Kara deliklerin gizemlerini çözmek mi istiyorsunuz? Sorun değil, tek yapmanız gereken bir kara deliğin içine girmek! Ama şunu bilmenizde fayda var: Bir insan, bunu, ancak ilgili kara delik süper kütleli ve izole haldeyse ve kara deliğe giren kişinin bulguları Evren'in herhangi bir yerindeki hiç kimseye bildirmeyi umursamıyorsa yapmalıdır.
Fizikçiler, evrenimizdeki en bol astrofiziksel nesne olan kara delikleri şimdilik uzaktan araştırmakla yetinmek zorundalar.[1] Bu ilgi çekici nesneler, Büyük Patlama'dan günümüze kadar Evren'imizin evriminde önemli bir bileşen olarak rol aldılar.[2] En azından bizim galaksimizde var olduğunu bildiğimiz canlı yaşamının oluşumunda da kara deliklerin muhtemelen payı vardı.[3]
İki Tür Karadelik
Evren, farklı kara delik türlerinden oluşan, geniş bir hayvanat bahçesi gibidir.[4] Kara delikler çok farklı boyutlarda olabilirler ve tıpkı atomlardaki elektronların veya protonların sebep olduğu yükler gibi, kara delikler de farklı yüklere sahip olabilirler. Hatta bazı kara delikler, kendi etraflarında dönmektedir. Bu yazımızla ilgili olan iki tür kara delik vardır: İlki dönmez, elektriksel olarak nötrdür (yani pozitif ya da negatif yüklü değildir) ve Güneş'imiz kadar kütleye sahiptir. İkinci tip, Güneşimizin kütlesinden milyonlarca, hatta milyarlarca kat daha büyük bir kütleye sahip olan süper kütleli kara deliklerdir.
Bu iki kara delik türü arasındaki kütle farkının yanı sıra onları farklı kılan, merkezlerinden "olay ufkuna" olan uzaklıktır. Bu, radyal mesafe adı verilen bir ölçüdür. Bir kara deliğin olay ufku, geri dönüşü olmayan noktadır. Bu noktadan geçen her şey, kara delik tarafından yutulacak ve bilinen evrenimizden sonsuza dek yok olacaktır.
Olay ufkunda, kara deliğin yerçekimi o kadar güçlüdür ki, hiçbir mekanik kuvvet onun üstesinden gelemez veya ona karşı koyamaz. Evrenimizdeki en hızlı hareket eden şey olan ışık bile kaçamaz.[5] "Kara delik" terimi de buradan gelmektedir.
Olay ufkunun radyal boyutu, ilgili kara deliğin kütlesine bağlıdır ve bir kişinin bir karadeliğe düşerek hayatta kalması için anahtar öneme sahiptir. Güneşimizin kütlesine (1 Güneş kütlesi) sahip bir kara delik için olay ufkunun yarıçapı, 3.2 kilometrenin biraz altında olacaktır. Buna karşılık, Samanyolu galaksimizin merkezindeki süper kütleli kara delik, kabaca 4 milyon güneş kütlesine sahiptir ve 11.7 milyon kilometre veya 17 Güneş yarıçapına eşit bir olay ufkuna sahiptir. Bu nedenle, yıldız boyutunda bir kara deliğe düşen biri, süper kütleli bir kara deliğe düşmenin aksine, olay ufkunu geçmeden önce kara deliğin merkezine çok daha fazla yaklaşacaktır.
Bu, kara deliğin merkezinin yakınlığından ötürü kara deliğin bir kişi üzerindeki kütleçekim kuvvetinin, serbest düşüşe bağlı olarak başınız ile ayak parmağınız arasında 1 trilyon kat fark olacağı anlamına gelir. Bu tür kuvvetlere aynı zamanda gelgit kuvvetleri denir. Başka bir deyişle kişi, yıldız kütleli bir kara deliğin olay ufkuna ayakları önden gidecek şekilde düşüyorsa, ayaklarındaki çekim kuvveti, kafasına uygulanan kütleçekime kıyasla kat kat daha büyük olacaktır.
Kişi, spagettifikasyon (karadelik gibi devasa ve kompakt astronomik bir cisme doğru düşen cismin gelgit kuvvetleri sebebiyle aşırı uzaması) yaşayacak ve büyük olasılıkla uzun, ince bir makarna benzeri şekle girecek düzeyde gerilecek ve hayatta kalamayacaktır.
Öte yandan, süper kütleli bir kara deliğe düşen bir kişi; olay ufkuna, merkezdeki yer çekimi kaynağından çok daha uzakta ulaşacaktı. Bu da baş ile ayak parmağı arasındaki yer çekimi farkının neredeyse sıfır olduğu anlamına geliyor. Böylece kişi olay ufkundan etkilenmeden geçecek, uzun ve ince erişte haline gelmeyecek, hayatta kalacak ve karadeliğin ufkunu acısız bir şekilde geçecektir.
Kara Deliğin İçinde Ne Var?
Kısa cevap: Bilmiyoruz.
Ancak bazı teorisyenler, kara deliklerin aslında solucan deliği adı verilen bir uzay-zaman tünelinin parçası olduğunu düşünmektedirler. Solucan delikleri, Evren'in farklı kısımlarını birbirine bağlayan uzay-zaman tünelleri gibi düşünülebilir. Bu tünellerin bir ucunda kara delikler (her şeyi yutan cisimler), diğer ucunda ise ak delikler (her şeyi kusan cisimler) bulunduğu düşünülmektedir. Ak deliklerle ilgili bilgiyi buradan alabilirsiniz.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Fakat kara deliklerin aksine, solucan deliklerinin varlığı teorik olarak bile henüz tam olarak gösterilememiştir. Hatta fikri ilk olarak ileri süren fizikçiler, bir solucan deliğinin stabil olarak "açık" kalabilmesi için gereken enerjinin aşırı büyük olduğunu göstermişlerdir. Bu nedenle bu fikir, spekülatif bir düşünce olarak varlığını korumaktadır.
Kara Deliğe Atlarken Dikkat Etmeniz Gereken Diğer Hususlar
Evrende gözlemlediğimiz kara deliklerin çoğu, ufka çok yaklaşıp kara deliğin içine düşen yıldızlar ve gezegenler gibi, çoğunlukla gaz ve toz içeren, çok sıcak malzeme diskleriyle çevrilidir. Bu disklere toplama (akresyon) diskleri denir. Çok sıcak ve çalkantılıdır. Kesinlikle misafirperver değillerdir ve kara deliğe seyahat etmeyi son derece tehlikeli hale getirirler.
Bir kara deliğe güvenli bir şekilde girmek için tamamen izole edilmiş ve etrafını çevreleyen materyaller, gaz ve hatta yıldızlar ile beslenmeyen süper kütleli bir kara delik bulmanız gerekir.
Şimdi, eğer bir kişi bilimsel çalışma için uygun izole edilmiş bir süper kütleli kara delik bulursa ve girmeye karar verirse, kara deliğin iç kısmında gözlemlenen veya ölçülen her şey kara deliğin olay ufkuyla sınırlı kalacaktır.
Olay ufkunun ötesindeki çekim kuvvetinden hiçbir şeyin kaçamayacağını akılda tutarsak düşen kişi bulguları hakkında bu ufkun ötesine herhangi bir bilgi gönderemez. Yolculukları ve bulguları, tüm evrenin geri kalanı için her zaman kaybolur. Ama hayatta kaldıkları sürece maceradan zevk alırlardı.
Bir ihtimal...
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git-
58
-
40
-
30
-
25
-
19
-
16
-
8
-
6
-
4
-
1
-
1
-
1
- Türev İçerik Kaynağı: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
- ^ O. D. Elbert, et al. (2018). Counting Black Holes: The Cosmic Stellar Remnant Population And Implications For Ligo. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, sf: 1186-1194. doi: 10.1093/mnras/stx1959. | Arşiv Bağlantısı
- ^ G. E. Romero, et al. (2014). Black Holes And Cosmology. Springer, Berlin, Heidelberg, sf: 289-300. doi: 10.1007/978-3-642-39596-3_8. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Ricarte, et al. (2019). Tracing Black Hole And Galaxy Co-Evolution In The Romulus Simulations. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, sf: 802-819. doi: 10.1093/mnras/stz2161. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Mettler. Scientists Find ‘Monster’ Black Hole So Big They Didn’t Think It Was Possible. (29 Kasım 2019). Alındığı Tarih: 8 Mart 2021. Alındığı Yer: The Washington Post | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. Rodriguez, S. Rodriguez, et al. (2019). On The Principle Of Holographic Scaling. ISBN: 978-1-64327-476-8 •.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/12/2024 16:48:29 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10233
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
