Klor
Klor Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikler
Klor, "Cl" ile sembolize edilen, atom numarası 17 olan ve halojenler arasında "en hafif" sıfatıyla ikinci sırada yer alan kimyasal bir elementtir. Periyodik tabloda Flor ile Brom arasında yer alır ve çoğunlukla bu elementlerin özellikleri aralarında orta düzeyde olduğu kabul edilir.
Klor, oda sıcaklığında sarı-yeşil renkte gözlemlenebilen bir gazdır. Aynı zamanda son derece reaktif bir element olan klor, güçlü bir oksitleyici ajan olarak da bilinir. Pauling ölçeğine göre elementler arasında en yüksek elektron afinitesine ve üçüncü en yüksek elektronegatifliğe sahiptir.
Havadan iki buçuk kat daha ağırdır ve -34 °C'de (-29 °F) sıvı hale gelir. Solunduğunda; boğulma, göğüste daralma, boğazda sıkışma ve şiddetli maruziyetten sonra akciğerlerde ödem (sıvıyla dolma) meydana gelir. Maruz kalındığında havadaki binde bir oranı birkaç dakika içinde ölüme neden olurken ancak milyonda birden daha az miktarı tahammül edilebilir ve zararsız düzeydedir. Hatta, klorun I. Dünya Savaşı'nda kullanılan ilk kimyasal gaz olduğu bilinmektedir.[1] Bu zehirli gaz, soğutulduğundda ve sıkıştırıldığında kolayca sıvılaştırılabilir.
Karanlık bir ortamda kömürün varlığıyla birlikte klor ve hidrojen kombinasyonu hızla gerçekleşir. Bir hidrojen jeti, klorda gümüşi bir alevle yanabilir. Hidrojene olan yüksek afinitesi, klorun hidrojen içeren birçok bileşikle reaksiyona girmesini sağlar.
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Klor, doğada tek başına bulunmaz. Yemek tuzu olarak da bildiğimiz sodyum klorür, en çok klor elde edilen mineraldir. Klor ayrıca "Carnallite" (magnezyum potasyum klorür) ve "Silvit" (potasyum klorür) minerallerinde de bulunur.
Sodyum klorür, gezegenimizin canlı kalacağı süre boyunca, okyanuslara sızmaya devam edecek olan çok çözünür bir tuzdur. İlk çağlarda; özellikle, kurumuş olan eski denizlerin yoğun olduğu bölgelerde, tuz yatağı ve tuz gölü gibi doğal oluşumlar bulunur. Bu yataklar da sıklıkla klorür çıkarmak için kullanılır. Tuzlu suyun (sodyum klorür çözeltisi) elektrolizinden her yıl 40 milyon ton klor gazı üretilmektedir. Bu işlem aynı zamanda birçok faydası bulunan sodyum hidroksit üretir.
Uygulama ve Kullanım Alanları
Klor, bakterileri öldüren bir dezenfektan işlevi görür. İçme suyu ve havuz suyunun arıtılmasında da sıkça kullanılır. Ayrıca; kâğıttan boyaya, tekstilden böcek ilaçlarına kadar yüzlerce tüketici ürünü yapmak için kullanılır. Üretilen klorun yaklaşık %20'si PVC yapımında kullanılmaktadır. PVC, pencere çerçevelerinde, araba iç mekanlarında, elektrik kablolarının yalıtımında, su borularında, kan torbalarında ve vinil döşemelerde kullanılan çok yönlü bir plastiktir.
Klorun bir diğer yaygın kullanımı ise organik kimya alanındadır. Oksitleyici ajan (oksidan, oksitleyici) olarak ve ikame reaksiyonlarında kullanılır. Farmasötiklerin %5'i, üretimlerinin bir aşamasında klor veya bileşiklerini kullanır. Geçmişte klor, kloroform ve karbon tetraklorür yapmak için yaygın olarak kullanılırdı. Bununla birlikte; bu kimyasalların ikisi de karaciğer hasarına neden olabileceğinin tespit edilmesinin ardından sıkı bir şekilde kontrol edilmeye başlandı.
Klorür iyonu yaşam için oldukça gerekli bir maddedir. Pozitif (esas olarak potasyum) iyonları dengelemek için çoğunlukla hücre sıvısında negatif bir iyon olarak bulunur. Ayrıca pozitif (esas olarak sodyum) iyonları dengelemek için hücre dışı sıvıda (kan) bulunur.
Tarihi
Hidroklorik asit (HCl) simyacılar tarafından ilk kimyasal çalışmalar zamanında dahi biliniyordu. Fakat klorun ayrıştırılması ve saf halinin elde edilmesi, ilk olarak 1774 yılında İsveç, Uppsala'da Carl Wilhelm Scheele tarafından gerçekleştirildi. Bu keşif esnasında; hidroklorik asit ile doğal olarak oluşan bir manganez dioksit olan MnO2 (mineral pirolüzit) bileşiği ısıtılmış ve böylece gaz formunda klor üretildi.
Bu üretimle birlikte; Scheele'nin "boğulma kokusu" olduğunu kaydettiği, asit solüsyonu vermek için suda çözünen yoğun, yeşilimsi sarı bir gaz oluştu. Bu gazın, turnusol kağıdını, renksiz yaprakları ve çiçekleri ağarttığı da aynı kayıtlar arasında yerini aldı. Humphry Davy ise bu bilgiyi 1807 yılında kişisel araştırmasına tâbi tuttu ve bu araştırma sonucunda klorun yalnızca "basit" bir madde sayılamayacağını aynı zamanda daha önceden de varlığı bilinmeyen yepyeni bir element olduğu sonucuna vardı. Bu bulgusunu 1810'da duyursa da bazı kimyagerlerin klorun "gerçek bir element" olduğunun kabulü bir on yıl daha aldı.
Etimolojisi
Carl Wilhelm Scheele, yeni bir elementin oksidi olduğunu varsayarak 1774 yılında klor gazının bir tanımını hazırladı. 1809'da kimyagerler, gazın saf bir element olabileceğini öne sürdüler ve bu bulgu, 1810'da Sir Humphry Davy tarafından onaylandı. Böylece bu element Antik Yunanca'dan "χλωρός", daha sonra romanlaştırılmış "khlôros", rengine göre "soluk yeşil" anlamına gelen "Chlorine" adını almış oldu.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Önlem ve Güven
Klorun Sağlığa Etkileri
Klor, oldukça reaktif bir gazdır. Doğal biçimde oluşan bir element olan klorun en büyük kullanıcıları, etilen diklorür, klorlu çözücüler, polivinil klorür (PVC) reçineleri, kloroflorokarbonlar ve propilen oksit üreten şirketlerdir. Kâğıt şirketleri, kâğıdı ağartmak için klor kullanır. Su ve atık su arıtma tesisleri, hastalığı insanlara yayabilecek mikroorganizmaların su seviyelerini azaltmak için (dezenfeksiyon) klordan faydalanır.
Klor, vücuda kirli hava ile solunarak veya kontamine yiyecek veya suyla tüketildiğinde girer. Reaktivitesinden dolayı vücutta kalıcılığı yoktur. Klorun insan sağlığı üzerindeki etkileri, mevcut klor miktarına ve maruz kalma süresi ve sıklığına bağlıdır. Etkiler, ayrıca maruz kalan kişinin sağlığına veya maruziyet meydana geldiğinde çevrenin durumuna bağlıdır.
Klorun Çevresel Etkileri
Klor, su ile karıştırıldığında çözünür. Belirli koşullar altında havaya karışabilir. Havaya veya suya girdikten sonra klor diğer kimyasallarla reaksiyona girer. Suda inorganik malzeme ile klorür tuzları oluşturmak için ve sudaki organik malzeme ile klorlu organik kimyasallar oluşturmak için birleşir. Reaktivitesinden dolayı klorun toprakta hareket etmesi ve yeraltı sularına karışması pek olası değildir. Bitkiler ve hayvanların klor depolaması pek olası değildir. Bununla birlikte, laboratuvar çalışmaları, havadaki klora tekrar tekrar maruz kalmanın hayvanların bağışıklık sistemini, kan değerlerini, kalbini ve solunum sistemini etkileyebileceğini göstermektedir.
İlginç Bilgiler ve Diğer
- Klor, doğada nadiren serbestçe bulunur. Diğer elementlerle (sofra tuzu NaCl gibi) veya kendisi Cl2 formuyla birleştirilmiş klor bulma olasılığınız çok daha yüksektir.
- Klor, Dünya okyanuslarında en bol bulunan üçüncü elementtir.
- Klor, Dünya'nın kabuğunda en çok bulunan 21. elementtir.
- Klor, insan vücudunda en çok bulunan dokuzuncu elementtir.
- Klor, eski bir kimyasal silahtır. Mukoza zarlarıyla reaksiyona girer ve cildi yakabilir. Milyonda 1000 parça civarındaki konsantrasyonlar tipik olarak birkaç nefesten sonra ölümcüldür. Klor gazı da havadan daha yoğundur ve tilki delikleri gibi alçak alanlarda yerleşir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 13
- 5
- 4
- 3
- 3
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- ^ Encyclopedia Britannica. Chlorine | Uses, Properties, & Facts. (11 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- V. A. T. Helmenstine. Chlorine Facts. (31 Mayıs 2015). Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: Science Notes and Projects | Arşiv Bağlantısı
- Royal Society of Chemistry. Chlorine - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
- Lenn Tech. Chlorine (Cl) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenn Tech | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 18/12/2024 19:36:26 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9920
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.