Evinizin Bulunduğu Toprakların, Günümüzden 750 Milyon Yıl Önce Nerede Olduğunu Görün!
Her şey değişir. Gezegenler değişir, iklim değişir, çevre değişir, canlılar değişir. Ve evinizin şu anda üzerinde bulunduğu toprakların yeri değişir. Çünkü kıta dediğimiz kara parçaları, en nihayetinde onların altında bulunan levhaların (plakaların) okyanus ve deniz seviyesinin üzerinde kalan kısımlarından ibarettir ve bu levhalar, onların altında yer alan magma tabakasında yaşanan konveksiyon akımları dolayısıyla durmaksızın hareket ederler. Bunun sonuçlarından birisi depremler ve dağ oluşumları gibi devasa jeolojik olaylar olsa da, daha "az zarar verici" sonuçlarından bir diğeri, günümüzde hayali sınırlarla bölüşülen toprakların coğrafi konumunun, elimizde hiçbir önleyici güç olmayan biçimde, her yıl bir miktar değişmesidir.
Levhaların bu hareketi, bildiğimiz kadarıyla Dünya'nın (ve dolayısıyla levhaların ve magma tabakasının) oluşumundan beri devam etmektedir. Buna bağlı olarak Dünya'ya dışarıdan baktığımızda gördüğümüz kıtalar ile okyanusların dağılımı, tarih boyunca aynı kalmamıştır. Aslına bakarsanız son 4.5 milyar yıllık Dünya tarihini yüz milyon yıl gibi büyük zaman aralıkları boyunca inceleyecek olursak, Dünya'nın görünümünün bir hayli değiştiğini görmekteyiz. Öyle ki, bir zamanlar bugünkü kıtaların hepsi, Pangea isimli tek bir süperkıta altında birleşmiş haldeydi!
Bu durumda ilginç bir soru doğuyor: Eğer kıtalar sürekli hareket ediyorsa, günümüzde evimizin veya ülkemizin bulunduğu topraklar, bundan yüz milyonlarca yıl önce nerede yer alıyordu? Levhaların uzun zaman aralıklarına yayılmış süreler boyunca değişimini inceleyen bilim insanları, bugüne kadar birçok teknik yöntem geliştirmeyi başardılar. Örneğin sizin de ücretsiz olarak erişebileceğiniz GPlates isimli yazılım, jeologların levha tektoniği rekonstrüksiyonlarını ve ilişkili diğer verileri uzun zaman aralıklarında incelemek için kullandıkları bir programdır.
Bu programı kullanan paleontolog Ian Webster, Antik Dünya adını verdiği bir dijital projeye imza atarak, Dünya üzerinde gireceğiniz herhangi bir adresin milyonlarca yıl önce nerede yer aldığını görebileceğiniz bir sistem geliştirdi.
Bu sistem, jeolog ve paleocoğrafyacı Christopher Scotese tarafından geliştirilen bir diğer jeolojik modele ve haritaya dayanıyor. Bu model, son 750 milyon yılda tektonik levhaların nasıl değiştiğini gösteriyor. Bu dönem, Dünya'daki ilk yeşil alglerin evrimleşmeye başladığı döneme denk geliyor. Webster, bu çalışmasıyla ilgili olarak şunları söylüyor:
Bu çalışma, çevremizin dinamik ve değişebilir olduğunu gösteriyor. Dünya'mızın tarihi, algılayabileceğimizden bile uzun. Levha tektoniğinin ve kıtaların günümüzdeki dizilimi, bir zamanlama hatasından ibaret.
Söylemek istediği şu: Kıtaların ve levhaların günümüzdeki dizilenişinin özel bir anlamı yok. Eğer bundan 400 milyon yıl sonra evrimleşmiş bir tür olsaydık, muhtemelen bundan çok daha farklı görünümlü kıtalara yayılmaya çalışıyor olacaktık. Benzer şekilde, bundan 100 milyon yıl önce evrimleşmiş olsaydık, bambaşka bir Dünya'da yaşıyor olacaktık.
Program, günümüzdeki bir coğrafi noktanın milyonlarca yıl önceki Dünya üzerindeki konumunu bulabilmek için, kullanıcıdan aldığı yer bilgisini, geçmişe dönük modellere yerleştiriyor ve en olası konumu tespit etmeye çalışıyor.
Uygulamanın güzel bir diğer tarafı ise, girilen coğrafi bölgenin etrafında ne tür dinozorlar yaşadığını söyleyebiliyor olması. Webster, şöyle söylüyor:
Bu harita, karmaşık ve ilginç bilimsel veriyi interaktif ve kolay kullanılabilir bir şekilde sunuyor. Öğretmenler, profesörler ve Dünya'nın tarihiyle ve bilimle ilgilenen diğer herkes bundan faydalanabilir. Amacım, bilime olan ilgiyi ve dünyamız ile onun geçmişini daha iyi anlamak için her gün çalışan bilim insanlarına olan saygıyı pekiştirebilmek.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
26
-
19
-
19
-
13
-
9
-
3
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/05/2025 13:38:48 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9304
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
