Gıda Güvenliğinde HACCP Sistemi Nedir ve Nasıl Uygulanır?

Özellikle hazır gıda endüstrisinde gıda güvenliği çok önemlidir. Çünkü üretilen gıdaların tüketileceği zamana kadar uzun süre bozulmaması gereklidir.

Bozulma olayı, Clostrudium botulinum gibi patojen mikroorganizmaların ürettikleri toksinler yüzünden gerçekleşmektedir. Bu toksinlerin bulaştığı gıdaların tüketilmesi vücutta kusma ve diyare (ishal) gibi hafif semptomlara neden olabilirken, toksinin gücüne bağlı olarak ciddi karaciğer hasarına ve ölüme de yol açabilir.

Bu aşamada gıdaları vakumlama gibi oksijensiz ortamda bırakacak yöntemler, bozulmayı gerçekleştirecek mikroorganizma sayısını azaltsa da patojen mikroorganizmalar oksijensiz ortamda da canlılıklarını sürdürebildiğinden tam bir çözüm sağlamamaktadır.

Gıda güvenliği noktasında her ülkenin kendi gıda üretim kodeksinde yer alan mikrobiyolojik kriterler yönetmeliği bulunmaktadır. Ülke sınırları içinde gıda üretimi yapan her işletme bu kriterlere uymak zorundadır. Ancak bu kriterlerin yanında uluslararası anlamda kabul görmüş başka gıda güvenliği analizi sistemleri de kullanılmaktadır. Bu sistemlerden biri de HACCP'tir. Bu sistemin ne olduğuna biraz daha yakından bakalım.

HACCP Nedir?

HACCP, Hazard Analysis and Critical Control Points (Tr: "Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları") anlamına gelmektedir. Dünya çapında gıda endüstrisindeki birçok işletme bu sistemi de kullanmaktadır. HACCP sistemi aslında bir sonraki uzay seferi için gıda güvenliğini sağlamak amacıyla NASA (National Aeronautics and Space Administration), kendi zamanında gıda endüstrisinde büyük pay sahibi olan Pillsburg Şirketi ve ABD Ordu Araştırma Laboratuvarları (U.S. ARL) tarafından 1960'larda oluşturuldu. NASA mühendislerinin geliştirdiği bu kritik kontrol noktaları daha sonra silah endüstrisinde test amacı ile kullanılmış ve en son gıda endüstrisinde kullanılmaya başlanmıştır.

One Earth Gourmet

HACCP sistemi, üretilen gıdanın kalitesinin ve güvenliğinin sürdürülebilirliğinin sağlaması açısından önemlidir. Sistemde "tehlike" kelimesi ile gıdada oluşabilecek ve tüketicide hastalık yaratabilecek kimyasal, biyolojik ya da fiziksel her türlü ajan kastedilmektedir. Bu tehlikelerin önlenmesi için de gıdanın pişirilmesi gibi mikroorganizmaların üreyebileceği kritik noktalarda gıda kimyasal olarak kontrol edilmektedir.

HACCP Sisteminin 7 Prensibi

HACCP sisteminin 7 adet temel prensibi vardır. Ancak bu prensiplerin tek başına uygulanmaması gerekir. Mutlaka başka bir gıda güvenliğinin sisteminin üzerine inşa edilmelidir. Bu prensiplere daha detaylı baktığımızda şunları görürüz;

1. Tehlike Analizini Yönetmek

Bu prensipte gıdanın üretimi ya da işlenmesi sırasında ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir. Bu prensibe gıdanın geçeceği işlemlerin ve ortaya çıkabilecek olası tehlikelerin listesini yapmak dahilidir. Kurulan HACCP ekibi bu noktada tehlikeleri elemine edebilecek yollara odaklanmalıdır.

2. Kritik Kontrol Noktalarının Belirlenmesi

Bu noktada HACCP ekibi olası tehlike yaratabilecek kontrol noktalarını belirler. Kontrol noktalarının belirlenmesinde HACCP CCP karar verme şemasından yararlanılır. Bir örneğini aşağıda görebilirsiniz:

Food Standards Agency

Her bir tehlike için en az 1 kontrol noktası belirlenmelidir. Gıdanın işlenmesine bağlı olarak kontrol noktası sayısı değişebilmektedir.

3. Kritik Limitlerin Saptanması

Burada kontrol noktalarında yapılacak ölçümler sonrası elde edilecek kimyasal, biyolojik ya da fiziksel sonuçların olması gereken en yüksek ve en düşük değerler saptanmalıdır. Ölçümlerin her kontrol noktasında yapılması gerekir. Bu yüzden limitlerin belirlenmesi önem taşır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

4. Kritik Kontrol Noktalarının İzlenmesi

Bu adımda kontrol noktalarından nasıl örnek alınacağı, hangi yöntemlerle analiz yapılacağı, HACCP ekibinden kimin örnek almaktan sorumlu olacağı ve ne sıklıkla örnek alınacağı gibi sorular resmi olarak tanımlanmalıdır.

5. Düzeltici Eylemlerin Belirlenmesi

Bu adımda herhangi bir şekilde gıdanın sağlıkla işlenmesine ya da HACCP sisteminin uygulanmasına engel olacak bir problem ile karşılaşılması durumunda izlenecek adımlar belirlenir.

6. Doğrulama

Burada HACCP'e uygun olarak yapılan bütün eylemleri kontrol edilir. Bu eylemlere kullanılan makinelerin ayarları da dahildir. Genellikle HACCP ekibinde kurulan denetim ekibi bu adımı gerçekleştirir.

7. Kayıt Tutulması

Bu prensipte yapılması gereken bütün HACCP işlemlerinin, örneklerin, sonuçların, kontrol noktalarının ve limitlerin kayıt altına alınmasıdır. Bu sayede hem gıdanın kalitesinin sürdürülebilirliği sağlanır hem de yeni gelecek çalışanlara yol gösterilmiş olunur.