Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Komplo Teorilerine İnanan İnsanların Fikirlerini Nasıl Değiştirebiliriz?

Komplo Teorilerine İnanan İnsanların Fikirlerini Nasıl Değiştirebiliriz? The Atlantic
12 dakika
7,727
Evrim Ağacı Akademi: Komplo Teorileri Yazı Dizisi

Bu yazı, Komplo Teorileri yazı dizisinin 5. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Skeptikler Kılavuzu: Şüpheciler İçin Kısa Bir Rehber" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Podcast
16:59
Ekin Baran Sunar
Seslendiren
25
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Trende otururken, bir grup Amerikan futbolu fanatiği içeri dalıyor. Belli ki tuttukları takımın kazandığı maçtan yeni çıkmışlar, çevremdeki koltuklara oturuyorlar. İçlerinden birisi kenara atılmış bir gazeteyi alıyor, Donald Trump tarafından yayılan “alternatif gerçekler”in en son çıkanını okurken alaycı bir şekilde gülüyor.

Diğerleri de kısa süre içinde ABD Başkanı’nın komplo teorisi hevesiyle ilgili kendi fikirlerini sunarak konuya giriyorlar. Sohbet kısa süre içinde diğer komplolara doğru yön değiştiriyor ve ben de grubun Flat Earthers (Düz Dünyacılar – Dünya’nın düz olduğu fikrini savunanlar), Kimyasal İz Memleri (yüksek irtifadaki uçakların arkalarında bıraktığı kimyasal izin ruhsal bozukluklara, iklim değişikliklerine vb. yol açması şeklindeki memler) ve Gwyneth Paltrow’un son fikri (vajinayı bir tür karışımlı buhara maruz bırakmanın çok sağlıklı olduğu fikri) hakkındaki acımasız alaylarına seve seve kulak misafiri oluyorum.

Tüm Reklamları Kapat

Daha sonra sohbette kısa bir sessizlik anı olunca, içlerinden birisi bunu kendi fikriyle dolduruyor:

Bu tür şeyler safsata olabilir, ancak sakın bana genel kabul gören her şeye güvenebileceğinizi de söylemeyin! Örneğin insanın Ay’a ayak basması; açıkçası bir mizansen kurgulanmış, ki çok ustaca da değil. Geçen gün, ilgili fotoğraflarda hiç yıldız bile görünmediğine değinen bir blog okudum!

Beni afallatacak biçimde, grup da Ay’a inme kandırmacısına dair “kanıt”larıyla bu fikri destekliyor: Fotoğraflardaki tutarsız gölgeler, atmosferi olmayan Ay’da dalgalanan bir bayrak, kamerayı tutacak kimse yokken Neil Armstrong’un Ay yüzeyinde yürürken filme nasıl çekildiği…

Tüm Reklamları Kapat

Bir dakika önce bu insanlar kanıtları değerlendirme ve mantıksal çıkarımlar yapma kapasitesine sahip mantıklı insanlara benziyorlardı. Ancak şu anda işin gidişatı ipe sapa gelmez bir rotaya girmişti. Ben de derin bir nefes alarak konuya dâhil oldum.

Aslında bunların hepsi kolaylıkla açıklanabilir…

Bir yabancının kendi konuşmalarına davetsizce dâhil olduğunu görmekten şaşkın, bana döndüler. Azimle devam ettim, onlara bir yığın gerçek, mantıksal açıklamalar boca ettim.

Bayrak rüzgarda dalgalanmadı, sadece Buzz Aldrin onu yerleştirirken hareket etti! Fotoğraflar Ay’ın gündüz vaktinde çekildi, haliyle gündüz yıldız göremezsiniz. Tuhaf gölgelerin nedeni, fotoğraflarda oran bozulmalarına neden olan çok geniş açılı lenslerdi. Ve hiç kimse Neil merdivenden inerken onun videosunu çekmedi. O, meşhur adımını atarken, Ay modülünün dışına bir kamera yerleştirilmiş durumdaydı. Eğer bu da yeterli değilse, en son ikna edici kanıt da, Ay Keşif Yörünge Aracı’ndan çekilmiş ve indikleri bölgedeki yüzeyde dolaşmış olan astronotların ayak izlerinin açıkça görülebildiği fotoğraflardır.

“İşi bitirdim!” diye düşündüm.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Buna karşın dinleyicilerim hiç de ikna olmuşa benzemiyorlardı. Bana döndüler, daha da fazla zırvalar ürettiler. Mizanseni Stanley Kubrick filme almıştı, teknik ekibin çekirdek kadrosu gizemli şekillerde ölmüşlerdi, vesaire…

Tren bir istasyona gelince durdu. Benim ineceğim istasyon değildi; ancak yine de bunu durumdan kurtulmak için fırsat bildim. Metrodan perona inerken bir yandan aradaki boşluğa düşmemeye çalışırken, bir yandan da mahcup bir biçimde sunduğum gerçeklerin onların fikrini değiştirmekte bu kadar başarısız olmasının nedenini düşündüm.

Basit yanıt; gerçeklerin ve mantıksal argümanların, insanların inançlarını değiştirmekte pek de iyi olmadıklarıdır. Çünkü bizim rasyonel beyinlerimiz, yeterince evrimleşmemiş evrimsel bağlantılarla donatılmıştır. Komplo teorilerinin düzenli olarak ortaya çıkmasının nedenlerinden biri, dünyaya kendi yapılarımızı oturtma arzumuz ve çok gelişmiş örüntü tanıma yeteneğimizdir. Gerçekten de, yeni bir çalışma, insanların yapılandırmaya karşı duyduğu ihtiyaç ve komplo teorilerine inanma eğilimi arasında korelasyon göstermiştir.

Örneğin şu diziyi ele alalım:

0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 1

Tüm Reklamları Kapat

Bir örüntü görebiliyor musunuz? Büyük ihtimalle evet! Yalnız değilsiniz. Çok daha özenli bir çalışmayı yineleyen hızlı bir Twitter anketinin sonucuna göre, insanların %56’sı da sizinle aynı fikirde. Oysa bu sıralamayı yazı tura atarak oluşturdum [E.N. Hem bu yazıdakini, hem de rastgele dizi üreticisinden üretilmiş bir diğer örneği de biz, kendi Twitter'ımızdan denedik, sonuçlar aşağıda].

Görünüşe göre, bir yapı görme ihtiyacımız ve örüntü tanıma yeteneğimiz, örüntü tespit etmemize yol açacak şekilde fazla aktif olabiliyor; yıldızların konumundan yola çıkarak kişiliğimizin değişebileceğini iddia etmek, köpeklere benzeyen bulutlar ve otizme yol açan aşılar gibi örüntüler.

Ne görüyorsunuz?
Ne görüyorsunuz?
Pxleyes

Örüntü görme yeteneğimiz, muhtemelen, atalarımızın hayatta kalabilmesi için faydalı bir özellikti. Nihayetinde, aslında mevcut olmayan vahşi bir avcıya ilişkin işaretler algılamamız, mevcut büyük bir vahşi kediyi algılamamamızdan iyidir. Ancak bu eğilimimizi alıp da bilgi zengini dünyamıza uyguladığımızda sağda solda aslında var olmayan neden ve sonuç ilişkileri görmemiz, komplo teorileri gibi bir sonuca da yol açıyor.

Toplumsal Baskı

Komplo teorilerine inanmaya çok hevesli olmamızın bir başka nedeni de bizim sosyal hayvanlar olmamız ve (evrimsel açıdan bakıldığında) toplumdaki statümüzün doğru olmaktan çok daha önemli olmasıdır. Dolayısıyla, sürekli olarak eylemlerimizi ve inançlarımızı dâhil olduğumuz grup ile karşılaştırır ve uyum sağlamak için modifiye ederiz. Bunun da anlamı, eğer sosyal grubumuz bir şeye inanıyorsa, sürüyü takip etme olasılığımızın daha yüksek olmasıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Davranış üzerinde bu türden bir sosyal etki, 1961 yılında ABD’li sosyal psikolog Stanley Milgram (otorite figürlerine itaat çalışmalarıyla tanınır) ve arkadaşları tarafından şehir sokaklarının köşelerinde yapılan bir deney ile şık bir şekilde gösterilmiştir. Bu deney, sizin de bir benzerini yapabileceğiniz kadar basit ve eğlencelidir. Sadece kalabalık bir sokağın köşesinde durup gökyüzüne 60 saniye boyunca bakın.

Büyük ihtimalle sadece birkaç insan durup sizin neye baktığınızı kontrol edecektir, Milgram’ın bulgularına göre, oradan geçenlerin %4 kadarı... Şimdi bu gözleminizde size katılması için yanınıza birkaç arkadaş alın. Grup sayınız büyüdükçe, giderek daha fazla sayıda yabancı sizinle birlikte durup yukarıya bakacaktır. Grup sayısı 15’e ulaştığında, oradan geçenlerin %40 kadarı durup boyunlarını sizin gibi yukarı uzatacaktır. Çok büyük ihtimalle aynı etkiyi, pazarlarda siz de etrafında kalabalık olan tezgaha doğru gitme eğilimini hissederek bizzat yaşadınız.

Bu ilke, aynı bu derecede güçlü olarak, fikirler için de geçerlidir. Belirli bir bilgiye daha fazla sayıda insan inandıkça, bizim de bunu doğru olarak kabul etme eğilimimiz artar. Bu şekilde, eğer kendi sosyal grubumuz vasıtasıyla belirli bir fikre aşırı maruz kalırsak, bu fikir bizim dünya görüşümüz içine yerleşir. Kısaca sosyal ispat, tamamen kanıt temelli ispattan çok daha etkili bir ikna tekniğidir, bu da “annelerin %80’i böyle düşünüyor” şeklindeki ispatın neden reklamcılıkta bu kadar popüler olduğunu açıklar.

Sosyal ispat, kanıtı umursamamamıza yol açan çok sayıda mantık safsatasından (logical fallacy) sadece bir tanesidir. Her zaman mevcut olan ilgili başka bir şey de, insanların kendi bakış açılarını destekleyen verileri arayıp bunları destekleyen verilere inanmalarını, desteklemeyenleri ise görmezden gelmelerini sağlayan doğrulama yanlılığıdır (confirmation bias). Hepimiz bundan muzdaribiz. Yakın zamanda radyoda duyduğunuz ya da televizyonda izlediğiniz bir tartışma programını düşünün. Bakış açınıza zıt düşen bir argümanı, kendinizinkiyle uyumlu olana göre ne kadar ikna edici buldunuz?

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Senin Muhteşem Esnek Beynin: Esnet, Şekillendir

Beynini esnetip büyütebileceğini biliyor muydun?

Ya da hata yapmanın beynin için en iyi öğrenme yollarından biri olduğunu? Nasıl ağırlık kaldırdığında kasların güçleniyorsa, hiç vazgeçmeden yeni şeyler denemek de beynini güçlendirir. Örnek mi? İlk kez havuzda yüzünü suya sokma cesareti bulduğun anı düşün. Bir sonraki denemende beynin sana bu korkuyu yendiğini hatırlattı ve daha cesur davrandın, öyle değil mi?

Beyin gelişimi ve cinsiyet eşitliği gibi alanlarda dünyanın dört bir yanında pek çok okula danışmanlık veren Dr. JoAnn Deak’in önemli ödüllere layık görülen kitabı Senin Muhteşem Esnek Beynin, genç okurlara beynin anatomisi ve işlevlerine eğlenceli ve merak uyandırıcı bir giriş sunuyor; beyinlerini geliştirmek ve E-S-N-E-T-M-E-K için neler yapabileceklerini gösteriyor.

Nautilus Kitap Ödülü * Moonbeam Ödülü * Mom’s Choice Ödülü * Next Generation Indie Ödülü Finalisti * Benjamin Franklin Ödülü * Parents’ Choice Ödülü

Devamını Göster
₺130.00
Senin Muhteşem Esnek Beynin: Esnet, Şekillendir
  • Dış Sitelerde Paylaş

Muhtemelen, tarafların mantıksallığını bir yana bırakarak, size zıt gelen argümanları tamamen görmezden gelip, uyumlu gelenleri takdir ettiniz. Doğrulama yanlılığı aynı zamanda, hâlihazırda bizim bakış açımızla uyumlu olan kaynaklardan (ve muhtemelen ait olduğumuz sosyal gruptan) gelen bilgiyi seçme eğilimi olarak da kendini gösterir. Bu yüzden, politik görüşleriniz sizi, muhtemelen tercih ettiğiniz haber kaynaklarına zorunlu kılar.

Elbette ki doğrulama yanlılığı gibi mantık safsatalarını tespit edip bunları saf dışı bırakmaya çalışan bir inanç sistemi vardır. Bilim, gözlemlerin tekrarı yoluyla, vakaları veriye çevirerek, doğrulama yanlılığını azaltıp, kanıtla güncellenebilen teorileri kabul etmektedir. Bu da demektir ki, temel kabullerini bile düzeltmeye hazırdır. Buna karşın, doğrulama yanlılığının laneti hepimizin içine işlemiştir. Fizikçi Richard Feynman, bilimin en özenli işlediği alanlardan biri olan parçacık fiziğinde bu eğilimin nasıl ortaya çıktığını tanımlamıştır:

Millikan, yere düşen yağ damlalarını kullanarak yaptığı bir deneyde elektronların yükünü ölçerek, şu anda doğru olmadığını bildiğimiz bir sonuca ulaştı. Değerler normalden biraz sapmıştı, çünkü havanın akışkanlığı için yanlış değere sahipti. Millikan’dan sonra elektron yükünün ölçümlerine ilişkin tarihçeye bakmak enteresandır. Eğer bunları zamanın bir fonksiyonu olarak bir grafiğe yerleştirecek olsaydınız, bir değerin Millikan’ınkinden biraz daha büyük olduğunu, bir diğerinin bu değerden de biraz daha büyük olduğunu, bir başkasının ise ondan da biraz daha büyük olduğunu görürdünüz; ta ki hepsi gelip de Millikan’ınkinden daha yüksek bir değerde sabitlenene kadar.

Peki neden daha en başta yeni değerin daha yüksek olduğunu keşfetmemişlerdi? Bu olayın tarihçesi, bilimcilerin utandığı bir şeydir, çünkü insanların şöyle bir şey yaptığı barizdir: Millikan’ınkinden çok daha yüksek bir değere ulaştıklarında, bir şeylerin yanlış gittiğini düşündüler ve bir şeylerin yanlış olduğuna dair bir gerekçe arayıp buldular. Millikan’ınkine yakın bir değere ulaştıklarında ise bu kadar titiz davranmadılar.

Mit Çökertme Aksilikleri

Popüler medyadaki kavram yanılgılarının ve komplo teorilerinin üstesinden gelebilmek için “mit çökertme” (myth busting) yaklaşımını kullanmaktan kendinizi alamayabilirsiniz. Gerçeğin yanı sıra miti de tanımlayarak, doğru ve yanlışı yan yana koyup karşılaştırarak gerçeğin ortaya çıkmasını beklemek iyi bir yöntem gibi görünüyor olabilir. Ancak bir kez daha, bunun kötü bir yaklaşım olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum “mitin gerçek olandan daha fazla hatırda kalması” olarak tanımlanan geri tepme etkisi (backfire effect) ile sonuçlanır.

Bununla ilgili en çarpıcı örneklerden birisi, grip aşılarıyla ilgili “Mitler ve Gerçekler” el ilanının incelendiği bir çalışmada görülmüştür. Katılımcılar, el ilanını okumalarından hemen sonra gerçekleri gerçekler, mitleri ise mitler olarak doğru bir şekilde hatırlamışlardır. Ancak sadece 30 dakika sonra sonuçlar tepetaklak olmuş, mitler ağırlıklı olarak “gerçek” olarak hatırlanmıştır.

Mitlerden sadece bahsetmek bile onları kuvvetlendirmektedir. Zaman geçtikçe miti duyduğunuz bağlamı (yukarıdaki örnekte mitin çürütülmesini) giderek unutursunuz ve sadece mitin kendisini hatırlarsınız.

İşi daha da çetrefilli hale sokan, çok sabitleşmiş inançlara sahip olan bir gruba eski bilgiyi geçersiz kılan düzeltici bilgi sunulmasına rağmen, grup bakış açısını kuvvetlendirmiştir. Bize sunulan yeni bilgi, inanç sistemimizde ve bunlarla ilgili duygularımızda tutarsızlık oluşturarak rahatsızlığa neden olmaktadır. Fakat biz inandıklarımızı modifiye etmek yerine, kendi kendimizi doğrulama eğiliminde oluruz, çelişen bilgiden daha da fazla hoşlanmaz hale gelir ve kendi bakış açımız içine daha da fazla gömülürüz. Buna “bumerang etkisi” denir, bu etki insanları daha iyi davranışlara yöneltmeye çalışırken büyük bir sorun olarak karşımıza çıkar.

Örneğin, halka sunulan sigara, alkol ve uyuşturucu tüketimiyle ilgili bilgilendirmeyi hedefleyen mesajların hepsinin tam tersi bir etkiye sahip olduğu araştırmalarla gösterilmiştir.

O zaman, eğer gerçeklerden destek alamayacaksanız, insanları mantıksız fikirlerinden ya da komplo teorilerinden nasıl kurtaracaksınız?

Tüm Reklamları Kapat

Arkadaş Edinin

Bilimsel okuryazarlık muhtemelen uzun vadede yardımcı olacaktır. Bununla kastettiğim, bilimsel gerçeklere, tanınmış bilimcilere ve bilimsel tekniklere bir aşinalık değil. Bahsettiğim, analitik düşünme gibi bilimsel metotta bir okuryazarlıktır. Gerçekten de araştırmalar göstermiştir ki, komplo teorilerinden kurtulabilmek, daha fazla analitik düşünmeyle ilişkilidir. İnsanların çoğu bilimle uğraşmaz, ancak bazen ilgili bir şeye denk gelirler ve günlük hayatlarında bu gördüklerinin yeri olur. Bu durumda insanların, bilimsel iddiaları eleştirel bir biçimde değerlendirebilmek için gerekli becerilere sahip olma ihtiyaçları doğar.

Elbette ki bir ülkenin müfredat programını değiştirmenin, benim trendeki argümanıma bir faydası olmayacak. Daha kısa vadede sonuç veren bir yaklaşım için, bir grubun parçası olmanın çok etkili olduğunu fark etmek önemlidir. Fikri savunmaya başlamadan önce tanışın, kaynaşın.

Bu arada, geri tepme etkisinden kaçınabilmek için, mitleri görmezden gelin. Hatta hiç bahsetmeyin, değinmeyin. Sadece en temel öğelerin üzerinde durun: Aşılar güvenlidir ve gribe yakalanma olasılığınızı %50 ila %60 arası azaltır, nokta. Karşıt iddialardan bahsetmeyin, yoksa bu iddialar daha fazla hatırlanmaya eğilimli olur.

Aynı zamanda, rakiplerinizin diklenmesine fırsat verebilecek şekilde bakış açılarına meydan okumayın. Bunun yerine, önceki inançlarıyla uyuşan açıklamalar önerin. Örneğin, muhafazakâr iklim değişikliği inkârcıları, eğer kendilerine çevre dostu, kâr potansiyeli olan iş olanakları konusu açılırsa görüşlerini değiştirmeye daha eğilimlidirler.

Tüm Reklamları Kapat

Bir öneri daha: Kendi görüşünüzü anlatmak için öyküler kullanın. İnsanlar, tartışmalardan ya da tanımlayıcı diyaloglardan ziyade, kendilerini öykülere kaptırırlar. Öyküler, sunmak istediğiniz sonuçları neredeyse kaçınılmaz kılacak şekilde, neden ve sonuç arasında bağlantı kurar.

Tüm bunlar, gerçeklerin ve bilimsel uzlaşının önemsiz olması demek değildir. Onlar hayati derecede önemlidir. Ancak düşünme şekillerimizdeki kusurların farkında olmak, sizin, ilgili hususu çok daha ikna edici bir biçimde sunabilmenize yardımcı olacaktır.

Dogmalara karşı çıkmak çok önemlidir, ancak mantıksal bağları olmayan noktaları kafamızda birleştirip komplo teorisi üretmek yerine, iddia sahiplerinden kanıt talep etmeliyiz. Bir inancı destekleyen verileri sorun, onu sınayan bilgiyi arayın. Bu sürecin bir parçası da kendi yanlı içgüdülerimizin, sınırlarımızın ve mantık safsatalarımızın farkına varmaktır.

Peki bu durumda, kendi tavsiyemi dinleseydim, trendeki sohbet nasıl giderdi? Şimdi tekrar işlerin deli saçması bir hal aldığı o ana dönelim. Bu sefer, derin bir nefes alarak konuya dâhil oluyorum.

Tüm Reklamları Kapat

Hey, maç skoru muhteşemdi. Ben maalesef bilet bulamadım.

Kısa sürede sohbetimiz derinleşir ve biz takımın bu sezonki başarısından bahsederiz. Birkaç dakikalık bir sohbetten sonra Ay’a inmeyle ilgili komplo teorisini ileri sürene döner ve derim ki:

Hey, Ay’a inme hakkında söylediğini düşünüyordum. Fotoğrafların bazılarında Güneş görünmüyor muydu?

Başıyla onaylar.

Bu durumda Ay'da gündüz olmalı. Tıpkı Dünya'da gündüzleri görmediğimiz gibi, Ay'da da gündüzleri hiç yıldız görmemeyi beklemez miyiz?

Buna ne diyebilir ki?

Hmm, haklısın galiba, bunu düşünmemiştim. Eh, okuduğum blog belki de ne dediğinden bihaberdir.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Komplo Teorileri Yazı Dizisi

Bu yazı, Komplo Teorileri yazı dizisinin 5. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Skeptikler Kılavuzu: Şüpheciler İçin Kısa Bir Rehber" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
41
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 32
  • Muhteşem! 12
  • Bilim Budur! 12
  • Umut Verici! 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 6
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 13:39:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5296

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Lorch, et al. Komplo Teorilerine İnanan İnsanların Fikirlerini Nasıl Değiştirebiliriz?. (6 Ocak 2018). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5296
Lorch, M., Birinci, F., Ölez, Ş. (2018, January 06). Komplo Teorilerine İnanan İnsanların Fikirlerini Nasıl Değiştirebiliriz?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5296
M. Lorch, et al. “Komplo Teorilerine İnanan İnsanların Fikirlerini Nasıl Değiştirebiliriz?.” Edited by Şule Ölez. Translated by Fatih Birinci, Evrim Ağacı, 06 Jan. 2018, https://evrimagaci.org/s/5296.
Lorch, Mark. Birinci, Fatih. Ölez, Şule. “Komplo Teorilerine İnanan İnsanların Fikirlerini Nasıl Değiştirebiliriz?.” Edited by Şule Ölez. Translated by Fatih Birinci. Evrim Ağacı, January 06, 2018. https://evrimagaci.org/s/5296.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close