Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Bir Kara Deliğe Ne Kadar Yaklaşabilirsiniz?

4 dakika
3,094
Bir Kara Deliğe Ne Kadar Yaklaşabilirsiniz? Erik Shoemaker
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 3 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 4 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Gaz bulutları, bir kara deliğe sürüklendiklerinde sonsuza kadar evrenden uzak bir şekilde kilit altında tutuluyorlar ve kendi sonlarına gitmiş oluyorlar. Bu gaz parçacıkları, son anlarında, evrenin en parlak emisyonlarından birini, son bir ışık parıltısı gönderiyorlar.

Bu "yıkım dalışları", doğrudan gözlemlenemeyecek kadar uzaklar; ama astronomlar bu "telaşlı yardım çığlıklarını" tespit etmek için yeni bir teknik geliştirdi. Bu yöntemi, evrenin en bölgelerinde kütleçekimi bilgimizi test etmek için kullanıyorlar.

Yeni yapılan bir araştırmada fizikçiler, olası bir felaketi önlemek için fazla çaba sarf etmeden bir kara deliğe ne kadar yaklaşılabileceğini anlamak için ışığın belirli özelliklerini incelediler. Bu eşik değere, en içteki sabit dairesel yörünge (İng: "innermost stable circular orbit" veya kısaca "ISCO") deniyor. Araştırmacılar, bu yöntemlerinin yeni faaliyete geçirilen daha hassas X-ışını teleskoplarla çalışabileceğini de keşfettiler.

Tüm Reklamları Kapat

"Çağlayan" Üzerinde

Kara deliğin olay ufku, oradan asla geri dönemeyeceğiniz görünmez bir sınırdır. Herhangi bir şey, hatta ışık bile olay ufkundan geçtiğinde, artık evrene geri dönemez. Kara deliğin kütleçekimi bu bölgede çok güçlüdür.

Kara deliğin dışında ise, her şey iyidir. Kara delik, belirli bir kütleye sahiptir (daha küçük olanların kütlesi güneşin kütlesinin birkaç katı kadar iken, evrende dolaşan "gerçek canavarların" kütlesi ise güneşin kütlesinin milyarlarca katı kadar olabilir) ve kara deliğin yörüngesinde olmak, böyle devasa bir kütleye sahip herhangi bir cismin yörüngesinde olmak gibidir. Kütleçekimi sadece kütleçekimidir, yörünge de yörüngedir.

Evrendeki birçok şey, kendini kara deliklerin etrafında dönerken bulur. Bu atılgan maceraperestler, kara deliğin kütleçekimine yakalandıktan sonra, sona doğru yolculuklarına başlarlar. Cisimler kara deliğe doğru düştükçe, toplanma bandı olarak bilinen çok ince bir banda sıkıştırılırlar. Bu bant, ısı, sürtünme ve ona enerji veren manyetik ve elektrik kuvvetlerle durmadan döner, bu da cisimlerin parlamasına neden olur.

Devasa kara deliklerin etrafındaki toplanma bandı o kadar yoğun bir şekilde parlar ki, yeni bir isim alır: milyonlarca galaksiyi gölgede bırakabilecek aktif galaktik çekirdekler (İng: "active galactic nuclei" veya kısaca "AGN").

Tüm Reklamları Kapat

Toplanma bandında, cisimlerin parçacıkları diğer parçalara sürtünür; bu ise dönme enerjisini boşaltır ve onları kara deliğin olay ufkunun ''ağzına'' doğru sürekli olarak yönlendirir. Yine de, eğer bu tür sürtünme kuvvetleri olmasaydı, gezegenlerin milyarlarca yıl boyunca güneşin etrafında dönebileceği gibi, cisimler sonsuza kadar kara deliğin etrafında dönebilecekti.

Yardım Çağrısı

Kara deliğin merkezine yaklaştıkça, tüm sabitlik umutlarının kütleçekimi tarafından mahvedildiği bir noktaya ulaşırsınız. Kara deliğin dışında, olay ufkuna varmadan önce, kütleçekimi kuvveti o kadar güçlüdür ki, sabit yörüngeler imkansız hale gelir. Bu bölgeye ulaştığınız zaman, sabit yörüngede kalamazsınız. Sadece iki seçeneğiniz olur: Roketleriniz veya farklı bir enerji kaynağınız varsa, kendinizi güvenli bir yere götürebilirsiniz. Ama eğer talihsiz bir gaz yığınıysanız, aşağıda sizi bekleyen karanlık kabusa doğru düşmeye mahkumsunuz.

Bu sınır, yani en içteki sabit dairesel yörünge (ya da astronomi jargonu kullanmayı sevenler için ISCO), kara deliklerin varlığını en başından öngören Einstein'ın Genel Görelilik Teorisi'nin kesin bir tahminidir. Genel Görelilik Teorisi'nin evrendeki olguları açıklama ve tahmin etmedeki başarısına ve kara deliklerin gerçek olduğuna dair kesin bilgimize rağmen, ISCO'nun varlığını ve genel görelilik tahminlerine uyup uymadığını asla doğrulayamadık.

Ancak, kendi sonuna giden gaz yığını, bize bu varlığı doğrulamak için bir yol sunabilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Dans Eden Işıklar

Astronomlardan oluşan bir ekip yakın zamanda, Kraliyet Astronomi Derneği Aylık Bildirileri (İng: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society) dergisinde, ISCO'yu incelemek için kara deliğe sürüklenen bir ışıktan nasıl faydalanılacağını açıklayan bir makale yayınlamıştı (aynı zamanda arXiv'de ön baskı olarak da yayınlandı). Yöntemleri, yansıma haritalaması olarak bilinen bir astronomik numaraya dayanıyor; bu ise kara deliğin etrafındaki farklı bölgelerin farklı şekilde parladığı gerçeğinden yararlanıyor.

Gaz, toplanma bandından hareket edip ISCO'dan geçerek -toplanma bandının en iç kısmı- kara deliğe doğru gittiğinde, o kadar ısınır ki, geniş bir yüksek enerjili X-ışını radyasyonu yayar. Bu X-ışını ışığı, kara delikten her yöne doğru parlar. Bu emisyonu Dünya'dan da görmek mümkün; ancak toplanma bandının yapısının ayrıntıları, X-ışını ışığında kaybolur. (Toplanma bandı hakkında daha çok bilgi edinmek, astrofizikçilerin ISCO ile de başa çıkmasına yardımcı olacaktır.)

Aynı X-ışını ışığı, toplanma bandının dışındaki soğuk gaz kümelerinin hakim olduğu bölgeleri de aydınlatır. Soğuk gaz, X-ışınlarından enerji alır ve flüoresan adı verilen bir süreçte, kendi ışığını yaymaya başlar. Bu emisyonu, kara deliğe yakın bölgelerden çıkan X-ışını ışınlarından ayrı olarak da tespit edebiliriz.

Işığın ISCO'dan ve toplanma bandının dış bölümünden soğuk gazlara ulaşması zaman alır; dikkatle izlersek, ilk önce merkezi bölgelerin (ISCO ve toplanma bandının en iç kısımları) parlamasını ve kısa süre sonra da ISCO ve etrafını saran toplanma bandının dışındaki katmanların ''yansımasını'' gözlemleyebiliriz.

Yankılanan ışığın zamanlaması ve ayrıntıları, astronomların daha önce kara deliklerin kütlesini tahmin etmek için kullandıkları toplanma bandının yapısına bağlıdır. Bu yeni araştırmada araştırmacılar, ISCO içindeki gaz hareketinin -gazın, kara deliğin olay ufkuna düştüğü zaman nasıl yok olduğu- hem yakındaki, hem de gazın dışındaki X-ışınlarının emisyonunu nasıl etkilediğini görmek için gelişmiş bilgisayar simülasyonları kullandılar.

Şu anda "talihsiz" gazı ölçme hassasiyetine sahip olmasak da, yeni X-ışını teleskopların bunu yapabileceğini fark ettiler. Bu ise, ISCO'nun varlığını doğrulamamızı ve tüm evrenin en uç çekimsel bölgelerinde bile genel göreliliğin tahminlerine uyup uymadığını test etmemizi sağlayacak.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 3 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
66
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 19
  • Muhteşem! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Bilim Budur! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • İnanılmaz 2
  • Umut Verici! 2
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: LiveScience | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 13/12/2024 20:51:51 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8815

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Dalga Boyu
Grup
Tutarlılık
İngiltere
Eşcinsellik
Embriyoloji
Biyolojik Antropoloji
Dağılım
Akademi
Hidrotermal Baca
Maske
Makina
Uzay Görevleri
Işık Hızı
Epistemoloji
Viroloji
Elektromanyetik
Önlem
Koronavirüs
Cinsellik
Teşhis
Kemik
Lipit
Alkol
Darwin
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
P. Sutter, et al. Bir Kara Deliğe Ne Kadar Yaklaşabilirsiniz?. (29 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 13 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8815
Sutter, P., Recep, A., Bakırcı, Ç. M. (2020, May 29). Bir Kara Deliğe Ne Kadar Yaklaşabilirsiniz?. Evrim Ağacı. Retrieved December 13, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8815
P. Sutter, et al. “Bir Kara Deliğe Ne Kadar Yaklaşabilirsiniz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Arzu Recep, Evrim Ağacı, 29 May. 2020, https://evrimagaci.org/s/8815.
Sutter, Paul. Recep, Arzu. Bakırcı, Çağrı Mert. “Bir Kara Deliğe Ne Kadar Yaklaşabilirsiniz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Arzu Recep. Evrim Ağacı, May 29, 2020. https://evrimagaci.org/s/8815.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close