Ayaklarımız Altındaki Levhaların (Plakaların) Hareketinin Sonuçları Nelerdir?
Geology Page
- 2 dakika
-
6,110
İlginizi Çekebilecek Sorular
- Bir hayvanın neslinin tükenmesi evrilmiş, daha gelişmiş bir türün ortaya çıkacağı anlamına gelebilir mi?
- Türkçe sahtebilim siteleri hangileridir?
- Neden evrimsel süreçte nöronlarımız sentrozomlarını kaybetmiştir?
- Evrim ağacında nasıl moderatör olunur ve olmak için neler yapılmalı?
- Stereotip (kalıp yargı) nedir? Stereotipler eleştirel düşünmeyi nasıl etkiler?
- Kadın genital sisteminde atrezi olduğunu biliyoruz fakat atrezi canlıların içgüdüsel ve temel yaşama amacı olan çoğalmaya ve evrime ters değil mi?
Bu yazı, Evrim Ağacı'na ait, özgün bir içeriktir. Konu akışı, anlatım ve detaylar, Evrim Ağacı yazarı/yazarları tarafından hazırlanmış ve/veya derlenmiştir. Bu içerik için kullanılan kaynaklar, yazının sonunda gösterilmiştir. Bu içerik, diğer tüm içeriklerimiz gibi, İçerik Kullanım İzinleri'ne tabidir.
Çağrı Mert Bakırcı Takip Et
Kaldığım yerden devam et
Magma, binlerce derece sıcaklıktaki çekirdek ile buna göre oldukça soğuk olan atmosfer arasındaki sıcaklık farkından ötürü sürekli bir döngü halindedir: Isındıkça yükselir, soğudukça alçalır. Son derece yüksek bir akışkanlık direncine sahip olan magma, bu hareketiyle birlikte üzerindeki plakaları daha önceki bir yazımızda anlattığımız yönlere doğru iter. Bu itme kuvvetinin sonucunda, 3 temel levha (plaka) hareketi görürüz:
- A. Iraksak (Uzaklaşan) Levha Hareketi
- B. Yakınsak Levha Hareketi
- C. Transform Fay Hattı
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fcontent_media%2F39ea924188485fdc50dabd59c54ee047.jpg)
Görselden de görebileceğiniz gibi, magma hareketlerinden ötürü komşu iki plaka birbirinden zıt yönlere hareket edecek olursa, aralarında bir yarık oluşur. Bu yarıktan dışarıya magma fışkırmaya başlar ve böylece volkanik aktivite Dünya'nın manto kısmında (kabuk ile çekirdek arasındaki bölge) yüzeye ulaşır. Hepsi olmasa da, volkanik patlamaların bir kısmı bu uzaklaşma hareketinden kaynaklanır.
Bunun en güzel örneği, Atlantik Okyanusu'nun ortasındaki ıraksak harekettir. Bu plaka hareketi sebebiyle Avrupa ile Amerika kıtaları ve çevrelerindeki okyanus tabanları birbirlerinden sürekli uzaklaşırlar. Yüzeye ulaşan bu magma hızla soğuyarak aradaki boşluğu doldurmayı sürdürecek şekilde yeni plakalar yaratabilir.
Magma hareketi aynı zamanda plakaların birbirine doğru hareket etmesine de sebep olur. Bu hareket sonucunda plakalar birbirleriyle çarpışırlar. Bu çarpışma, çok yavaş; ancak küresel boyutta inanılmaz şiddetli olur. Dar zaman aralıklarında bu çarpışmalar ve plaka hareketleri canlılar tarafından hissedilemez. Ancak çarpışmaların sürekli devam ettiğinin en büyük kanıtı, Dünya çapında her an olmakta olan (çoğu hissedilmez büyüklükte olsa da) depremlerdir.
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fcontent_media%2F36d95f66c6ce4281b23d3136428655cd.jpg)
Eğer bir rasathanenin sitesine girecek olursanız istisnasız olarak her zaman çeşitli büyüklüklerde depremlerin olduğunu görürsünüz. Bunun tek sebebi, plakaların birbirlerine doğru olan hareketi ve sürekli çarpışmanın devam ediyor olmasıdır. Uzun zaman dilimlerinde (ya da nadiren meydana gelen aşırı şiddetli ve göreceli olarak hızlı çarpışmalar sonucunda) plakalardan biri şekilde (B) görüldüğü gibi diğerinin altına girerken, öteki diğerinin üzerine çıkar. Yukarıya doğru çıkan plakalar dağ oluşumuna (orogenez) sebep olurken, alt tarafta kalan plaka magma içerisine gömülerek erir ve yok olur.
Transform Fay Hatları ise plakaların birbirlerine paralel ama zıt yönlerde hareket etmesi sonucu oluşur. Türkiye'de "Marmara Fay Hattı" olarak bilinen hat bu tiptedir. Anadolu'nun üzerinde bulunduğu Afrika Plakası ile bunun kuzeyindeki Avrasya Plakası birbirlerine zıt ve paralel yönlerde hareket ederler. Bu sürtünme hareketi, kimi zaman çok şiddetli depremlere sebep olabilmektedir. Düzce, Gölcük, İstanbul, vb. depremler buna örnektir. Beklenen Büyük İstanbul Depremi hakkında daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İlginizi Çekebilecek Sorular
- Bir hayvanın neslinin tükenmesi evrilmiş, daha gelişmiş bir türün ortaya çıkacağı anlamına gelebilir mi?
- Türkçe sahtebilim siteleri hangileridir?
- Neden evrimsel süreçte nöronlarımız sentrozomlarını kaybetmiştir?
-
3
-
2
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Geology Paleobiology. (Geology and Paleobiology, 2019). Geology and Paleobiology. Not: GEOE439 Ders Notları.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 27/11/2020 09:01:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/568
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
