Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kara Deliklerin Çevresinde Yaşam Mümkün Olabilir mi?

Kara Deliklerin Çevresinde Yaşam Mümkün Olabilir mi? Science
4 dakika
4,908
  • Gezegen Yaşanabilirliği
  • Karadelikler
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 24. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Kara delikler, uzayda yol alan hiçbir madde veya radyasyonun kaçamayacağı kadar büyük kütleçekim alanlarıdır. Bir kara deliğin kütlesi öyle büyüktür ki, kendilerine yeterince yaklaşan ışığı bile yutarlar. Kara delikler, Evren'deki en enerjik olaylardan biri olan süpernovaların sonucunda meydana gelirler. Evrende yaşamın olabileceği son yer gibi gözükseler de bu konuda ilginç çalışmalar yapılmıştır.

Karadeliklerin Etrafında Yaşam Olabilir mi?

Bir Gezegenin Yaşanabilir Olması

Evren'de yaşamın ortaya çıkabileceği tüm olası yerler ve koşullar tamamıyla bilinmemektedir. Dünya'daki yaşamdan çok farklı temellere dayanan formlar, çok farklı evrimleşmiş canlılar olabilir. Fakat bilinen tek yaşam Dünya'dadır ve bu da bizi diğer tüm olasılıkları düşünmek yerine Dünya koşullarını içeren genel bir şablon oluşturmamıza neden olmaktadır. "Dünya Benzerlik İndeksi" (İng: "Earth Similarity Index") gibi ölçümler ile bir gezegenin yaşam barındırma ihtimali, Dünya ile karşılaştırılarak belirlenmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

NASA'ya göre yaşam için şu kriterler gerekmektedir: sıvı su, karmaşık organik moleküllerin oluşumu için gerekli şartlar ve metabolizmayı canlı tutacak bir enerji kaynağı. Peki bir kara delik, bu koşulları sağlayabilir mi?

Kara Deliklerin Yaşanabilir Bölgesi

Her yıldızın bir "yaşanabilir bölgesi" (İng: "Habitable Zone" veya "Goldilocks Zone") bulunmaktadır. Bu bölgede bulunan gezegenlerin yüzeyinde sıvı su bulunabilir. Sıvı su ise yaşam için en önemli kriterlerden biridir.

Tüm Reklamları Kapat

Kara delikler, yıldızlar gibi ışık saçmazlar; isimlerinden de anlaşılacağı üzere, karanlıklardır. Fakat Çek Cumhuriyeti'ndeki Silesian Üniversitesi'nden Dr. Pavel Bakala'ya göre kara deliğin muazzam kütleçekimi, mutlak sıcaklığa (-273.15 °C) çok yakın olan Kozmik Mikrodalga Arka Plan Işıması'nı (KMAI) sıkıştırıp enerji kazandırarak spektrumun kızılötesi, görünür hatta morötesi tarafına dönüştürebilir.

Kozmik Mikrodalga Arka Plan Işıması
Kozmik Mikrodalga Arka Plan Işıması
ESA

Dahası bir kara delik, ışığı tek bir noktaya odaklayarak KMAI'nın gökyüzünde Güneş gibi parlamasını sağlayabilir. Böylece bir kara delik, aynı bir yıldız gibi gezegenlere ısı ve ışık kaynağı olabilir.

Gezegenin yeterince KMAI radyasyonu alabilmesi için, kara deliğin olay ufkuna çok yakın dönmesi gerekmektedir. Ancak olay ufkuna çok yakın ve kararlı bir yörüngeye sahip olabilmesi için de söz konusu kara deliğin yüzeyinin ışık hızına yakın hızlarda dönmesi gerekmektedir. Karadelik ne kadar yavaş dönüyorsa sabit bir yörünge elde etmek için o kadar uzaklaşmak gerekir; bu da gezegenin yeterince KMAI ışığı alamaması demektir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Yaşanabilir bir gezegende aynı zamanda gündüz ve gece dönüşümü olmalıdır. Bakala'ya göre kara deliğin gölgesi sayesinde gezegende gece oluşumu sağlanabilir. Bir kara deliğin gölgesi, kara deliğin çevresindeki ışığın büyük kısmını bükerek bize ulaşmasını engellemesi sonucu oluşur. Fotonlar, kara deliğin etrafında geçici bir yörüngeye girer ve birkaç tur attıktan sonra uzaya savrulur. Bu da olay ufkundan daha büyük bir yerçekimi gölgesi oluşmasına neden olur. Bu gölgeden geçen gezegen gece vaktine dalmış olacaktır.

M87 karadeliğinin fotoğrafında karanlık yer aslında karadeliğin gölgesidir. Olay ufku çok daha küçüktür.
M87 karadeliğinin fotoğrafında karanlık yer aslında karadeliğin gölgesidir. Olay ufku çok daha küçüktür.
NASA

Ayrıca etrafında yaşam olabilmesi için, kara deliğin en az 163 milyon Güneş kütlesine sahip olması gerekmektedir. Samanyolu Galaksisi'nin merkezindeki 4 milyon Güneş kütlesine sahip Sagittarus A* gibi daha küçük kara delikler, kendilerine yaklaşan yıldız ve gezegenleri gelgit kuvvetleriyle parçalama eğilimindedir. Daha büyük kütleli kara deliklerde ise olay ufkuna kadar böyle bir gelgit bozulması yaşanmaz.

Kara Delik Etrafındaki Canlılık İçin Bazı Problemler

Dünya'nın eksen eğikliği şu anda 23 derecenin biraz üstündedir. Fakat 41.000 yıllık periyotlarla bu eğiklik 22.1 ila 24.5 derece arasında değişmektedir. Bunlar oldukça uzun sürelerde meydana gelen küçük değişimlerdir, dolayısıyla Dünya'daki mevsimler dengelidir. Fakat bir kara delik etrafında dönen bir gezegen için eksen eğikliği muhtemelen çok dengesiz olacaktır. İtalya Eğitim, Üniversite ve Araştırma Bakanlığı'ndan Dr. Lorenzo Iorio'ya göre böyle bir gezegenin eksen eğikliği sadece 400 yılda onlarca derece değişebilir!

Bir başka problem ise bir kara deliğin üretebileceği aşırı güçlü ultraviyole ışın patlamalarının gezegenin atmosferini yok edecek olmasıdır. Harvard Üniversitesi'nden teorisyen Avi Loeb'in hesaplarına göre kara deliğin yüzeyine böylesine yakın bir gezegenin hiçbir şansı olamaz.

Eğer böyle bir gezegen varsa bile onu tespit etmek oldukça zor olacaktır. Fakat ilerideki bazı misyonlar bu konuda umut vericidir: 2034 yılında ESA'nın başlatmayı planladığı Lazer İnterferometre Uzay Anteni (LISA) görevi, kütleçekimsel dalgaları algılamak için oldukça hassastır. NASA'dan Dr. Jeremy Schnittman bu konuda şunları söylüyor:

LISA, Samanyolu Galaksisi'nde Dünya boyutunda olası bir kara delik gezegenini görecek kadar hassas olacak. Jüpiter büyüklüğünde bir gezegen için ise bundan bin kat daha uzakları inceleyebilecek.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 24. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
71
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 27
  • İnanılmaz 17
  • Muhteşem! 11
  • Bilim Budur! 11
  • Merak Uyandırıcı! 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 8
  • Umut Verici! 5
  • Güldürdü 3
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 30/05/2023 14:29:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12164

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsan Türü
Biyokimya
Cinsiyet
Yumurtalık
Viral Enfeksiyon
Araç
Mikoloji
Büyük Patlama
Veri Bilimi
Yavru
Video
Eğitim
Damar
Obezite
Savaş
Felsefe
Arkeoloji
Entropi
Gıda
Kişilik
Koaservat
Doktor
Film
Moleküler Biyoloji
Evrenin Genişlemesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Araba Tekerleği Yuvarlak Olmak Zorunda mı? Üçgen Tekerlek Mümkün mü?
Araba Tekerleği Yuvarlak Olmak Zorunda mı? Üçgen Tekerlek Mümkün mü?
Bazen Kalbinize Bıçak Saplanmış Gibi Bir Ağrı Hissediyor musunuz?
Bazen Kalbinize Bıçak Saplanmış Gibi Bir Ağrı Hissediyor musunuz?
Bir Diyetin Zırva Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?
Bir Diyetin Zırva Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?
Yazın Cereyanda (Soğuk Hava Akıntısında) Kalmak Sizi Hasta Eder mi?
Yazın Cereyanda (Soğuk Hava Akıntısında) Kalmak Sizi Hasta Eder mi?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. B. Evren, et al. Kara Deliklerin Çevresinde Yaşam Mümkün Olabilir mi?. (30 Temmuz 2022). Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12164
Evren, S. B., Alparslan, E. (2022, July 30). Kara Deliklerin Çevresinde Yaşam Mümkün Olabilir mi?. Evrim Ağacı. Retrieved May 30, 2023. from https://evrimagaci.org/s/12164
S. B. Evren, et al. “Kara Deliklerin Çevresinde Yaşam Mümkün Olabilir mi?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 30 Jul. 2022, https://evrimagaci.org/s/12164.
Evren, Sadık Berk. Alparslan, Eda. “Kara Deliklerin Çevresinde Yaşam Mümkün Olabilir mi?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, July 30, 2022. https://evrimagaci.org/s/12164.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close