Kara Deliklerin Çevresinde Yaşam Mümkün Olabilir mi?

Kara delikler, uzayda yol alan hiçbir madde veya radyasyonun kaçamayacağı kadar büyük kütleçekim alanlarıdır. Bir kara deliğin kütlesi öyle büyüktür ki, kendilerine yeterince yaklaşan ışığı bile yutarlar. Kara delikler, Evren'deki en enerjik olaylardan biri olan süpernovaların sonucunda meydana gelirler. Evrende yaşamın olabileceği son yer gibi gözükseler de bu konuda ilginç çalışmalar yapılmıştır.

Karadeliklerin Etrafında Yaşam Olabilir mi?

Bir Gezegenin Yaşanabilir Olması

Evren'de yaşamın ortaya çıkabileceği tüm olası yerler ve koşullar tamamıyla bilinmemektedir. Dünya'daki yaşamdan çok farklı temellere dayanan formlar, çok farklı evrimleşmiş canlılar olabilir. Fakat bilinen tek yaşam Dünya'dadır ve bu da bizi diğer tüm olasılıkları düşünmek yerine Dünya koşullarını içeren genel bir şablon oluşturmamıza neden olmaktadır. "Dünya Benzerlik İndeksi" (İng: "Earth Similarity Index") gibi ölçümler ile bir gezegenin yaşam barındırma ihtimali, Dünya ile karşılaştırılarak belirlenmektedir.

NASA'ya göre yaşam için şu kriterler gerekmektedir: sıvı su, karmaşık organik moleküllerin oluşumu için gerekli şartlar ve metabolizmayı canlı tutacak bir enerji kaynağı. Peki bir kara delik, bu koşulları sağlayabilir mi?

Kara Deliklerin Yaşanabilir Bölgesi

Her yıldızın bir "yaşanabilir bölgesi" (İng: "Habitable Zone" veya "Goldilocks Zone") bulunmaktadır. Bu bölgede bulunan gezegenlerin yüzeyinde sıvı su bulunabilir. Sıvı su ise yaşam için en önemli kriterlerden biridir.

Kara delikler, yıldızlar gibi ışık saçmazlar; isimlerinden de anlaşılacağı üzere, karanlıklardır. Fakat Çek Cumhuriyeti'ndeki Silesian Üniversitesi'nden Dr. Pavel Bakala'ya göre kara deliğin muazzam kütleçekimi, mutlak sıcaklığa (-273.15 °C) çok yakın olan Kozmik Mikrodalga Arka Plan Işıması'nı (KMAI) sıkıştırıp enerji kazandırarak spektrumun kızılötesi, görünür hatta morötesi tarafına dönüştürebilir.

ESA

Dahası bir kara delik, ışığı tek bir noktaya odaklayarak KMAI'nın gökyüzünde Güneş gibi parlamasını sağlayabilir. Böylece bir kara delik, aynı bir yıldız gibi gezegenlere ısı ve ışık kaynağı olabilir.

Gezegenin yeterince KMAI radyasyonu alabilmesi için, kara deliğin olay ufkuna çok yakın dönmesi gerekmektedir. Ancak olay ufkuna çok yakın ve kararlı bir yörüngeye sahip olabilmesi için de söz konusu kara deliğin yüzeyinin ışık hızına yakın hızlarda dönmesi gerekmektedir. Karadelik ne kadar yavaş dönüyorsa sabit bir yörünge elde etmek için o kadar uzaklaşmak gerekir; bu da gezegenin yeterince KMAI ışığı alamaması demektir.

Yaşanabilir bir gezegende aynı zamanda gündüz ve gece dönüşümü olmalıdır. Bakala'ya göre kara deliğin gölgesi sayesinde gezegende gece oluşumu sağlanabilir. Bir kara deliğin gölgesi, kara deliğin çevresindeki ışığın büyük kısmını bükerek bize ulaşmasını engellemesi sonucu oluşur. Fotonlar, kara deliğin etrafında geçici bir yörüngeye girer ve birkaç tur attıktan sonra uzaya savrulur. Bu da olay ufkundan daha büyük bir yerçekimi gölgesi oluşmasına neden olur. Bu gölgeden geçen gezegen gece vaktine dalmış olacaktır.

NASA

Ayrıca etrafında yaşam olabilmesi için, kara deliğin en az 163 milyon Güneş kütlesine sahip olması gerekmektedir. Samanyolu Galaksisi'nin merkezindeki 4 milyon Güneş kütlesine sahip Sagittarus A* gibi daha küçük kara delikler, kendilerine yaklaşan yıldız ve gezegenleri gelgit kuvvetleriyle parçalama eğilimindedir. Daha büyük kütleli kara deliklerde ise olay ufkuna kadar böyle bir gelgit bozulması yaşanmaz.

Kara Delik Etrafındaki Canlılık İçin Bazı Problemler

Dünya'nın eksen eğikliği şu anda 23 derecenin biraz üstündedir. Fakat 41.000 yıllık periyotlarla bu eğiklik 22.1 ila 24.5 derece arasında değişmektedir. Bunlar oldukça uzun sürelerde meydana gelen küçük değişimlerdir, dolayısıyla Dünya'daki mevsimler dengelidir. Fakat bir kara delik etrafında dönen bir gezegen için eksen eğikliği muhtemelen çok dengesiz olacaktır. İtalya Eğitim, Üniversite ve Araştırma Bakanlığı'ndan Dr. Lorenzo Iorio'ya göre böyle bir gezegenin eksen eğikliği sadece 400 yılda onlarca derece değişebilir!

Bir başka problem ise bir kara deliğin üretebileceği aşırı güçlü ultraviyole ışın patlamalarının gezegenin atmosferini yok edecek olmasıdır. Harvard Üniversitesi'nden teorisyen Avi Loeb'in hesaplarına göre kara deliğin yüzeyine böylesine yakın bir gezegenin hiçbir şansı olamaz.

Eğer böyle bir gezegen varsa bile onu tespit etmek oldukça zor olacaktır. Fakat ilerideki bazı misyonlar bu konuda umut vericidir: 2034 yılında ESA'nın başlatmayı planladığı Lazer İnterferometre Uzay Anteni (LISA) görevi, kütleçekimsel dalgaları algılamak için oldukça hassastır. NASA'dan Dr. Jeremy Schnittman bu konuda şunları söylüyor:

LISA, Samanyolu Galaksisi'nde Dünya boyutunda olası bir kara delik gezegenini görecek kadar hassas olacak. Jüpiter büyüklüğünde bir gezegen için ise bundan bin kat daha uzakları inceleyebilecek.