Dişlerimizi Günde Kaç Defa Fırçalamamız Gerekir? Dişlerimizi Neden Fırçalıyoruz? Fırçalamasak Ne Olur?

İşte tüm bu diş aşınmalarıyla mücadele etmek adına diş fırçalamak, birçok insan için tırnak kesmek veya tuvalet yapmak kadar "doğal" bir davranıştır. Çoğumuz dişlerimizi günde en az 1, muhtemelen 2 defa fırçalarız; fakat bunun mantığı ne, hiç düşündünüz mü? Sonuçta savanalarda yaşayan atalarımızın diş macununa ve diş fırçasına erişimi yoktu. Biz neden dişlerimizi fırçalamak zorundayız ki?

Öncelikle, dişlerimizi ne sıklıkla fırçalamamız gerektiği sorusunu cevaplayalım ve ardında yatan mantığı izah edelim: Hem Türk Dişhekimleri Birliği hem de Amerikan Diş Birliği, günde 2 defa, flüorürlü diş macunlarıyla, her biri en az 2 dakika sürmek kaydıyla dişlerinizi fırçalamayı önermektedir.^{[1], [2]} Dişlerinizi fırçalamanızın nedeni, dişlerimiz arasına sıkışan yemek parçacıklarını ve dişlerimiz üzerinde biriken beyaz renkli, yapışkan ve içi bakteri dolu plakları temizlemektir. Özellikle de yemek yedikten veya yüksek şeker içerikli içecekler tükettikten sonra, bu plaklar içerisindeki bakteriler asitler üreterek diş minesine saldırır. Nihayetinde bu asit, mine tabakasının parçalanmasına neden olur ve çürük dediğimiz yapıları oluşturur. Temizlenmeyen plaklar ise sertleşerek tartar adı verilen daha kalın tabakalar üretirler; bunların temizlenmesi çok daha zordur. Diş etinizde biriken tartar, nihayetinde iltihaplanmaya ve diş eti hastalıklarına yol açar.

Aslında günde 2 defa diş fırçalama önerisi, yaygın olarak görülen beslenme düzenlerine yönelik olarak önerilmektedir. Sizler, dişlerinizi fırçalama zamanınızı ve sıklığını belirlerken, kendi beslenme düzeninizi gözetmelisiniz. Eğer gün içerisinde daha sık öğün yiyorsanız, dişlerinizi de daha sık fırçalayabilirsiniz. Benzer şekilde, eğer çok asidik bir yiyecek veya içecek tükettiyseniz, dişlerinizi hemen fırçalamanızı önermeyiz; çünkü bu asitler dişlerinize temas ettiğinde onları anında zayıflatır ve tam da bu sırada mekanik bir baskı uygulamak, mine tabakasını daha hızlı aşındırabilir. Bunun yerine, bir süre bekleyip, sonra fırçalamanızı öneririz (hatta mümkünse asitli içerikleri tüketmekten uzak durabilirsiniz). Dişlerinizi nasıl fırçalamanız gerektiğini merak ediyorsanız, aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz:

Elbette, herkes dişlerini fırçalamaz. Örneğin, Twitter hesabımızdan bu konuyla ilgili olarak yönelttiğimiz bir soruda, 47.347 katılımcımızın %44.7'si günde 1 defa, %44.3'ü günde 2 defa, %4.1'i her yemekten sonra dişlerini fırçaladıklarını söylerken, %6.9'u (3266 kişi) dişlerini hiç fırçalamadığını söyledi. Telegram üzerinden yaptığımız benzer bir ankete katılan 1787 kişinin %3'ü ayda birkaç defa, %2'si haftada 2 kez, %2'si haftada 1 kez fırçaladığını, %2'si ise hiç fırçalamadığını söyledi (Twitter'daki anketimizin aksine, Telegram anketimizde katılımcılar birden fazla şıkkı işaretleyebiliyordu).

Atalarımız Dişlerini Fırçalamıyordu, Biz Neden Fırçalayalım ki?

İnsanların yüz binlerce yıldır, insansı atalarımızın ise milyonlarca yıldır dişlerini hiç fırçalamadan yaşadıkları doğrudur. Ancak şu da bir gerçektir: Biz modern insanlar, atalarımızın yaşam tarzının ve tükettiği besinlerin yanına bile yaklaşmıyoruz! Dolayısıyla dişleri fırçalamamak için evrimsel tarihi neden göstermek büyük bir hata olacaktır. Eğer ki vahşi yaşam standartlarına dönüp, o şekilde beslenmeyi göze almayacaksanız, mecburen diş fırçalarınızı kullanmak durumundasınız.^[3]

Dahası, insanlar üzerine etki eden Doğal Seçilim'in özellikle son 10.000 yıldır dikkate değer miktarda yavaşlamış olması da, evrimi diş fırçalamaktan kurtulmak için bahane olarak göstermenin önüne geçmektedir. Yine aynı sebeple: Artık vahşi yaşam içerisinde değiliz ve diş yapısına bağlı olarak hayatta kalıp ölmüyoruz. Bunun yerine dişimiz ağrıdığında, diş ağrısı bizi öldürene kadar zar zor hayatta kalmak yerine, bir diş hekimine gidip sorunu kökünden hallediveriyoruz. Bu durumda, eğer ki diş tedavisine gereğinden fazla para harcamak istemiyorsanız, dişlerinizi düzgünce fırçalamak durumundasınız. 

Modern çağlarda tükettiğimiz besinler, dişlerimiz üzerinde en fazla olumsuz etkiyi yaratan unsurlardır. Tabii ki diş fırçalama zorunluluğu da, bu duruma bağlı olarak doğmaktadır. Atalarımızın yaptığı gibi bir büyük baş hayvanı bir uçurumun kenarında sıkıştırıp, korkutarak aşağı düşmesini ve ölmesini sağlayıp, uçurumun altına ulaşıp ölü hayvanı parçalara ayırıp, pişirip yememekteyiz. Bunun yerine yediğimiz birçok besin, çiftliklerde yetiştirilmiş hayvanlarda, işlenmiş besinlerden ve abartılı miktarda şekere bulanmış ürünlerden geliyor. Örneğin marketten alacağınız basit bir kek ya da pasta, doğal diyetimizde bulunmayan bol miktarda besini içerisinde barındırmaktadır. Atalarımız, öğütülmüş tohum tozu olan unu, günümüzde son derece yapay bir şekilde üretilen şekeri, tereyağını, evcilleştirilmiş kuş yumurtasını tüketmiyorlardı. Bizlerse bunların bir karışımı olan pasta ve kek gibi ürünlere dişlerimizi gömüyor, onların içeriğini dişlerimizle ezerek öğütmeye çalışıyoruz. Dahası, bu keklerin üzerine son derece bol miktarda şekerli meyveler, kremşantiler, vs. ekliyoruz. Hiçbir insan türü, bu kadar yoğun kalorili, ve bu kadar bol şekerli ürünleri diyetinde barındıracak şekilde evrimleşmemiştir.

Peki bu yiyecekleri parçalamaya yarayan dişlerimizde, bu besinlerden gelen aşırı yüksek şeker sayesinde bir ziyafet çekmeyi kimler beklemektedir? Milyarlarca ve milyarlarca bakteri! Özellikle de Streptococcus mutans türü bakteriler. Bu bakterilerin hayattaki tek amacı, ağzınıza attığınız nişasta gibi şekerleri kullanarak hayatını idame ettirmektir. Bunu yaparken dişlerinizi aşınmasına neden olan asitli bileşenler üretirler. Dişleriniz arasında sıkışan yüksek nişastalı besin artıkları, su ve bakteri, dişlerinizin yavaş yavaş aşınmasına neden olan bakteriler harika bir yaşam alanı yaratmaktadır.

Sonuç

Evet, diş fırçalamak hayatta kalmak ya da üremek kadar içsel olarak doğal davranışlar değildir. Ancak içerisinde yaşadığımız hayat biçimleri de aynı şekilde içsel olarak doğal değildir. Bizler, kültürümüzle bu sistemi inşa ettik. Diş fırçalama davranışı da, bu yeni ortama adaptasyon sırasında geliştirdiğimiz yöntemlerden birisi. Nasıl ki arabaya binmek doğal değil diye arabaya binmemezlik etmiyorsanız, dişlerimizi fırçalamak doğal değil diye diş fırçalamamazlık edemezsiniz. 

Ya da edin tabii, sizin bileceğiniz iş...