Neden Mars'ta Yaşam Arıyoruz?

Mars gezegeni medyanın sayesinde herkesin ilgi odağı olmuş durumda; her sene Mars'la ilgili birçok haber okuyor ve fotoğraflarını görüyoruz. NASA'nın halihazırda Mars'ta devam eden görevleri var. Peki neden Mars gezegeni odağımız haline gelmiş durumunda? Bu soruların yanıtını bulmak için Kızıl Gezegen'i biraz daha yakından tanıyalım.

Mars Hakkında Kısaca

Mars'ı "Kızıl Gezegen" olarak tanıyoruz çünkü toprağında büyük ölçüde bulunan Fe₂O₃ (demir oksit yani pas), gezegen yüzeyine kırmızı rengini verir. Mars'ta gün uzunluğu 24 saat 37 dakika iken, bir yıl uzunluğu Dünya yılının 1,88 katıdır. Kütle çekimi, Dünya kütle çekiminin 0,37 katı; yarıçapı ise Dünya'nın yarısı kadardır. Gezegen; dağlara, volkanlara, kanyonlara, geniş ovalara, bulutlu bir gökyüzüne sahiptir ancak Dünya ile karşılaştırıldığında yüzeysel su kaynakları yoktur, kalın bir atmosfere sahip değildir ve şu ana kadar bildiğimiz kadarıyla bir yaşam belirtisi de yoktur.

Mars yaklaşık 4,5 milyon yıl önce şekillenmiştir. Hızla soğuyarak derin bir yerkabuğu oluşturmuş fakat herhangi bir tektonik levhaya sahip değildir. Çekirdeği soğuyunca dinamo hareketlerinin durmasından kaynaklı, Mars güçlü bir manyetik alana sahip olamamıştır. Manyetik alanın kaybolması ile de atmosfer yapısı değişmiştir. Önceden kalın, nemli ve sıcak bir atmosfere sahipken; manyetik alan etkisiyle atmosfer bu durumda değildir artık.

Mars'ta Su Var mı?

Suyun olduğu yerde daima yaşam umudu da vardır. Bu yüzden Mars'ta su bulunup bulunmaması hayati bir durumdur. Geçmişteki araştırmalardan başlarsak, Mars'taki katmanlı tortul kayalar bize daha önceden su bulunduğunu söylüyor.

Space Daily

Bir diğer kanıt ise NASA'nın 2018'in Temmuz ayında keşfettiği, 20 kilometrelik alana yayılmış olan buz altı su kütlesidir.

USGS Astrogeology Science Center, Arizona State University, INAF

Görmüş olduğunuz su kütlesi, Mars'ta bulunan en büyük su kütlesidir. Bu kütle, buzun yaklaşık 1.5 km altında bulunmakla beraber içilebilir su değildir. Yani özetlemek gerekirse; evet Mars'ta su vardır fakat bu su kaynakları yüzey su kaynakları değildir, yeraltı su kaynaklarıdır.

Mars'ta Yaşam Arama Çalışmaları

Mars üzerine yapılan ciddi çalışmalar mevcuttur. NASA, 1993'de Mars Exploration Program'ını (Mars'ı Keşif Programı) başlattı. O günden bugüne araştırmalar devam ediyor. NASA, Mars'a toplamda 12 adet uzay aracı gönderdi fakat biz sadece üç tanesini inceleyeceğiz; Opportunity, Curiosity ve InSight.

Opportunity

Opportunity, 3 Haziran 2010'da fırlatıldı. İnceleyeceğimiz 3 uzay aracının ilk gönderilenidir. Spirit adlı rover (keşif aracı) ile birlikte gönderildi. Maalesef Spirit, Mars yüzeyine sıkışıp kaldığı için görevinin 1. yılında bizlere veda etti.

Opportunity'nin öngörülen çalışma süresi 90 sol (Mars günü) idi ve yüzeyde sadece 1 kilometre yol katetmesi planlanmıştı. Fakat Opportunity, beklenilen performansın çok fazlasını göstererek 14 yıl 4 ay çalışmalarını sürdürdü; 1 km değil, tam tamına 45 km yol yaptı.

NASA

Yalnız Opportunity'nin misyonu planlı olarak bitirilmedi; Haziran 2018'de bir kum fırtınası sebebiyle iletişim kaybedildi. Şubat 2019'a kadar tekrar bağlantı kurulmaya çalışıldı fakat çabalar sonuçsuz kalınca misyon bitirildi. Opportunity güneş enerjisiyle çalışıyordu. NASA mühendislerinin tahminlerine göre güneş panelleri kum örtüsüyle kaplanınca, rover enerjiden yararlanamadı ve iletişim koptu.

Curiosity

26 Kasım 2011'de fırlatılan Curiosity aslında küçük bir laboratuvar gibidir. Misyonu halen devam etmekte olan Curiosity, içinde birçok ekipman barındırıyor.

NASA

Bu ekipmanlara kısaca göz atalım (Daha detaylı bilgilere NASA Mars Exploration Program'dan ulaşabilirsiniz):

• Kameralar
• MastCam: Mars arazisinin renkli görüntülerini ve videolarını çekiyor.
• MAHLI (Mars Hand Lens Imager): Kaya yüzeylerindeki mineral ve dokuların fotoğraflarını çekiyor.
• Spektrometreler
• APXS (Alpha Particle X-Ray Spectrometer): Kayalardaki element ve kimyasalları ölçüyor.
• ChemCam: Kaya ve toprakların kimyasal ve mineral bileşimini tanımlıyor.
• CheMin: Mevcut farklı minerallerin tür ve miktarlarını tanımlıyor.
• SAM (Sample Analysis at Mars): Yaşamla ilgili organik kimyasal ve hafif elementleri arıyor.
• Radyasyon Dedektörü
• RAD (Radiation Assessment Detector): Mars'a ulaşan zararlı radyasyon türünü ölçüyor.
• Çevresel Sensörler
• REMS (Rover Environmental Monitoring Station) - Meteorolojik raporlar sunuyor.
• Atmosferik Sensörler
• MEDLI (Mars Science Laboratory Entry Descent and Landing Ensturment): İnişe yardımcı olmuş ve atmosferik basıncı ölçmüştür.

Okuduğunuz bu araçlar, kendi içlerinde de türlü araçlar barındırıyor. Curiosity, Mars'tan bize görüntüler gönderiyor, meteorolojik araştırmalar yapıyor ve yaşamsal koşulları değerlendiriyor.

InSight (Interior Exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport)

NASA

5 Mayıs 2018'de fırlatılan InSight, şu anda NASA'nın en güncel Mars misyonudur. InSight aslında bir Mars görevinden çok daha fazlasıdır. InSight yani NASA, aynı zamanda şu sorunun cevabını arıyor:

"Karasal gezegenler nasıl oluştu?"

Mars'taki görevi ise derinlikleri incelemek. Bu özelliği taşıyan ilk keşif aracı olması da ayrı bir özelliğidir. Mars'ın yerkabuğunu, çekirdeğini, mantosunu ve yoğunluğunu araştırarak bizim Mars'ı daha iyi tanımamızı sağlayacak. Üzerinde üç temel donanım (sismometre, ısı aracı ve radyo bilim) olan InSight'ın görev süresi ise 2 Dünya yılıdır (708 sol, yani Mars günü).

Mars'ta Şimdiye Kadar Ne Bulduk?

Bize yaşam umudu verecek şeyler bulduk ve bu bulgulara bahsettiğimiz araçlar sayesinde ulaştık. Geçmişte, tuzlu su ve su kaynaklarına sahip olduğunu, volkanlara, su akıntılarına ve sıcak bir iklime sahip olduğunu, yaşam için uygun koşullar barındırdığını bulduk.

Opportunity, Endeavour Krateri'nde nötr suda oluşan kil mineralleri tespit etmişti. Bu ortam, Opportunity ve Spirit'in araştırdığı tüm alanlar arasında, mikrobiyal yaşam için en uygun olanıdır.

NASA, 2020'de Mars'a Tekrar Rover Yollayacak!

NASA, 2020'de, Mars'a tekrar rover yollayacak. Fırlatış tarihi olarak 17 Temmuz-5 Ağustos tarihleri arasında bir gün planlanıyor. Mars'a inişinin ise 18 Şubat 2021 olması planlanıyor. Bu rover, Mars'taki geçmiş yaşam izlerini ve geçmişteki mikrobiyal yaşamı araştıracak. Roverdaki bir matkap, kayalardan ve topraklardan örnekler toplayacak ve Mars yüzeyindeki bir önbellekte saklayacak. NASA'ya göre, bu önbellekteki örnekler gelecekteki potansiyel bir uzay göreviyle Dünya'ya getirilip, bilim insanlarının araştırmasına sunulabilecek.

NASA

Sonuç

NASA'nın Mars'ta yaşam aramasının sebebi olan bulgularla ve Mars'ın bu imkanlarıyla şu anda yaşam kurulamayabilir ancak insanlık Mars'ın yaşanılacak bir yer olmasını umut ediyor. Sonuç olarak Mars'ta, insanlar için bir yaşam alanı yaratma potansiyeli hala vardır.