Güneş Sistemindeki Gezegenlerin Renkleri Nasıl Oluşmuştur?

Güneş Sistemindeki gezegenler hakkında çoğumuz genel bilgilere sahibizdir. Örneğin, sekiz tane gezegen vardır ve Güneş'ten uzaklıklarına göre sırayla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. Ayrıca, Güneş sisteminde Plüton başta olmak üzere cüce gezegenler de vardır.

Gezegenlerin büyüklükleri  ve renkleri birbirinden farklıdır. Peki gezegenlerin renklerinin neden birbirinden farklı olduğunu hiç düşündünüz mü? Buna verilebilecek en basit cevap gezegenlerin bileşenleri ile ilgilidir. Eğer gezegen minerallerden ve silikat kayalardan oluşmuşsa görünüşü gri tonlarında olacaktır veya oksitlenmiş minerallerin görünümünü alacaktır. Ayrıca, atmosferlerinin güneş ışınlarını nasıl absorbe ettiği veya yansıttığına bağlı olarak da gezegenlere dışarıdan bakıldığında renkleri olduğundan daha farklı görünebilir. Gelin, gezegenlerin renklerinin nasıl oluştuğunu Güneş’ten uzaklık sırasına göre tek tek inceleyelim.

Pixabay

1. Merkür

Wikipedia

Merkür’ün Dünya'dan net fotoğraflarını çekmek neredeyse imkansızdır. Şimdiye kadar Merkür’ün en net fotoğrafları MESSENGER uzay sondası tarafından çekilmiştir. Merkür'ün yüzeyinin görüntüsü Ay'ınkine benzemektedir. Karasal bir gezegen olan Merkür, metalik bir çekirdek ile kayalık bir manto arasında çoğunluğunu demir, nikel ve silikat kayalarının oluşturduğu bileşenlerden oluşur. Bu oluşum Merkür’ün koyu gri renkli olmasını sağlar. Atmosferi çok ince olduğu için Güneş ışığını ne absorbe eder ne de yansıtır, dolayısıyla bu durum rengini etkilemez. 

2. Venüs

Wikipedia

Venüs karasal bir gezegen olmasına rağmen karbondioksit, azot ve kükürt dioksitten oluşan oldukça yoğun bir atmosfere sahiptir. Bu nedenle dışarıdan bakıldığında gezegenin rengini yüzey özellikleri değil de atmosferi belirler: Sülfirik asit içeren ve her yeri kaplayan yoğun bulutlar mavi ışığı absorbe eder ve güneş ışınlarının yüzde doksanını geri yansıtır. Bu yüzden de gezegen sarımsı bir renkte görünür. Venüs, Dünya'dan çıplak gözle görülebilen en parlak gezegendir. Venüs'ün yüzeyi sağlam ve kayalıklıdır. Kalıcı yoğun bulutlar yüzünden Venüs, Güneş'e Dünya'dan daha yakın olmasına rağmen yüzeyine daha az Güneş ışını ulaşır. Eğer Venüs Güneş ışınlarını yansıtmasaydı magmatik bazalt bakımından zengin olduğu bilinen bu gezegen muhtemelen uzaydan bakıldığında grimsi bir görünüme sahip olurdu. 

3. Dünya

Wikipedia

Öncelikle, mavi yoğunluklu gördüğünüz uzaydan çekilen Dünya fotoğrafları Dünya’nın gerçek rengini yansıtmamaktadır. Bu fotoğraflarda özel filtreler kullanılmış ve mavi tonları öne çıkarılmıştır ya da bilgisayar ortamında renklere müdahale edilmiştir. Bunun sebebi tabii ki biricik gezegenimizi öyle görmek istediğimizden kaynaklıdır. Bildiğiniz üzere Dünya yüzeyinin yaklaşık olarak %70’i sularla kaplıdır. Yoğun bir azot-oksijen atmosferine sahip karasal bir gezegen olan Dünya’nın görünümü uzaydan bakıldığında mavi rengin etki ettiği koyu gri tonlarındadır. Mavi rengin etkili olmasının sebebi, mavi ışının dalga boyunun kısa olmasından kaynaklı olarak diğer renklere göre atmosferde ve okyanuslarda daha fazla saçılmasıdır. Peki mavi ışın saçılmasaydı ve Dünya’yı gerçek renklerinde görebilseydik, Dünya uzaydan nasıl görünürdü? Okyanusların gerçek renginin koyu gri tonlarında olması sebebiyle gri tonlarının yoğunluklu olduğu ve bulutların beyazlık kattığı koyu gri bir gezegen olarak görünürdü. 

4. Mars

Wikipedia

Mars ''Kızıl Gezegen'' olarak bilinir. Mars’ın atmosferi çok ince olduğundan ve Dünya'ya yakınlığından dolayı Mars’ı gözlemlemek hiç zor değildir ki çoğunlukla Dünya'dan çıplak gözle görülebilir. Son yıllardaki Mars keşifleri sayesinde Mars hakkında çok fazla bilgiye sahibiz. Mars'ın yüzeyinde çoğunlukla demir oksit bulunmasından dolayı rengi kırmızımsı turuncudur. Atmosferinin de oldukça ince olması sebebiyle Mars uzaydan doğal renklerinde gözlemlenir. Ayrıca Mars’taki kutup buzulları nedeniyle kutupların etrafında beyaz lekeler de gözlenmektedir.

5. Jüpiter

Wikipedia

Jüpiter; beyaz, turuncu ve kahverengi renklerden oluşan bantlı görünüme sahip bir gaz devidir. Jüpiter’in atmosferi büyük oranda hidrojen ve helyum gazlarından oluşur, aynı zamanda su ve amonyak kristalleri de içerir. Jüpiter’de saatte ortalama 360 km hıza ulaşan fırtınalar gerçekleşmektedir. Jüpiter’de oluşan bu fırtınalar bantlarda dalgalanmalar yaratır. Jüpiter’deki Büyük Kırmızı Leke'nin çok uzun süre devam eden dev bir fırtınadan kaynaklandığı düşünülmektedir. Jüpiter'in turuncu ve beyaz renkleri Güneş’ten gelen ultraviyole ışınlara maruz kaldıklarında renk değiştiren moleküllerin birikmesi ile oluşur. Bu tip moleküller kromofor olarak bilinir ve muhtemelen Mars'taki kromoforlar kükürt, fosfor ve hidrokarbonlar içermektedir. 

6. Satürn

Wikipedia

Satürn de Jüpiter gibi bir gaz devidir ve bantlı bir görünüme sahiptir. Satürn’ün yoğunluğunun düşük olmasından kaynaklı olarak bantları daha sönüktür ve ekvatora yakın olan yerlerde daha geniştir. Ayrıca Satürn’ün atmosferi de Jüpiter gibi yoğunluklu olarak hidrojen ve helyum gazlarından oluşur ve amonyak gazlarından oluşan bir katmana sahiptir. Hidrojen gazı koyu kırmızı bulutların oluşmasını sağlar fakat bu bulutlar atmosferin dış katmanını oluşturan ve tüm gezegeni kaplayan amonyak bulutları tarafından gizlenir. Bu durum Satürn'ün, amonyağın Güneş’in ultraviyole ışınlarına maruz kalması sebebiyle, beyaz görünmesine neden olur. Çok yoğun kırmızı bulutlarla birleştiğinde ise soluk altın rengine sahip olur. 

7. Uranüs

Wikipedia

Bir gaz ve buz devi olan Uranüs’ün atmosferi büyük oranda hidrojen, helyum ve metan gazlarından oluşur. Uranüs’ün cam göbeği renginde görünmesini sağlayan şey metan gazıdır. Metan gazı, uzun dalga boylu ışınları (kırmızı ve turuncu) absorbe ederken kısa dalga boylu ışınları (mavi ve yeşil) absorbe etmez. Uranüs'ün cam göbeği rengi kısa dalga boylu ışınların yansıtılmasıyla oluşur. 

8. Neptün

Wikipedia

Neptün ve Uranüs benzer bileşenlere sahip olduğu için görüntü olarak da birbirine benzerler. Çoğunlukla hidrojen ve helyum gazından oluşan bu gaz ve buz devi, ayrıca, az miktarlarda hidrokarbon ve azot içermektedir. Uranüs'ün atmosferinin üst katmanlarında eser miktarda metan gazı vardır. Metan gazı uzun dalga boylu ışınları (kırmızı ve turuncu) absorbe eder ve kısa dalga boylu mavi ışınları yansıtır. Bu sebeple, Neptün de Uranüs gibi mavi görünür. Uranüs'ün ve Neptün’ün atmosferindeki metan miktarları birbirine yakın olduğu halde mavi tonlarının daha farklı olmasının başka bir bileşenden kaynaklı olduğu düşünülmektedir.