Düşük FODMAP Diyeti, Huzursuz Bağırsak Sendromuna Çare Olabilir mi?
Düşük FODMAP Diyeti
- Özgün
- Beslenme Bilimi
- Diyetetik
2021 yılında yayınlanan internet ve kişisel görüşmeler aracılığıyla yapılmış, dünya çapında yürütülen bir çalışmada, %40'dan fazla insanın fonksiyonel gastrointestinal bozukluklara sahip olduğu bulunmuştur.[1] Bunun yanında, fonksiyonel gastrointestinal bozukluklara sahip olma durumu kadınlarda erkeklere göre daha yaygın olduğu, bu yaygınlığın düşük yaşam kalitesi ve daha sık doktor ziyaretleri ile de ilişkili olduğu saptanmıştır.[1]
Huzursuz bağırsak sendromu, (İng: "irritable bowel syndrome") bir tür fonksiyonel gastrointestinal bozukluktur ve toplumda yaygınlığı göz ardı edilemeyecek boyutlara ulaşmıştır. Bunun yanında yaşam kalitesini ciddi oranda etkilemektedir. Bu sebeple yıllardır semptomları tedavi etmeye yönelik geleneksel IBS diyetlerinin yanı sıra glutensiz diyetler, düşük laktozlu diyetler, yüksek lifli diyetlere başvurulmaktadır. Son yıllarda düşük FODMAP diyeti yani, oligosakkarit, disakkarit, monosakkarit ve poliol içeren besinlerden düşük bir beslenme biçimi popülerliğini korumaktadır.
Bu yazımızda, huzursuz bağırsak sendromuna yakından bir bakış ile düşük FODMAP diyetinin içeriği, uygulanışı ve güvenilirliğinden söz edeceğiz.
Düşük FODMAP Diyeti Nedir?
Düşük FODMAP diyeti Monash Üniversitesinde Dr. Peter Gibson ve Dr. Susan Shepherd tarafından geliştirilmiştir.[2] FODMAP'ler şöyle tanımlanabilir:[3]
- Oligosakkaritlerden fruktanlar ve galakto-oligosakkaritler: En uzun zincir uzunluğuna sahip karbonhidratlardandır. Doğal olarak buğday ve çavdar ürünleri, baklagiller, kuruyemişler, enginar, soğan ve sarımsak gibi gıdalarda bulunur.
- Disakkaritlerden laktoz: Süt ve süt türevlerinde bulunur.
- Monosakkaritlerden fruktoz: Elma, armut, karpuz, mango gibi birçok meyvenin yanı sıra balda ve bazı sebzelerde de bulunur.
- Polioller: Sorbitol ve ksilitol gibi monosakkaritler, gıda endüstrisinde tatlandırıcı ve nemlendirici olarak kullanılır ve sert çekirdekli meyveler ve bazı sebzelerde bol miktarda bulunur.
Düşük FODMAP diyeti, bahsedilen bileşenlerin diyette kısıtlanmasıyla başlar ve daha sonra semptomlarda rahatlama görülmesiyle birlikte kısıtlanan besinlerin aşamalı olarak eklenmesiyle devam eden bir diyet türüdür.
Düşük FODMAP Diyeti Nasıl Uygulanır?
Bu diyet, toplamda üç aşamadan oluşur. Birinci aşama eliminasyon/ kısıtlama, ikinci aşama yeniden giriş aşaması, üçüncü aşama ise kişiselleştirilmiş aşamadır.[4]
Kısıtlama/Eliminasyon Aşaması
Kısıtlama aşamasında oligosakkarit, disakkarit, monosakkarit ve poliol içeren besinler diyetten 4-6 hafta süreyle çıkarılır. Bu aşamada 6 hafta içinde hastaların yaklaşık %75'e varan oranında semptomlarda iyileşme görülmüştür.[5]
Ancak FODMAP'ler prebiyotiktir. Dolayısıyla uzun vadede gastrointestinal sağlık için önemlidir. Son araştırmalar, sıkı bir düşük FODMAP diyetinin bağırsak mikrobiyomu üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin üzerinde durmuştur.[6] Bu nedenle, diyetin kısıtlayıcı aşaması yalnızca semptomlar düzelene kadar, genellikle 4-6 hafta devam ettirilmelidir.
Düşük FODMAP diyetinin olumsuz etkileri diyete yalnızca küçük miktarlarda FODMAP'ler ekleyerek tersine çevirmek mümkündür. Bu durum prebiyotik aktivitesi kanıtlanmış FODMAP'lerden olan fruktanlar ve galakto-oligosakkaritlerin küçük miktarlarda verilmesiyle gerçekleştirilebilir.
Yeniden Giriş Aşaması
Kısıtlayıcı aşamayı takiben hastaların FODMAP alt gruplarına olan bireysel toleranslarını değerlendirmek için diyetten çıkarılan besinler yeniden diyete eklenir. Bu aşamada amaç, en iyi semptom kontrolünü sağlayarak diyeti en uygun şekilde genişletebilmektir. Bu durum gıda çeşitliliğini ve beslenme yeterliliğini geliştirmeye yardımcıdır.[7]
Yeniden diyete eklenecek gıdanın dozajı hastaya göre ayarlanır. Örneğin bazı besinler her gün yerine iki günde bir tüketilirse daha iyi tolere edilebilir. Hastalar bu denemeler süresince semptomların şiddetini ve ciddiyetini kayıt altında tutmaya teşvik edilir. Belirli bir besin semptomlarda önemli bir artışa sebep olursa bu besine karşı koymayı bırakması gerekir. Semptomlar kontrol edilmeye devam ederse hastalar zorlayan gıdanın dozajını tercih ettikleri porsiyon boyutuna doğru arttırabilirler.[7]
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Bu denemeler arasında çapraz etki oluşmadığından emin olmak için hastaların 2-3 günlük bir arınma yapması önerilir. Her bir alt gruba tolerans oluşturulduktan sonra hastalar daha yüksek dozlara, artırılmış tüketim sıklığına ve daha yüksek FODMAP içeren besinlerin kombinasyonlarına toleranslarını değerlendirmeye teşvik edilir.[7]
Kişiselleştirilmiş Aşama
Düşük FODMAP diyette kişiselleştirilmiş aşamanın amacı, IBS semptom kontrolünü sürdürürken aynı zamanda diyet çeşitliliğini arttırmak ve beslenme yeterliliğini iyileştirmektir. Bu aşamada, kısıtlama devam eder ancak yeniden giriş aşamasında semptomlara neden olmayan FODMAP'ler artık diyete dahil edilerek değiştirilmiş bir FODMAP diyeti oluşturulur.[4]
Düşük FODMAP Diyeti mi, Geleneksel IBS Diyeti mi?
Nutrients dergisinde 2020 yılında yapılan çalışmaya göre IBS'li hastalara uygulanan FODMAP diyetinin yararlı olduğu gösterilmiştir. Bu fayda, hem kısıtlayıcı aşamanın hem de yeniden başlama aşamasının sonunda aynı zamanda 6 aylık uzun bir takip süresinin sonunda da devam etmiştir. Ancak bu sonuçları doğrulamak ve aşamaların 6 haftadan uzun tutulabilmesi için daha uzun vadeli çalışmalara ihtiyaç vardır.[3]
Bir başka çalışmada düşük FODMAP uygulanan hastalarda orta ve yüksek FODMAP diyeti alanlara kıyasla karın ağrısı ve şişkinlikte önemli düşüşler bulunmuştur.[8] Benzer şekilde, altı kohort çalışmasının analizi, düşük FODMAP diyetiyle tedavi edilen hastalarda başlangıçtan takip aşamasına kadar karın ağrısı semptomunda önemli bir azalma olduğunu göstermiştir. Fakat yaş ve cinsiyet için meta-regresyon çizgileri anlamlı bulunmamıştır.[9]Genel olarak bu meta analizlerin sonuçları Marsh ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmaları da doğrulamaktadır.[8]
Şunu da belirtmek gerekir ki FODMAP diyetine sınırlı erişimi olan hastaların diyet lifi, kalsiyum, demir, çinko, folat, D ve B vitaminleri ve doğal antioksidanlar gibi bazı mikrobesinlerin alımında azalma riski olabileceği varsayılmıştır.[10] Bunun yanında, ileriye dönük bir çalışma, altı haftalık ilk kısıtlama aşaması hariç tutulduğunda, diyetisyenlerin yönlendirdiği uyarlanmış bir FODMAP diyeti ile düşük FODMAP diyetinin 18 aya kadar beslenme açısından yeterli olabileceğini göstermiştir.[10]
Düşük FODMAP diyeti normal diyet ile karşılaştırıldığında IBS semptomlarını iyileştirmesine rağmen, bu diyetin aslında geleneksel IBS diyetinden üstün olmadığı vurgulanmalıdır. Kabızlık olmayan IBS türünde düşük FODMAP diyeti, glutensiz diyet ve geleneksel diyet tavsiyelerini karşılaştırmak için gerçekleştirilen bir çalışmada her üç diyetin de etkili olduğu bulunmuştur. Ancak aynı çalışmada, geleneksel diyet tavsiyelerinin maliyet ve kolaylık açısından daha hasta dostu sonucu olduğu sonucuna varılmıştır.[11]
Sonuç
Huzursuz bağırsak sendromunun toplumdaki yaygınlığı göz ardı edilemeyecek düzeylere ulaşmıştır. Son yıllarda popülerliğini koruyan düşük FODMAP diyeti huzursuz bağırsak sendromunun rahatsız edici semptomlarını hafifletmektedir. Ancak düşük FODMAP diyetin geleneksel diyetlerden daha üstün olduğunu kanıtlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
8
-
6
-
4
-
2
-
2
-
2
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ a b A. D. Sperber, et al. (2021). Worldwide Prevalence And Burden Of Functional Gastrointestinal Disorders, Results Of Rome Foundation Global Study. Gastroenterology, sf: 99-114.e3. doi: 10.1053/j.gastro.2020.04.014. | Arşiv Bağlantısı
- ^ P. R. Gibson. (2022). History Of The Low Fodmap Diet. J Gastroenterol Hepatol.. doi: 10.1111/jgh.13685. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b A. G. Gravina, et al. (2020). Adherence And Effects Derived From Fodmap Diet On Irritable Bowel Syndrome: A Real Life Evaluation Of A Large Follow-Up Observation. Nutrients, sf: 928. doi: 10.3390/nu12040928. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b K. Whelan, et al. (2018). The Low Fodmap Diet In The Management Of Irritable Bowel Syndrome: An Evidence-Based Review Of Fodmap Restriction, Reintroduction And Personalisation In Clinical Practice. J Hum Nutr Diet ., sf: 239-255. doi: 10.1111/jhn.12530. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. Bellini, et al. (2020). Low Fodmap Diet: Evidence, Doubts, And Hopes. Nutrients, sf: 148. doi: 10.3390/nu12010148. | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. M. Staudacher, et al. (2012). Fermentable Carbohydrate Restriction Reduces Luminal Bifidobacteria And Gastrointestinal Symptoms In Patients With Irritable Bowel Syndrome. The Journal of Nutrition, sf: 1510-1518. doi: 10.3945/jn.112.159285. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b c C. Tuck, et al. (2017). Re-Challenging Fodmaps: The Low Fodmap Diet Phase Two. J Gastroenterol Hepatol., sf: 11-15. doi: 10.1111/jgh.13687. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b A. Marsh, et al. (2016). Does A Diet Low In Fodmaps Reduce Symptoms Associated With Functional Gastrointestinal Disorders? A Comprehensive Systematic Review And Meta-Analysis. European Journal of Nutrition, sf: 897-906. doi: 10.1007/s00394-015-0922-1. | Arşiv Bağlantısı
- ^ E. Altobelli, et al. (2017). Low-Fodmap Diet Improves Irritable Bowel Syndrome Symptoms: A Meta-Analysis. Nutrients, sf: 940. doi: 10.3390/nu9090940. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b Neurogastroenterol Motil., et al. (2017). Long-Term Impact Of The Low-Fodmap Diet On Gastrointestinal Symptoms, Dietary Intake, Patient Acceptability, And Healthcare Utilization In Irritable Bowel Syndrome. M O'Keeffe. doi: 10.1111/nmo.13154. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Rej, et al. (2022). Efficacy And Acceptability Of Dietary Therapies In Non-Constipated Irritable Bowel Syndrome: A Randomized Trial Of Traditional Dietary Advice, The Low Fodmap Diet, And The Gluten-Free Diet. Clinical Gastroenterology and Hepatology. doi: 10.1016/j.cgh.2022.02.045. | Arşiv Bağlantısı
- B. E. Lacy, et al. (2016). Bowel Disorders. Gastroenterology, sf: 1393-1407.e5. doi: 10.1053/j.gastro.2016.02.031. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 13:53:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11609
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
