Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Hayvanlarda Evcilleştirme Sendromu Nedir? Evcilleşen Hayvanlar Nasıl Değişimler Geçirir?

5 dakika
2,030
Hayvanlarda Evcilleştirme Sendromu Nedir? Evcilleşen Hayvanlar Nasıl Değişimler Geçirir? Bark
Tüm Reklamları Kapat

Evcilleştirme sendromu; insanlara yakın, sosyal bağlar kurabilme yeteneğine sahip olan, bazı durumlarda da psikolojik destek sağlayabilen evcil canlılarda görülen, evcilleştirilen canlıların fenotipik ve psikolojik özelliklerinde değişimler yaşanmasına sebep olan evrimsel bir fenomendir. Kurtların köpeklere evrimleşmesi sonucu ortaya çıkan ağır başlılık, itaatkarlık, dişlerin küçülmesi ve kürklerdeki renk değişiklikleri gibi özellikler; evcilleştirme sendromunun bir örneğini oluşturur.

Yaklaşık 140 yıl önce Charles Darwin, evcil canlılarda, atalarında gözlenmeyen sarkık kulaklar, beyaz kürk lekeleri, daha küçük beyin ve dişler, uysallık gibi fenotipik ve psikolojik farklılıklar bulunduğunu fark etmiştir. Evcilleştirme sendromunda görülen bu tür değişimler, genelde canlıyı yırtıcılıktan uysallığa doğru değiştirir ve türün insanlarla sosyal bağlarını kuvvetlendirir. Köpeklerin bugün insanların en yakın dostlarından biri olmasının sebebi budur.

Fakat evcilleştirme sendromunun, yırtıcılığı tamamen ortadan kaldırmak gibi bir etkisi yoktur. Genellikle bu yırtıcı iç güdüler tamamen kaybolmaz, sadece baskılanır. Örneğin kedi veya köpeklerde hala avlanma davranışı mevcut olabilir. Bu durumda evcil hayvan sahipleri bu içgüdüleri yönlendirmek için oyuncaklar alabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Evcil canlılar insanların yanındayken daha rahat yaşamaya alıştıklarından doğadayken avcılıkta kullandıkları organlar zamanla körelir. Bu körelme sonucunda evcilleşen hayvanlar doğada avlanamayacak hale gelir ve insanlara daha da bağımlı olur.

Köpek ve Tilkilerde Evcilleştirme Sendromu

Görünüşe göre evcilleştirme sendromu ilginç bir şekilde farklı canlı türlerinde ortak değişimler meydana getirebilmektedir. 1959'da Dmitri Belyaev tarafından başlatılan "The Silver Fox Domestication Experiment" adlı deneyde, gümüş tilkilerin evcilleştirildiğinde köpeklere benzer fenotipik ve psikolojik değişimler geçirdiği gözlemlenmiştir.[1]

Bu deneyde en uysal olan tilkiler seçilip birbirleriyle çiftleştirilmiştir. Deney sonucunda köpeklere fenotipik ve psikolojik olarakoldukça benzeyen tilkiler ortaya çıkmıştır. Bu tilkiler, tıpkı evcil köpekler gibi uysal ve cana yakın, ayrıca fenotipik açıdan köpeklere büyük ölçüde benzerdir. Deney günümüzde hala devam etmektedir.

Köpeklerde evcilleştirme sendromu.
Köpeklerde evcilleştirme sendromu.
ResearchGate
Evcil tilkiler arasında sarkık kulaklara sahip ilk tilki. Yıl 1969.
Evcil tilkiler arasında sarkık kulaklara sahip ilk tilki. Yıl 1969.
Springer Link
Evcilleştirme sendromunun etkilerinin görüldüğü evcil tilki. Yabani tilkilerin aksine daha farklı bir yüze sahip.
Evcilleştirme sendromunun etkilerinin görüldüğü evcil tilki. Yabani tilkilerin aksine daha farklı bir yüze sahip.
Springer Link

Köpekler, evcilleştirme sendromunun güzel bir örneğidir. Bu sebeple bu konu üzerine akademik çalışmaların büyük bir kısmı köpekler üzerinden yapılır. Kurtlar, insanların yerleşik hayata geçtiği dönemlerde (tahminen 14.000 ila 20.000 yıl önce) köpeklere doğru evrimleşmeye başlamışlardır. Bu süreçte en uysal olanlar insanlarla daha sosyal bağlar kurabildiği için seçilmiş ve evrim o yöne doğru ilerlemiştir. Uysallık üzerinden oluşan bu seçilim baskısı bugün köpek dediğimiz canlıyı ortaya çıkarmıştır. Resimde de görebileceğimiz üzere köpeklerde kurtların aksine sarkık kulaklar, küçülmüş beyin, kıvrılmış kuyruk gibi değişimler meydana gelmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Daha önce de belirttiğimiz gibi genellikle evcilleştirme sonrasında canlının doğada kullandığı organlarda körelme meydana gelir. Örneğin köpeklerin insan ortamında avlanıp kendilerini veya yavrularını beslemesi, kurtların kendini ve yavrularını beslemesinden daha kolaydır; çünkü her türlü ihtiyaçları insanlar tarafından sağlanmaktadır. Bu sebeple köpeklerin avlanmakta kullandığı dişler zamanla küçülmüştür.

Köpek ırklarının büyük bir kısmı son 200-300 yılda evcilleştirilmiştir. Bu köpekler genellikle süs, güvenlik, çobanlık ve arkadaşlık etme amaçlı evcilleştirilmiştir. Köpeklerin farklı amaçlar doğrultusunda evcilleştirilmesi, farklı ırkların oluşmasına yol açar. Güvenlik amacıyla evcilleştirilen köpekler korumacı davranışlar sergilerken, sadece arkadaşlık amacıyla evcilleştirilenler daha cana yakın olabilir. Bunlar evcilleştirme sendromunun bir sonucudur. Evcilleştirme sendromu sonucu kurtlar, vahşi agresif yaratıklardan cana yakın dostlara dönüşmüştür.

Evcil Kümes Hayvanlarında Evcilleştirme Sendromu

Tarım ve çiftçiliğin 12.000 yıl önce başlamasıyla birlikte inek, domuz, tavuk, ördek, koyun, keçi gibi çiftlik hayvanları da evcilleştirilmeye başlanmıştır. Bu hayvanların sağladığı et, süt ve yumurta gibi ürünler onları daha değerli hale getirmiş, bu sebeple seçilim baskısı bu yönde oluşmuş ve evcilleştirilmeye devam edilmişlerdir. Kümes hayvanları sadece et ve süt ürünleri için değil; aynı zamanda süs, davranış ve giyim için de evcilleştirilmiştir.

Süslü kümes hayvanları farklı boyutlara, şekillere, renklere ve tüy yapısına sahiptir. Bu açıdan süslü kümes hayvanları büyük çeşitlilik gösterir. Yani süslü kümes hayvanları üzerindeki seçilim baskısı "süslü olmak" üzerinden oluşmuştur. Bu seçilim baskısıyla birçok ırk kıvırcık veya yumuşak tüyler, kısa bacaklar, ayak tüyleri, uzun kuyruk tüyleri, renk çeşitliliği gibi özellikler sergilemektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Bunun yanı sıra davranış üzerinden oluşturulan bir seçilim baskısı da mevcuttur. Örneğin, dövüş yetenekleri üzerinden yetiştirilen ırklar uysal olmanın aksine daha agresif ve çatışmaya eğilimlidir. Tüm bu evcilleştirilen ırklar tipik bir evcilleştirme sendromu örneği olarak çeşitli renklere veya genel olarak atalarına kıyasla daha farklı fenotipik özelliklere sahiptirler.

Kırmızı Orman Tavuğu (Gallus gallus).
Kırmızı Orman Tavuğu (Gallus gallus).
Wikimedia Commons
Yabani Koyun (Ovis orientalis).
Yabani Koyun (Ovis orientalis).
Wikimedia Commons

Evcil tavuğun kökeninin Kırmızı Orman Tavuğu yani Gallus gallus olduğu düşünülmektedir. Kırmızı Orman Tavuğu, evcil tavuklarla çaprazlandıktan sonra verimli yavrular vermektedir ve bu sebeple aynı tür olabilecekleri düşünülmektedir. Evcil kümes tavukları Kırmızı Orman Tavuğunun aksine daha uysal ve yumurta verimliliği açısından çok daha başarılıdır. Hatta insan ortamında sağlanan refah ve diğer imkanlar sayesinde daha düzenli ve daha sağlıklı yumurtalar üretebilecek şekilde evcilleşmişlerdir.

Evcil tavuklar insanlarla daha sosyal bağlar kurabilirler. İnsanların tavuklara yem vermesi, bakım sağlaması veya farklı fiziksel etkileşimler sonucu tıpkı evcil köpek ve tilkilerde olduğu gibi tavuklar da insanlarla sosyal bağlar kurmuş ve evcilleşme sürecinde bu bağlar giderek güçlenmiştir. Evcilleştirme sendromu farklı türlerde bu tip ortak değişimler meydana getirebilir.

Yabani koyunlar, evcil koyunların aksine daha kısa ve kaba yünlere sahiptirler. İnsanların tarımcılığa geçtiği dönemlerde giyim ve beslenme için yün, et ve sütten faydalanma ihtiyacı; koyunların daha yumuşak ve uzun yün, daha iyi süt ve et verimliliği üzerine bir seçilim baskısıyla karşılaşmasına sebep olmuştur. Bu ihtiyaç, evcil koyunların yabani koyunlardan evcilleştirilmesini teşvik etmiştir. Bu evcilleştirme sonrasında ataları olan yabani koyunların aksine daha yumuşak, uzun ve ipliksi yün, daha fazla renk çeşitliliği ve uysallık, daha fazla et ve süt verimliliği gibi özelliklere sahip olan evcil koyunlar evrimleşmiştir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
60
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 21
  • Bilim Budur! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Umut Verici! 2
  • Muhteşem! 1
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 1
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ L. A. Dugatkin. (2023). The Silver Fox Domestication Experiment. Springer Link. | Arşiv Bağlantısı
  • A. S. Wilkins, et al. (2014). The “Domestication Syndrome” In Mammals: A Unified Explanation Based On Neural Crest Cell Behavior And Genetics. Oxford Academic. | Arşiv Bağlantısı
  • C. Darwin. Türlerin Kökeni. Yayınevi: Alfa Bilim.
  • N. Jackson, et al. (2020). Evolution Of The Sheep Coat: The Impact Of Domestication On Its Structure And Development. Cambridge Core. | Arşiv Bağlantısı
  • J. Mehlhorn, et al. (2021). The Effects Of Domestication On The Brain And Behavior Of The Chicken In The Light Of Evolution. Karger. | Arşiv Bağlantısı
  • F. J. Alberto, et al. (2018). Convergent Genomic Signatures Of Domestication In Sheep And Goats. Nature. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/10/2024 09:21:37 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13527

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Yaşamın Başlangıcı
Mikoloji
Maske
Olumsuz
Enzim
Gerçek
Gelişim
Tekillik
Biyografi
Öğrenme
Koruma
Doğa Yasaları
Mit
Veri Bilimi
Karanlık Enerji
Tür
Kartal
Köpek
Canlı Cansız
Memeli
Biyocoğrafya
Teknoloji
Hayvanlar Alemi
Devir
İletişim
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
D. Yenisoy, et al. Hayvanlarda Evcilleştirme Sendromu Nedir? Evcilleşen Hayvanlar Nasıl Değişimler Geçirir?. (16 Ağustos 2023). Alındığı Tarih: 31 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13527
Yenisoy, D., Alparslan, E. (2023, August 16). Hayvanlarda Evcilleştirme Sendromu Nedir? Evcilleşen Hayvanlar Nasıl Değişimler Geçirir?. Evrim Ağacı. Retrieved October 31, 2024. from https://evrimagaci.org/s/13527
D. Yenisoy, et al. “Hayvanlarda Evcilleştirme Sendromu Nedir? Evcilleşen Hayvanlar Nasıl Değişimler Geçirir?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 16 Aug. 2023, https://evrimagaci.org/s/13527.
Yenisoy, Dılbaz. Alparslan, Eda. “Hayvanlarda Evcilleştirme Sendromu Nedir? Evcilleşen Hayvanlar Nasıl Değişimler Geçirir?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, August 16, 2023. https://evrimagaci.org/s/13527.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close