Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

İntihar ve İnsan Evrimi: İnsanlar İntihara Karşı Doğal Savunma Yöntemleri Geliştirdi mi?

6 dakika
11,526
İntihar ve İnsan Evrimi: İnsanlar İntihara Karşı Doğal Savunma Yöntemleri Geliştirdi mi? Science
Evrim Ağacı Akademi: İntihar Yazı Dizisi

Bu yazı, İntihar yazı dizisinin 4. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Yaşam ve Ölüm Sarkacı: İnsanlar Neden İntihar Ediyor? İntihar Düşüncelerini ve Girişimlerini Nasıl Önleyebiliriz?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Podcast
9:44
Deniz Akdeniz
Seslendiren
24
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Uyarı: Eğer intihar etmeyi düşünüyorsanız, yalnız değilsiniz! Ücretsiz olarak yardım alabileceğiniz kaynaklara başvurun. Eğer acil tıbbi yardıma ihtiyacınız varsa, şimdi 112'yi arayın.

***

Evrimsel psikoloji alanında çalışmalar yürüten psikolog Nicholas Humphrey, yıllar önce bir sempozyum düzenleyeceği zaman kökleri Charles Darwin'e dayanan bir gizemi çözmek için bir uzman arıyordu. Darwin, Türlerin Kökeni'nde şöyle yazmıştı:

Tüm Reklamları Kapat

Doğal seçilim asla kendine zararı olan bir canlıyı üretmez.

Ancak doğal seçilim, insanlarda tam olarak bunu yapmış görünmektedir. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre her yıl savaşlardan ve cinayetlerden çok daha fazla can alan intihar, yılda 800,000 kişinin ölüm nedeni olmaktadır.

Humphrey, bu paradoksu çözme yolunda birçok evrimci düşünürün kafa yorduğunu biliyordu. Ancak, bu düşünürlerin fikirleri arasından, intiharın çeşitli boyutlarına uyacak bir cevap bulamadı. Nihayetinde, bu konuyu kendine üstlendi.

Epidemiyolojik verilere ve insan kültürlerine evrimci bir bakışla bakan Humphrey, intiharın muhtemel sorumlusunu buldu: Sofistike insan beyni. Sempozyum sonrasında çalışmalarıyla ilgili bir makale hazırlayan Humphrey onun gibi düşünen bir diğer araştırmacıya rastladı. Psikoterapist Clifford Soper doktora tezini, intiharın tahribatının insan zekasının bir sonucu olduğu ve zihinlerimizi ve kültürlerimizi şekillendirdiği sonuçlarına vararak noktaladı.

Bu düşünceler, intiharın başlıca nedeni olarak psikolojik rahatsızlıkları gören tıbbi görüşlerle çelişebilir. İlaveten, bazı doktorlar, intiharın ''doğal'' olduğunun ileri sürülmesinden endişe duyabilirler. Oysa, Humphrey ve Soper, insanları riske atan her şeyin aynı zamanda onları kurtardığını düşünüyor. İnsanların, intihar tehlikesine karşılık kültürlerimizin ve psikolojimizin önemli elementlerinden olan dini inanışları geliştirdiklerini öne sürüyorlar.

Tüm Reklamları Kapat

İnsanlarda intihara pek sık rastlanmamasının nedeni bizlerin hayattan gelen her şeyle mücadele etmek üzere tasarlanmış olmamız. Ancak, intihar karşıtı önlemlerimiz o kadar da güvenilir değil.

Soper, bu hipotezlerin intiharın neden fevri bir hareket olduğunun açıklanmasında ve daha etkili önlem stratejilerinin geliştirilmesinde kullanılabileceğini söylüyor.

Evrimsel psikoloji alanında çalışan Todd Shackelford da bu görüşlerin alanı çalkaladığını belirtiyor. Soper'ın görüşlerinin insanların intihara karşı geliştirdikleri savunma mekanizmalarına dayanmasının evrimsel psikoloji alanında yeni yollar açacağını düşünüyor.

Soper, insanlara yardım etmek için intiharın kökenini araştırmaya başladığında kendini evrimsel düşünmenin gücüne kapılmış hissettiğini ve bunu "herhangi bir şeyden çok daha faydalı" bulduğunu söylüyor.

Soper modelini acı ve beyin olarak açıklıyor: Bir acıyla karşılaştığında sofistike bir beyin kaçış olarak intiharı düşünebilir. Soper, modelini geliştirirken aşina olunan durumlarla başladı. Tüm organizmalar acıyı hisseder; çünkü bu tehditlerden kaçınmak için önemlidir. Ancak insan beyni eşsizdir; beynimiz bizlerin karmaşık sosyal ilişkiler kurmasına, kültürler oluşturmasına ve ölüme dair farklı bakış açılarına sahip olmamıza neden olmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Humphrey de Soper'a benzer bir sorgulamanın içine girmiştir. Soper ve Humphrey, avcı-toplayıcı gruplardan endüstri toplumlarına kadar her tür insan topluluğunda görülen intiharın neden insanlara özgü ve aynı zamanda bu denli yaygın olduğunun birkaç nedenle açıklanabileceğini düşünüyor. 4000 yıllık Mısır şiirlerinde ve o dönemden bu yana her tarihi kayıtta intihardan söz ediliyor. Humphrey, intihara yönelik düşüncelerin ve davranışların intihar eylemini gerçekleştirmekten daha yaygın olduğunun da altını çiziyor. National Survey on Drug Use and Health raporuna göre, 2017 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde yetişkin nüfusun %4'ü, yani yaklaşık 10 milyon insan, intihar etmeyi ciddi anlamda düşündüğünü belirtmiştir. Bu istatistik o yıl intihar edip ölen kişilerin sayısından 200 kat daha fazladır.

İnsanların intihar yatkınlığının aksine Humphrey ve Soper diğer hayvanların kasten hayatlarını sonlandırdıklarına dair ikna edici kanıt bulamamıştır. Buna ilaveten, ergenlik dönemindeki Amerikalılarda intihar oranları yükseliyor olsa da intihar, çocuklar arasında son derece nadir görülüyor: 2017'de Amerika'da intihar sonucu ölen 47,000'den fazla insandan yalnızca 17 tanesi 8-10 yaşlarındaydı. Daha küçük çocuklarda intihar görülmedi.

Her ne kadar insan kültürleri arasında izi görülse de intihar aynı zamanda oldukça nadir gerçekleşen bir eylemdir. Soper ve Humphrey, birçok kültürün intihara karşı kınama ve düşünülemez hale getirme karşı stratejiler geliştirdiğine işaret etmektedir. Soper şöyle diyor:

Tüm büyük dinler ve birçok kabile intiharın en azından birkaç şeklini yasaklamıştır. Örneğin, Uganda'nın Bagandalı insanları, intihar eden kişinin evini yıkıp yok ediyor ve soylarını yasaklı ilan ediyor.

Doktorlar ve diğer bilim insanları uzun süredir intiharın bulaşıcılığından endişe etmektedir. Örneğin, Plos One'da yayınlanan bir araştırmaya göre, aktör Robin Williams'ın intiharı ardından gerçekleşen 1800 intihar, onunkiyle ilişkilendirildi. Soper ve Humphrey tarafından alıntılanan araştırma şaşırtıcı yıllık intihar oranlarını da gözler önüne sermektedir. Filipinlerin Palawan adasının bazı köylerinde yıllık oran %1.7 kadar yüksektir. Antropologların araştırmalarına göre, bu köylerde intihar gündelik hayatta herkes tarafından konuşulabilen bir olgu ve köylülerin ölümden sonraki yaşama dair inancı çok düşük. 2014 yılından uzun süreli bir çalışmaya göre de, ergenlik dönemindeki Amerikalı çocukların aile ve arkadaşları aracılığıyla şahit oldukları intihar eylemleri, onların intihara yönelik düşüncelere sahip olma ve intihar etme olasılıklarını güçlendiriyor. Indiana Üniversitesi'nden sosyolog Anna Mueller:

İntihara karşı yaratılmış kültürel koruma mekanizmaları var ve bunların farkına zayıfladıkları zaman varabilirsiniz.

Indiana Üniversitesi'nden Bernice Pescosolido'ya göre dinin intihara etkisi biraz karmaşıktır. Çalışmalarının sonucu, bir dinin doktrini ne olursa olsun yakın sosyal ilişkileri güçlendirdiği sürece insanları intihardan koruyabildiğini göstermektedir.

Soper, akıl hastalıklarının bile intihara karşı savunma mekanizmaları olabileceğini öne sürmektedir. Bazı akıl hastalıklarının intiharla ilişkilendirilmesinin nedeninin bu hastalıkların doğal seçilim tarafından intihara karşı son savunma bariyerleri olarak tasarlandığını düşünmektedir. Örneğin, Soper, depresyona eşlik eden girişkenlik eksikliğinin intiharı engellemede etkili olabileceğini öne sürmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Royal College of Psychiatrists'in evrimsel psikoloji grubunu yöneten Riadh Abed'e göre Soper'ın argümanı bazı intihar türleri için gayet akla yatkın görünmektedir. Ancak, Abed ve diğer psikiyatrlar bu argümana diğer bozukluklar söz konusu olunca şüpheyle yaklaşmaktadır. Örneğin, kompülsif ilaç kullanımı ve bağımlılığın bazen katlanılmaz acıları yatıştırabileceğine, dolayısıyla intiharı da engelleyebileceğine yönelik fikre şüpheyle yaklaşmaktadırlar.

Shackelford, bu fikirlerin daha fazla teste tabi tutulması gerektiğini söylemektedir. Fikri eleştiriye tutan bilim insanlarından biri de Florida Devlet Üniversitesi'nden psikolog ve intihar bilimci Thomas Joiner'dır. Joiner babasının intiharı sonucu bu alan üzerinde çalışmaya yönelmiştir ve tıpkı Soper gibi intiharın evrimini anlamanın hastalara büyük ölçüde yardımcı olacağını düşünmektedir. Ancak, Joiner, intihara eğilimli davranışların doğal insan halinden kaynaklanmadığını savunmaktadır.

Joiner intiharın, yuvalarına girmeye çalışan işgalcileri sokarak kendilerini feda eden bal arılarınınki gibi, özgecil olmayan, fedakar bir davranış olduğunu düşünmektedir. İntihara meyilli insanların sevdikleri kişilerin acılarını hafifletmek için intihar etmeye yönelik hatalı düşünceleri olabileceğini söylemektedir. Joiner'a göre, bu tarz ölümlerin psikiyatrik hastalıklardan kaynaklandıkları, dolayısıyla bu şekilde ele alınmalarının gerektiği daha açık olamazdı.

Tüm Reklamları Kapat

Evrimsel psikiyatri alanında çalışan Randolph Nesse, Soper'ın fikri sonucunda merakının uyandığını ancak ikna olmadığını belirtmiştir. Nesse, intiharın birçok nedeni olabileceğini, dolayısıyla birleştirici tek bir evrimsel teorinin bu davranışı açıklamada yeterli olmayacağını söylemiştir. Humphrey, tüm bu eleştirilere rağmen bu çalışmanın hastalara yardımcı olabileceği umuyor:

İntihara meyilli bir kişi beyninin bu korkunç ve kısa süreli çözümü seçebilecek şekilde evrildiğini anlarsa, bu çalışma ona yardımcı olabilir. Bir kişi, intihar düşüncelerinin ardında yatan mantığı görürse bunlara direnmekte daha başarılı olabilir.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: İntihar Yazı Dizisi

Bu yazı, İntihar yazı dizisinin 4. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Yaşam ve Ölüm Sarkacı: İnsanlar Neden İntihar Ediyor? İntihar Düşüncelerini ve Girişimlerini Nasıl Önleyebiliriz?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
184
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 39
  • Tebrikler! 26
  • Muhteşem! 14
  • Umut Verici! 10
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 9
  • Bilim Budur! 8
  • İnanılmaz 7
  • Üzücü! 4
  • Güldürdü 3
  • Grrr... *@$# 3
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Science | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/10/2024 09:21:36 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7936

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Yaşamın Başlangıcı
Mikoloji
Maske
Olumsuz
Enzim
Gerçek
Gelişim
Tekillik
Biyografi
Öğrenme
Koruma
Doğa Yasaları
Mit
Veri Bilimi
Karanlık Enerji
Tür
Kartal
Köpek
Canlı Cansız
Memeli
Biyocoğrafya
Teknoloji
Hayvanlar Alemi
Devir
İletişim
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Culotta, et al. İntihar ve İnsan Evrimi: İnsanlar İntihara Karşı Doğal Savunma Yöntemleri Geliştirdi mi?. (29 Aralık 2019). Alındığı Tarih: 31 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7936
Culotta, E., Yeşilyurt, A., Bakırcı, Ç. M. (2019, December 29). İntihar ve İnsan Evrimi: İnsanlar İntihara Karşı Doğal Savunma Yöntemleri Geliştirdi mi?. Evrim Ağacı. Retrieved October 31, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7936
E. Culotta, et al. “İntihar ve İnsan Evrimi: İnsanlar İntihara Karşı Doğal Savunma Yöntemleri Geliştirdi mi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Aslıhan Yeşilyurt, Evrim Ağacı, 29 Dec. 2019, https://evrimagaci.org/s/7936.
Culotta, Elizabeth. Yeşilyurt, Aslıhan. Bakırcı, Çağrı Mert. “İntihar ve İnsan Evrimi: İnsanlar İntihara Karşı Doğal Savunma Yöntemleri Geliştirdi mi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Aslıhan Yeşilyurt. Evrim Ağacı, December 29, 2019. https://evrimagaci.org/s/7936.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close