizim bildiğimizden ve beklediğimizden çok farklı olabilir. Hatta şimdiye kadar hiç karşılaşmadığımız bir molekül veya biyolojik süreç keşfedilir ve bu pek çok yeni keşfi de beraberinde getirebilir. Farklı bir gezegene yerleşme hayalleri kurarken belki de insanlığın sonunu getirebilecek bir virüs türüyle bile karşılaşılabilir. Ancak yine de kesinlikle denemeye değer.