İnsanlar Mars'ta Nefes Alabilir mi? Mars'ın Oksijensizliğini Nasıl Alt Edebiliriz?

Mars gezegenine yeni iniş yapmış bir astronot olduğunuzu düşünelim. Hayatta kalmak için neye ihtiyacınız olurdu? İlk olarak su, yiyecek, barınacak bir yer ve oksijene.

Oksijen, dünyada soluduğumuz havada bulunan bir elementtir. Bazı bakteri türleri ve bitkiler bize oksijen sağlar. Ancak oksijen, dünyanın atmosferinde yer alan tek gaz değildir. Aslına bakarsanız, en bol olan da değildir. Havanın yalnızca %21'i oksijenden oluşur. Geriye kalanın neredeyse tamamı, %78'lik bir miktarla azottur.

Bu noktada şunu merak ediyor olabilirsiniz: Eğer havada oksijenden çok daha fazla azot varsa, neden oksijen soluyoruz? Pratikte, nefes aldığımız zaman atmosferdeki her şeyi soluruz. Ancak vücudumuz yalnızca oksijeni kullanır ve nefes verdiğimizde kalan her şeyi geri dışarı veririz.

Mars atmosferinin hacmi Dünya atmosferinin yalnızca %1'i kadardır, yani oldukça incedir. Başka bir deyişle, Mars'ta Dünya'ya kıyasla %99 daha az hava bulunmaktadır. Bunun nedeni kısmen Mars'ın büyüklüğünün Dünya'nın büyüklüğünün yarısı kadar olmasıdır. Orada bulunan yerçekimi, atmosferik gazların uzaya kaçıp gitmesini engelleyecek kadar güçlü değildir. 

Bu ince havada en bol bulunan gaz ise karbondioksittir. Dünya'daki insanlar için bu, yüksek konsantrasyonlarda zehirli olan bir gazdır. Neyse ki, bizim atmosferimizin %1'inden çok daha azını oluşturur. Ancak Mars'ta karbondioksit, havanın %96'sını oluşturmaktadır! Dahası, Mars'ta neredeyse hiç oksijen yoktur. Oksijen oranı, havanın sadece binde biridir ve bu insanların hayatta kalması için hiç de yeterli değildir.

The Conversation

Mars'ın yüzeyinde oksijen sağlayan bir uzay giysisi olmadan nefes almaya çalışsaydınız; ki bu oldukça kötü bir fikirdir, çünkü bir anda hayatınızı kaybedebilirdiniz. Boğulurdunuz, düşük atmosfer basıncı nedeniyle kanınız kaynamaya başlardı ve her ikisi de yaklaşık aynı anda gerçekleşirdi.^[2]

Oksijensiz Hayat

Şimdiye kadar araştırmacılar, Mars'ta yaşama dair herhangi bir kanıt bulamadılar. Ancak araştırmalar daha yeni başlıyor; robotik sondalarımız yüzeyi sadece hafifçe kazıyabilmiş durumda.

Şüphesiz, Mars zorlu koşullara sahip bir ortamdır ve bu sadece havası yüzünden değildir. Mars'ın yüzeyinde çok az miktarda sıvı su yer alır.^[3] Dahası sıcaklıklar, özellikle geceleri inanılmaz derecede düşüktür. Gece saatlerinde, hava -73 santigrattan daha soğuktur.^[4]

Ancak Dünya'daki birçok organizma zorlu şartlarda hayatta kalır.^[5] Yaşam, Antarktika buzullarında, okyanusun dibinde, Dünya yüzeyinin kilometrelerce altında dahi bulunmuştur. Bu yerlerin birçoğu, aşırı sıcak veya soğuk ortamlara sahiptir, ayrıca suya ve oksijene neredeyse hiç ulaşımları yoktur. Üstelik, Mars'ta şu an yaşam olmasa bile; milyarlarca yıl önce gezegen daha kalın bir atmosfere, daha fazla oksijene, daha fazla sıcaklığa ve yüzeyde önemli miktarda sıvı suya sahipken yaşam var olmuş olabilir. ^{[6], [7], [8]}

Eski Mars yaşamına dair işaretler aramak, NASA'nın Mars Perseverance Rover Mission hedeflerinden birisi.^[9] Bu nedenle Perseverance, bir zamanlar yaşamış organizmaların fosillerini araştırmak için muhtemelen "Mars mikropları" gibi ilkel yaşam formları olan Mars kayaları içinde araştırma yapıyor.

The Conversation

Perseverance Rover'daki yedi araç arasında, karbondioksiti Mars atmosferinden alıp oksijene dönüştüren inanılmaz bir cihaz olan MOXIE de bulunuyor.^{[10], [11]}

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

MOXIE, bilim insanlarının umduğu gibi çalışırsa gelecekteki astronotlar sadece kendi oksijenlerini yapmakla kalmayacak; ürettikleri oksijeni Dünya'ya geri uçmak için ihtiyaç duyacakları roket yakıtında bir bileşen olarak da kullanabilecekler. İnsanlar Mars'ta ne kadar çok oksijen üretebilirse Dünya'dan o kadar az oksijen getirmeleri gerekecek ve ziyaretçilerin oraya gitmesi de bir o kadar kolay hale gelecek. Ancak "ev yapımı" oksijenle bile astronotlar bir uzay giysisine ihtiyaç duymaya devam edecekler.

Şu anda NASA, insanları Mars'a göndermek için ihtiyaç duyulacak yeni teknolojiler üzerinde çalışıyor. Mars gezileri önümüzdeki on yılda, belki de 2030'ların sonlarına doğru gerçekleşebilir.